Intens Mexico in Cobra Museum
Neen, het is geen klimaatverschuiving. Maar Amstelveen geniet deze winter lokaal van een zonnige Mexicaanse winter. In het Cobra Museum kun je de cultuur en de geschiedenis van Mexico ontdekken. Niet met het vliegtuig, gewoon met tram of trein. Wel zo vriendelijk voor de planeet. Dompel je onder in Intens Mexico en leer alles over de Mexicaanse politiek, de identiteit, de positie van de inwoners en hun omgang met de dood. Je kunt Intens Mexico nog ondergaan t/m 29 maart 2020.
Op bezoek bij vrienden
Als er een expositie over Mexicaanse kunst is, voelt dat voor mij altijd een beetje als thuiskomen. Niet dat ik er heb gewoond, maar omdat onze beste vrienden in dit indrukwekkende land wonen. In de afgelopen dertig jaar waren we zeker tien keer bij hen te gast. Elk bezoek leerden we meer over het land, de rijke geschiedenis, de kleurrijke cultuur, de identiteit, de vele gebruiken van de Mexicanen en hun heerlijke keuken. De aankondiging van Intens Mexico zie ik als een mooie uitnodiging voor een heerlijke dagje Mexico in eigen land.
Intens Mexico in vier themas
De tentoonstelling Intens Mexico is opgezet aan de hand van vier thema’s: politiek, identiteit, seks en dood. Vier rode draden die je vaak tegenkomt als je Mexicanen spreekt of wanneer je het land bezoekt. Het Cobra Museum laat je 46 topstukken zien uit de collectie van het Museo de Arte Moderno uit Mexico stad. In het warme Mexico brengt het Cobra Museum deze winter op haar beurt een beetje verkoeling met een zogenaamde tegenexpositie. De Mexicanen maken nader kennis met onze Cobra collectie.
De rode kamer: Politiek
Per thema is één kamer gebouwd en ingericht. Hierdoor kun je elk thema in alle beslotenheid verkennen. Vóór de ingang ligt een sisal-mat met daarop in zwart het thema van de betreffende kamer. In de eerste, rode kamer zie je de vroegste kunstwerken in deze tentoonstelling. In Mexico speelde tussen 1910 en 1917 de Mexicaanse Revolutie. In dit land kwamen de boeren en landarbeiders in actie tegen de heersende dictator Porfirio Diaz. De aanvoerders van de strijders tegen de dictator waren Emiliano Zapata en Francisco ‘Pancho’ Villa. Hun beweging staat bekend als het Zapatistisch Nationaal Bevrijdingsleger, in de volksmond de zapatistas. Deze beweging heeft anno 2019 nog steeds een belangrijke stem binnen Mexico. Daarnaast is de Mexicaanse Revolutie nog steeds een populair onderwerp voor hedendaagse kunstenaars.
Archetypen: de moeder de boer en de revolutionaire soldaat
Bij binnenkomst word ik direct getroffen door het grote formaat van de werken. Het schilderij The Revolutions give back the culture (1958) van David Alfaro Siqueiros (1896-1974) is overweldigend. Ook het werk rechts er naast De Soldaderas (1926) van José Clemente Orozco (1883-1949) komt echt binnen.
Op
dit werk staan de vrouwelijke soldaten die op allerlei manieren zich hebben
ingezet in en voor de Mexicaanse revolutie. Veel vrouwen werden ingezet voor
spionage werkzaamheden en/of wapensmokkel. Ondanks hun geweldige inzet voor de
strijd, probeerden de leiders van Pancho Villa (dus ook de leider van de
soldaderas) de sterke vrouwen buitenspel te zetten. In 1917 hebben de rebellen
meer dan 90 soldaderas gedood.
Naast de soldaat zie je hier schilderijen waarop de moeder, de boer of de
landarbeider centraal staat.
De cyclaam roze kamer: Identiteit
Tussen de eerste (rode) en tweede (cyclaam roze) kamer is een open ruimte waarin een zwart-wit film wordt gedraaid met beelden uit Mexico City van 1925. Iets verder op is een altaar ingericht voor de dag van de doden (1 november). Tussen de verschillende themakamers staan leestafels met stoelen. Overal staat groepen cactussen waardoor je steeds meer in de Mexicaanse sfeer komt.
De Spaanse Conquistadores
Als we het over de Mexicaanse identiteit hebben, is het belangrijk om één historisch moment in de gaten te houden: 1521 de komst van de Conquistadores, de Spaanse overheersers. De beeldtaal èn mythen van vóór 1521 zijn (nog steeds) een belangrijke inspiratiebron voor veel moderne kunstenaars. Dit geldt ook voor de periode die volgde op de Spaanse bezetting. De kenmerken van deze tijd zijn de vermenging van culturen en identiteiten. De Rooms Katholieke Kerk die met veel inspanning en macht de oorspronkelijke religies willen uitroeien. Van uitroeiing is uiteindelijk geen sprake, wel van een unieke versmelting van verschillende geloven. Zwarte magie wordt verpakt in een Rooms sausje.
