Aalten zwijgt niet

De deuren van de Oude Helena kerk aan de Markt in Aalten staan open. Familieleden, nabestaanden en andere genodigden namen plaats in de half ronde kerkbanken. We herdenken 19 Aaltenaren die mee hebben gevochten op de Grebbeberg. Zeven van hen komen om tijdens de gevechten in de meidagen van 1940. Tientallen Aaltense jongens worden gevangen genomen en door de bezetter afgevoerd naar krijgsgevangenkampen zoals Neubrandenburg. Auteur Wim Rhebergen doet onderzoek naar hen en tot nu toe heeft hij negentien van hen kunnen identificeren.

Voor vrij Aalten

Samen met het team van de Aaltense musea heeft hij hen een gezicht kunnen geven. Rhebergen heeft sinds zijn jeugdjaren een sterke belangstelling voor krijgsgeschiedenis in ons land. De soldaat als mens staat bij hem altijd centraal. In de tentoonstelling ‘Voor vrij Aalten”  maak je kennis met 19 mannen. Twee van hen zijn nog onder ons Jan Lohuis en Bernard Aversteeg. De laatste zit samen met zijn familie op de eerste rij en zal later samen met de burgemeester de tentoonstelling openen. Burgemeester Berghoef roept op om een keuze te maken uit bewogenheid en verantwoordelijkheid als het gaat om herdenken en gedenken. Hij spoort aan om niet te zwijgen, maar te herdenken en de verhalen door te geven. De jeugd van Aalten wordt door het team van de musea actief betrokken in het herdenken en gedenken van de strijd en om de fakkel van de vrijheid door te geven.

“Voor vrij Aalten’ is nog te zien tot 30 augustus 2015.

Vechten voor Aalten

De tentoonstelling bestaat uit twee delen. In deel een “Vechten voor Aalten” staat het begin van de oorlog centraal. Hiervoor gaan we terug naar 1939, het jaar van de mobilisatie in ons land. Voor de Aaltense geschiedenis wordt een verbinding gelegd met de (herstel)bouwwerkzaamheden rondom de Grebbelinie.

De eerste aanzet tot de bouw van de kazematten in op de Grebbeberg stamt uit 1742. De Grebbelinie is aangelegd na het uitbreken van de Oostenrijkse successieoorlog. Als op 1 september 1939 de Duitsers Polen binnen vallen, verkeert de Grebbelinie in een miserabele toestand. Er worden plannen gemaakt voor versterking, op basis van het Franse concept van loopgraven tijdens WO1, maar dan in een gestripte versie. Gemobiliseerde Nederlandse militairen krijgen in 1939 de opdracht de 120 kilometer lange Grebbelinie weer op te bouwen als verdedigingslinie bestaande uit een uitgebreid stelsel van loopgraven. Onder de gemobiliseerde krachten bevinden zich tientallen Aaltenaren. Zij zijn in het eerste jaar meer werkzaam als bouwvakker dan als militair.

In ‘Vechten voor Aalten’ krijgen de zeven gesneuvelde militairen een gezicht en wordt hun verhaal verteld. Hier herdenken we: Jan Roelofsen, Gerhard Hellekamp, Marcel de vries, Bernhard Lievens, Derk William Lankhof, Gerrit Römer en Arent Jan ter Horst.
Wim Rhebergen heeft de verhalen geschreven, hij heeft gesproken met overlevenden en doet al jarenlang onderzoek naar de krijgsgeschiedenis van ons land.

In het tweede deel van de tentoonstelling komen de gebeurtenissen rondom de bevrijding van Aalten aan bod. Levensgrote afbeeldingen, diverse voorwerpen zoals de nationale feestrok en foto’s vertellen in dit deel van de tentoonstelling het verhaal. Bezoek hiervoor de Marktkamer.

