Duo-tentoonstelling Zwolle & Groningen

De WILDEN in Zwolle

De duo-tentoonstelling ‘WILDEN en Nieuwe Wilden’ in Zwolle en Groningen neemt ons mee naar de wereld van emotie en vrije expressie. De kunstenaars lappen artistieke conventies en academische regels aan hun laars en gaan vol voor hun eigen subjectieve ervaringen, hun innerlijke beleving. In Zwolle begint de reis naar de binnenwereld met werk van de eerste stroming Duitse expressionisten. Ik zeg: ‘Brücke’  en ‘Der Blaue Reiter’ en zo krijg je een indicatie welke kant het op gaat in Museum de Fundatie. Na deze kennismaking reis je door naar het Groninger Museum voor een onderdompeling in het neo-expressionisme uit de jaren 70 en 80 van de vorige eeuw. Welk effect hebben de Wilden & Nieuwe Wilden op jou?

Sneak preview

WILDEN in de Fundatie

Museum de Fundatie heeft flink wat ruimte gemaakt voor de WILDEN. De hele eerste etage is voor hun werken gereserveerd. En zoals dat hoort vertrekt de expositie tegen de draad in. Als je op de eerste etage komt begint de expositie links om en niet zoals je gewoontegetrouw verwacht rechts om. In de eerste zaal word ik direct verrast door de werken van Van Gogh, de molen ‘Le blute-fin’ (1886 ) van Van Gogh, de ‘De mobilisatie’ een gouache uit 1914 van Kees van Dongen en ‘Naakt met parasol’ (1953) van de Jan Wiegers (de Ploeg – Groningen). Hier lees je waarom Emil Nolde de nieuwe beweging graag Van Goghiana had genoemd. De Brücke-groep had vanaf het begin internationale aspiraties en zocht toenadering tot andere Europese kunstenaarsgroepen zoals het Fauvisme in Frankrijk. Kees van Dongen was een fauvist en hij was korte tijd bij Brücke aangesloten. Het werk van Jan Wiegers dat hier hangt is mede geïnspireerd op Wiegers contact met Kirchner die hij in Davos heeft leren kennen. Het werk van sommige leden van De Ploeg en later van CoBrA hebben het Duits-expressionisme een uniek Nederlands tintje gegeven.

Vreemde vogel

Het werk van Rob Scholte is een vreemde vogel in de bijt. Gelijktijdig met de WILDEN is de solotentoonstelling ‘Embroidery Show’ van Rob Scholte te zien in Museum de Fundatie. Een molen uit de handwerkserie van Scholte hangt naast de ‘Windmolen bij Dangas (1909) van Erich Heckel. Laat je verrassen door deze bijzondere combinatie…

Verkenning in negen thema’s

Met bijna 100 werken toont Museum de Fundatie ons het eerste grote museale overzicht in ons land van de Duitse expressionistische schilderkunst. Aan de hand van negen thema’s is een interessante route uitgezet door deze bewogen periode in de kunstgeschiedenis. Van eenvoud van het landleven, tot ‘het ritme van de zee’ en de schoonheid van de natuur, kom je bij het naakt in de wereld. De magie van het onbekende leid je naar het landschap van de ziel en het gezicht als spiegel van de ziel. Er is ook een aparte plek voor de (dieren)wereld als symbool van de kosmische eenheid. Na al deze kleurrijke indrukken eindigt de tentoonstelling Tussen het ongrijpbare en het grijpbare.

      

links: Liggend naakt (1920) Max Pechstein coll. Leopold Hoesch Museum) rechts staande man (1900) anoniem Ivoorkust coll. de Fundatie
let op de vorm van de billen. De Wilden (her)ontdekken de oervorm door beelden van primitieve volkeren nader te bestuderen.

Collectiestukken Fundatie

Het team van de Fundatie heeft kans gezien om belangrijke werken uit hun eigen collectie in deze tentoonstelling in een breder perspectief te plaatsen. Dit begint al in zaal een met de molen van Van Gogh. In het licht van het Duits expressionisme vormden de werken van Max Pechstein de aanleiding voor deze expositie. Dit jaar is het precies 100 jaar geleden dat mede oprichter van Der Blaue Reiter, Franz Marc in de loopgraven van de Eerste Wereldoorlog om het leven kwam. De Fundatie is de trotse bezitter van zijn schilderij De schepping van de paarden (1913). Dit werk wordt internationaal gezien als een hoogtepunt in het oeuvre van Marc. Het verklaart ook waarom Kandinsky en Marc voor de naam Der Blaue Reiter hebben gekozen.