Identiteit en de portretkunst
De portretkunst wordt gezien als een ideaal middel om identiteit in uit te drukken. Kunstenaars als Diego Rivera (1886-1957) proberen de geportretteerde op een zo natuurlijk mogelijke manier samen te laten gaan met hun afkomst, hun geboortegrond én hun kosmische energie. Let maar eens op de kleding van Cuca Bustamente die in 1946 door Rivera is geschilderd.
De blauwe kamer: Seksualiteit
We praten deze dagen veel over de zogenaamd inclusieve samenleving. De oorspronkelijke cultuur van Mexico kende een sterk gevoel van tolerantie ten aanzien van seksuele diversiteit. In Juchitán in de afgelegen zuidelijke staat Oaxaca leeft deze tolerante houding nog voort. Je ziet dat terug in de houding van de bewoners en hun tradities. Hier spelen de vrouwen al eeuwen een belangrijke rol in de samenleving. Het zogenaamde matriarchaat en de open houding ten aanzien van geheime religieuze rituelen kom je hier nog volop tegen. Let in dit perspectief eens op de fotografie van Garciela Iturbide (1942). In de periode 1979-1988 heeft zij een indrukwekkende serie gemaakt over dit onderwerp. In deze kamer hangt uit deze serie de zwart-wit foto Magnolia (1986).
Ook de foto’s in deze expositie Eyes to Fly, Nuestra Señora de Las Iguanas en twee afbeeldingen uit de serie Frida’s bathroom zijn van haar. Garciela Iturbide heeft in 2008 de prestigieuze Hasselblad Photography Award gewonnen. Via deze link kom je rechtsreeks op haar Juchitán-project.
De gele kamer: de Dood
Over de dood, denken, praten én voelen de Mexicanen op een totaal andere manier dan wij. Er wordt wel gezegd dat Mexicanen geobsedeerd zijn door de dood en gefascineerd zijn door de hel. Door onze bezoeken aan Mexico zijn wij bekend met de jaarlijkse traditie van de dag van de doden, El Dia de Los Muertos op 1 november. Ik gaf al eerder aan dat ook in het Cobra Museum een groot altaar is ingericht voor deze dag. Ik zie overal foto’s staan van dierbaren die worden herdacht. Op mij telefoon pak ik er even de foto bij van het altaar dat onze vrienden dit jaar weer hebben ingericht. Zo sla ik even mijn eigen brug tussen Amstelveen en Cancun.
Franse surrealisten vluchten naar Mexico
De Mexicaanse belangstelling voor het onderbewuste (het surrealisme) heeft zijn wortels in de oude Mexicaanse tradities. Veel van de dagelijkse gewoonten en symbolen vinden hun oorsprong in deze oude tradities, geloofsovertuigingen en ceremonies. De Spanjaarden hebben dit ondanks hun machtige geloofsstrijd nooit helemaal weten te onderdrukken. Het resultaat hiervan is een unieke symbiose met eigen ceremonies. Hier in Amstelveen ontdek je enkele voorbeelden van hybride, mens-dier-figuren en wezens waaraan menselijke eigenschappen worden toegekend.
“Mexico is een bij uitstek surrealistisch land”
uitspraak André Breton tijdens zijn bezoek aan Mexico in 1938
Europese surrealisten naar Mexico
In de jaren dertig en veertig van de vorige eeuw zijn relatief veel surrealisten uit Europa naar Mexico vertrokken. De kunstenaars voelden zich bedreigd door de opkomende Nazi’s en later door de dictatuur van de toenmalige Spaanse leider Franco. Bekende Europese artiesten die Mexico in die tijd hebben bezocht of er hebben gewoond zijn: Antonin Artaud (1896-1948), Luis Buñuel (1900-1983), Leonora Carrington (1917-2011), Benjamin Péret (1899-1959) en Remedios Varo (1908-1963). Zowel Mexicaanse als Europese kunstenaars hebben geprobeerd om zowel de spirituele als het ongerepte karakter van Mexico te verbeelden. Mexico als bestaand of als toekomstig paradijs.
Intens Mexico is nog t/m 29 maart 2020 te zien het Cobra Museum in Amstelveen.
Wist jij dat?
- Mexico net zo groot is als West-Europa?
- Ons Nationale Ballet van 6 t/n 25 februari 2020 een ballet over Frida danst?
- Het Drents Museum van 11 oktober 2020 t/m 28 maart 2021 Viva la Frida naar ons land haalt?
- Er in het Cobra Museum van 21 mei t/m 19 september 2021 de grote Frida Kahlo & Diego Rivera expositie wordt gehouden?
- Er in het Mexicaanse Playa del Carmen (bij Cancun) een Frida Kahlo museum is?
Lees hier mijn ervaringen tijdens de Viva a Frida tentoonstelling in het Victoria & Albert Museum in Londen in 2018.
Vier Día de los Muertes in Mexico
© tekst, foto en video Wilma Lankhorst
© gebruik van de afbeeldingen met dank aan het Cobra Museum, Museo de Arte Moderno Mexico City, fotograaf Peter Tijhuis en alle bruikleengevers.