Het is een bijzondere bijeenkomst hier op vrijdag 27 februari in Aalten. Sinds ik in Nijmegen woon, ga ik naar de WO2 herdenking. Het meest bijzonder voor mij zijn de bijeenkomsten met veteranen. Dat is ook nu het geval in Aalten. Tijdens de officiële opening is de heer Bernard Aversteeg, veteraan van de Grebbelinie, aanwezig. Hij zit samen met zijn familieleden op de eerste rij in de Helena-kerk. Wim Rhebergen en de directrice van de Aaltense musea Gerda Brethouwer verwijzen ook naar de tweede veteraan de heer Jan Lohuis. Hij woont nu in een verpleegtehuis en is niet meer in staat zo’n bijeenkomst bij te wonen. Zijn vrouw en familieleden zijn er wel. Je kunt een speld horen vallen als Wim Rhebergen over zijn ontmoeting met Jan Lohuis vertelt. Samen met mevrouw Lohuis ging hij naar het verpleegtehuis en als hij een foto wil maken, denkt de veteraan dat Rhebergen een pistool in zijn handen heeft. Dagelijks ervaart deze oud-militair nog de wrede herinneringen aan de tweede Wereldoorlog. Voor hem duurt de strijd nog voort.

Aaltense Musea – Markt 12 Aalten

Voor Vrij Aalten nog te zien tot 30 augustus 2015, gratis met je Museumkaart.

Neem ook een kijkje in Markt 12, het euregionaal museum voor de vrijheid. Hier kun je zelf ervaren hoe benauwd het was om als onderduiker op zolder te bivakkeren.Lees hier verder over het Achterhuis in Aalten.

Maak hieronder kennis met de Aaltense musea

Achterhoek 70 jaar vrij

Dit voorjaar herdenken we dat Oost Nederland 70 jaar geleden is bevrijd. Verschillende gemeenten organiseren speciale activiteiten om de bevrijding te herdenken en de vrijheid te vieren. Het aanbod varieert van fietstochten tot exposities van theatervoorstellingen tot  lesprogramma’s op basisscholen. Op deze site staat een overzicht van evenementen in en om Aalten.

 Voor wie meer wil weten…

Slag om de Grebbeberg

Als de Duitsers op 10 mei 1940 ins land binnen trekken hebben ze als opdracht om op de eerste dag zowel de IJssellinie en de Grebbelinie te doorbreken. Nederland had ingezet op neutraliteit, net als in WO1, maar daar hielden onze oosterburen geen rekening mee. De Duitsers hadden een eenvoudig gevechtsplan. De aanval op de Grebbeberg en de Grebbeberglinie werd als een korte inleidende artilleriebeschieting ingepland. Op 11 mei sterven hier 45 Nederlanders en 20 Duitse soldaten. In de nacht van 11 op 12 mei is het erg onrustig voor de Grebbebergstrijders. De vijand was dicht genaderd, ontsnapte apen en exotische vogels uit Ouwehand dierenpark zorgden voor onbekende en angstaanjagende geluiden. Daarnaast klonk het Duits geschut onvermoeibaar door de nacht. Het aantal namen op de dodenlijst stijgt snel.

Tijdens deze tweede dag zijn 133 Nederlanders gestorven en 30 Duitse militairen. Voor 13 mei hadden de Nederlandse een tegenaanval gepland. De dag zet het Duitse leger bommenwerpers in. De ravage is enorm, het aantal doden stijgt snel. De Nederlandse strijdkrachten trekken zich terug, een deel van hen komt veilig aan achter het zogenaamde Oostfront vesting Holland. Een ander deel wordt gevangen genomen door de Duitsers en wordt afgevoerd naar krijgsgevangenkampen zoals Neubrandenburg. In totaal sterven meer dan 400 Nederlanders, onder hen zijn 7 mannen uit Aalten. De andere 12 Aaltense militairen worden gevangen genomen en als krijgsgevangenen meegenomen. Een uitgebreid verslag over de slag op en om de Grebbeberg vindt u hier.

© tekst en foto's Wilma Lankhorst
Foto's collectie Aaltense Musea met dank voor gebruik.