   

links Grote vrouwenkop (1917) en rechts abstracte kop - verlichting (1927) beide van Alexej von Jawlensky in serie 'Het gezicht als spiegel van de ziel.

Mijn ervaringen

De indeling van de werken in negen thema’s geeft deze expositie lichtheid en maakt het geheel behapbaar. Het is interessant om te zien hoe leden van Brücke en Der Blaue Reiter door bepaalde thema’s worden gegrepen en daar ieder op hun manier uitdrukking aangeven. De serie Het ritme van de Zee spreekt mij erg aan omdat de zee mij altijd fascineert. Strandwandeling laten je gedachten verwaaien, aan boord van een zeilboot of cruiseschip met de neus in de wind de horizon afturen.

Ik heb nog een extra rond gelopen om te kijken hoeveel werken van vrouwelijke kunstenaars hier nu hangen. Helaas zijn dat er maar twee. Van Gabriele Münter (1877-1962) (de partner van Wassily Kandinsky) hangt hier ‘Kerkje van Riedhausen’ (1908) bij het thema De eenvoud van het landleven. En in de laatste zaal hangt van haar het ‘Portret van Mimi Sundbeck’ (1916). Van de hand van Marianne von Werefkin (1860-1938), partner van Alexej von Jawlensky, ontdek ik bij ‘wereld- en mensbeeld’ het werk Circus uit 1910.

Gezien de vrije geest instelling van de expressionisten had ik meer werk van vrouwen verwacht. Zo mis ik Paula Modersohn Becker (1876-1907) en haar vrouwelijke collega’s in Worpswede (bij Bremen), die gezien worden als vroege voorlopers van het Duitse expressionisme. Hier ligt een uitdaging voor een nieuwe reis…!

Museum de Fundatie  toont tot 18 september 2016 de WILDEN, Brücke & Der Blaue Reiter
Entreeprijs Museum die Fundatie € 9 p.p. gratis voor houders van Museum- of Rembrandtkaart

© tekst, video en deel van de foto’s Wilma Lankhorst
© gebruik foto’s van de kunstwerken met dank aan Museum de Fundatie, Leopold Hoesch Museum, Kunsthalle Bremen, Wilhelm Lehmbruck Museum, Kunstsammlungen Chemnitz

Het Groninger Museum  heeft haar zalen van 30 april tot 23 oktober 2016 opengesteld voor de neo-expressionisten, de nieuwe Wilden. De basis van deze expositie (Die 80er- Figuratieve Malerei in der BRD) was in 2015 te zien in het Städel Museum in Frankfurt am Main en is aangevuld met werken uit de eigen collectie van het Groninger Museum.

Toenmalige directeur Frans Haks haalde kort na zijn aanstelling als museumdirecteur in 1978 het expressieve schilderwerk van jonge Duitse kunstenaars naar Groningen. Met de komst van de excentrieke Haks kreeg Groningen opeens een voortrekkersrol. Haks schudde de stad wakker en er waren (artistieke) dingen te zien, die voor zijn komst nog niet eerder te zien waren.

Twee catalogi & een magazine
Van beide exposities is een aparte, zeer lezenswaardige en kleurrijke catalogus gemaakt.
Per deel kosten ze € 27.50. Wie beide catalogi gelijktijdig aanschaft betaalt € 49,50.
Het Groninger Museum biedt wederom een eigen uitgave aan in de serie Groninger Museum Magazine dat voor € 2 in die museumwinkel wordt verkocht.

Eerder verschenen in deze serie
Herontdek de WILDEN
Wordt verwacht in deze serie
De nieuwe wilden spelen in Groningen

Meer weten over Zwolle?
Ontdek de Hanzegeschiedenis van Zwolle
Zwolle een verrassende bestemming voor een dagje uit.