Zaterdag 10 december gratis entree museum

Aquarel de tuin van de pastorie in Nuenen (1885) Vincent van Gogh

Noordbrabants Museum koopt aquarel Van Gogh

Het Noordbrabants Museum in Den Bosch trakteert zichzelf op een aquarel van Vincent van Gogh. Ook al is de Sint weer vertrokken, de sfeer van cadeaus en vrijgevigheid hangt nog in de lucht. Sinds 2013 is er flink gespaard voor de aankoop van de aquarel ‘De tuin van de pastorie in Nuenen’. Dit jaar kwam de financiering rond. Nu het Jeroen Bosch jaar bijna ten einde loopt, is dit het moment om de nieuweling aan het publiek te tonen. Tot en met 19 maart 2017 is de nieuwe aanwinst op zaal te zien.

Drukke donderdagochtend

Het is nog vroeg in de ochtend, het museum is officieel nog gesloten. Het plein voor het museum is leeg. Als ik aan kom lopen, wordt de grote deur zwierig voor me geopend. De hal staat vol met kunstliefhebbers die het moment van de eerste onthulling graag willen ervaren. Klokslag 10.00 uur neemt Heidi ons mee naar de vleugel waarin het verhaal van Brabant wordt verteld. In deze permanente expositie zijn alle van Gogh’s te zien die het Noordbrabants Museum nu beheert. Het accent van deze collectie ligt op de Brabants periode, want dit museum vertelt de geschiedenis van deze zuidelijke provincie. De aquarel die nu is aangekocht is een van de laatste werken die Van Gogh in ons land heeft gemaakt. De ouders van Vincent betrokken de pastorie in Nuenen in 1882, Vincent zelf heeft er bijna anderhalf jaar gewoond. In de late herfst van 1885 verlaat hij ons land en vanaf 18 november schrijft hij zijn brieven aan broer Theo vanuit Antwerpen.

Dagboekfragment

Vincent beschrijft zijn werk in wording uitgebreid aan broer Theo in brief 430 van begin november 1885.

 ‘Ik heb ook een herfststudie gemaakt van de vijver in de tuin thuis (pastorie Nuenen (WL)). Er zit bepaald een schilderij in die plek. Verleden jaar heb ik ook al eens beproef om ’t eruit te krijgen. ’t Geen ik nu maakte is anders een stijve compositie, twee bomen-oranje en geel – rechts, twee stuiken grijsgroen in ’t midden, twee bomen bruingeel links. Daarvoor de vijver zwart – voorgrond van verwelkt gras. Achtergrond – een kijkje over de heg op een zeer sterk groen. Een lucht om hiermee te harmoniëren wat kracht betreft, van leigrauw en donkerblauw.

Bezoek aan Rijksmuseum

In brief 426 (10-11 oktober 1885) laat Vincent aan Theo weten dat hij in de eerste week van oktober in Amsterdam het Rijksmuseum heeft bezocht. ‘Deze week ben ik in Amsterdam geweest; ik heb er haast geen tijd gehad om iets anders te zien dan ’t museum; ik was er drie dagen. Resultaat is dat ik, zeer blij ben coûte que coûte gegaan te zijn, en dat ik me voorstel niet meer zolang te zijn zonder schilderijen te zien. Na dit bezoek experimenteert Van Gogh met andere, lichtere kleuren. Door intensieve bestudering van de oude meesters in het Rijks besefte Vincent dat hij te ver was doorgeslagen in zijn donkere kleurgebruik. ‘Terug in Nuenen trok hij direct de consequenties uit dat inzicht. De aansprekende (en goed bewaarde) kleurrijkheid van de voorstelling is daarvan het resultaat’, aldus Berger.

Scharnierpunt

Dit werk van Van Gogh is een duidelijk scharnierpunt in zijn werk. Na zijn bezoek aan het Rijkmuseum begin oktober 1885 past Vincent zijn kleurgebruik aan. Hij experimenteert met heldere, contrastrijke kleuren. Daarnaast onderzoekt hij het concept van het ‘samengestelde, bedachte thema’. De pastorietuin die we hier zien, transformeert hij naar een parkomgeving. De aquarel is uiteindelijk een bedachte compositie met figuren die Van Gogh zelf in het landschap heeft geplaatst. Dit is het soort voorstelling dat Van Gogh vanaf het begin van zijn kunstenaarschap graag wilde maken. Het is zijn eerste experiment met het onderwerp wandelende figuren en paartjes in een tuin of een park. Dit thema zal hij later in Parijs en Arles vaker gebruiken.

Dat het één van de laatste werken is die hij in Brabant heeft gemaakt, maakt het extra speciaal voor het Noordbrabants Museum.

Waar komt het werk vandaan?

Glimmend van trots staat Charles de Mooij, directeur van het museum voor zijn nieuwste aanwinst. Van conservator Helewise Berger horen we dat deze aquarel uit de privé collectie van Jo Van Gogh-Bonger komt, de schoonzus van Vincent, de weduwe van Theo. Zij heeft het werk waarschijnlijk in 1903 verkocht aan Hendrik P. Bremmer, de latere kunstadviseur van Helene Kröller-Müller. Na Bremmer’s dood ging het werk over naar zijn erven die het in 1996 verkochten aan een particuliere verzamelaar. In 2013 werd het op de kunstbeurs TEFAF in Maastricht te koop aangeboden en nu is het Noordbrabants museum de trotse eigenaar van dit bijzondere stukje Brabants geschiedenis.

De nieuw aanwinst van Van Gogh is t/m 19 maart 2017 op zaal te zien. van het Noordbrabants Museum in Den Bosch.
Daarna wordt het werk onderzocht en wordt er een speciale vitrine ontwikkeld voor deze lichtgevoelige aquarel.

Het is museum is gratis te bezoeken met de Museum- of Rembrandtkaart
Volg met museum op Social Media: Twitter @NoordbrabantsM en/of Facebook.com/NoordbrabantsMuseum

©tekst Wilma Lankhorst 
 © foto’s Aquarel met Charles de Mooij en Helewise Berger Marc Bolsius
 Brief citaten uit ‘Van Gogh een leven in Brieven’ van uitgeverij Meulenhof (6e druk 1989).
 Hier kun je de hele collectie Van Gogh ontdekken die je in het Noordbrabants museum kunt zien