Serie over Nederlandse Hanzesteden
Hanzesteden is een mooi voorbeeld van de kracht van samenwerking. 400 jaar lang werkten kooplieden in West- en Noord-Europa samen om hun gezamenlijk handel een extra stimulans te geven. Door het samen op trekken, konden ze doelen bereiken die ze alleen nooit konden realiseren. En zo konden door samen te werken elkaar ondersteunen bij het veiliger reizen.
In de 21ste eeuw hebben de Nederlandse Hanzesteden langs de IJssel zich opnieuw gebundeld. Nu is hun gezamenlijke doel om het levend erfgoed van een rijk verleden uit te dragen en inwoners en bezoekers te laten genieten van de huidige activiteiten in de eens zo levendige & bloeiende handelssteden. Ik ga de komende maanden de zeven Nederlandse Hanzesteden langs de IJssel bezoeken en ervaren wat er nu nog verwijst naar de beroemde tijd. Ik wil tevens onderzoeken of een bezoek aan deze steden nu nog steeds de moeite waard is. Vanaf 21 maart a.s. post ik iedere derde vrijdag van de maand mijn belevenissen uit een van die steden. Doesburg mag het spits afbijten.
Even een stukje geschiedenis
Voor ik op pad ga, eerst een opfrismoment: Waar waren Hanzesteden en wat was hun doe?Rond 1100, tijdens de Middeleeuwen, groeide de handel in Noord- en West Europa snel. Dit mede als gevolg van betere landbouw- en productiemethoden. Daarnaast werden natuurlijke energiebronnen intensiever gebruikt. In dezelfde tijd zag je in steden dat kooplieden die dezelfde producten in- en verkochten zich verenigden. Zo’n groep van kooplieden werd een ‘Hansa’ genoemd. Een Hansa dreef gezamenlijk handel in binnen- en buitenland en deed daar haar voordeel mee. De leden van de handelsgroep reisden samen over land en water, dit samen reizen was ook goed voor de veiligheid van alle leden en hun schepen. In veel steden kwamen deze handelsgroepen voor. Sommige steden kenden meerdere Hansa omdat ze meerdere productgroepen binnen de stadsgrenzen hadden. Veel steden met een Hansa groepeerden zich op hun manier en vormden zo een Hanze.
Lijst met 150 deelnemers
400 Jaar speelden Hanzesteden een relatief grote rol in de handel in Noord- en West Europa. Op haar hoogtepunt waren er meer dan 150 steden lid van de Hanze. In mijn onderzoek werd ik verrast door dit aantal. Ik had in mijn herinnering opgeslagen dat de Hanze zich met name concentreerde rond de IJssel, de Noord- en Oostzeekust. Dat vele havens in het Oostzeegebied ook bij de Hanze hoorden wist ik. Hier was met name de aanwezigheid van barnsteen een belangrijk handelsproduct. Maar dat ook Brugge, Tiel, Zaltbommel en zelfs Dinant en Keulen tot de Hanze behoorden was voor mijn totaal nieuw. Op Wikipedia hebben enkele mensen veel moeite gedaan om een zo volledig mogelijke lijst van Hanzesteden op te schrijven.
Gouden tijden
Belangrijke producten die door de Hansa werden verhandeld waren granen, hout, bier, zout, wijn, laken, pelzen en zoals vermeld barnsteen. Het vervoer verliep met name te water op zeeën en via rivieren. Vanaf de 15e eeuw was de Kogge het belangrijkste handelschip om handel mee te drijven. De 15e eeuw is de bloeitijd voor de Hanzesteden. De kooplieden laten in hun stad grote indrukwekkende panden bouwen. Ze bouwen zowel privé huizen als handelskantoren, de steden werden versterkt met stadsmuren en poorten. De koopmannen lieten hun geld rollen en gaven onder andere aan schilders, dichters en bouwmeester opdrachten om hun leven van nog meer luxe te voorzien. De Hansa kooplieden lieten graag aan de buitenwereld zien dat het hen goed ging.
De neergang
Rond 1500 begint de handel op de Oost- en Noordzee zich te verschuiven richting Amerika en het Verre Oosten. De positie van de Hanze in Noord- en West Europa begint dan af te nemen. De Rijn werd in die tijd ook verbreed met als gevolg dat er steeds minder water door de IJssel stroomde. Hierdoor werd de IJssel minder bevaarbaar en namen de handelsactiviteiten gestaag af. In West Nederland (Holland) wordt de positie van de VOC steeds sterker. Uiteindelijk hebben de Hanze vier eeuwen gefunctioneerd en daarna nog vele jaren geschiedenis geschreven.
In de 21st eeuw hebbende de Nederlandse Hanzesteden langs de IJssel zich weer opnieuw verenigd. Dit maal om zich gezamenlijk als levend erfgoed van een rijk verleden te presenteren. Voor mij een mooie uitdaging om voor dit blog de zeven Nederlandse Hanzesteden als een snoer van Hanzeparels te verkennen, te beleven, te beschrijven en te delen. Morgen deel 1: Doesburg.
Plan van aanpak
Voor mijn eerste verkenningsreis beperk ik met tot de zeven Nederlandse Hanzesteden die door de IJssel met elkaar zijn verbonden: Doesburg, Zutphen, Deventer, Hattem, Hasselt, Zwolle en Kampen. In deze steden laat ik me introduceren voor een lokale Hanze-specialist, Iemand die al jaren in de betreffende stad woont of werkt en me goed op weg kan helpen met tips en eigen ervaringen.
wordt vervolgd: 21 maart Doesburg
© tekst en foto’s Wilma Lankhorst