Groningen viert 100 jaar De Ploeg
Het is dit jaar precies 100 jaar geleden dat de Groninger Kunstkring De Ploeg is opgericht. Een groep jonge kunstenaars schut de 19e-eeuwse (kunst)idealen van zich af. Ze woelen de aarde om zodat ze Groningen op kunstgebied opnieuw kunnen ontgingen. De ploeg is hierbij hun symbool. Vers geploegde grond is een goede voedingsbodem voor het uitwerken én ontwikkelen van nieuwe idealen. Het resultaat hiervan is nu te zien in het Groninger Museum in de tentoonstelling Avant-Garde in Groningen.
Sneak preview: Al even vóórploegen?
Groningen anno 1918
De Eerste Wereldoorlog is ten einde. Op schildergebied vieren het leven van alle dag en aarde tinten hoogtij. Doeken van Jozef Israëls, Hendrik Willem Mesdag en Otto Eerelman hangen op allerlei tentoonstellingen. Zowel nationaal als internationaal kriebelt het bij jonge kunstenaars. Ze zijn op zoek naar nieuwe energie, nieuwe vormen van expressie en nieuw kleurgebruik. Als een groep jonge Groningse kunstenaars bij Pictura niet worden uitgenodigd voor de ‘Tentoonstelling van werk van Groningsche Kunstenaars’ richten ze hun eigen club op: De Ploeg is een feit.
“Omdat er in Groningen niet zoveel te doen was op kunstgebied dacht ik aan ontginnen. Het omwoelen van de aardeen dus ook aan ploegen.
Vandaar de naam De Ploeg”.
Jan Altink, medeoprichter van De Ploeg 1918.
Vincent van Gogh
Voor deze groep jonge kunstenaars was het kleurrijke werk van Vincent van Gogh een grote bron van inspiratie. Jan Altink laat zich o.a. inspireren door de zonnebloemen van Vincent. Johan Dijkstra borduurt verder op de sfeer van De Spitters (1889). Dijkstra’s grote doek Rustende Zichters (1924) hangt hier prachtig naast de Spitters van Vincent.
Het doek de Spitters was in 1896 ook in Groningen te zien tijdens een tentoonstelling ter nagedachtenis aan Vincent van Gogh. Ook tijdens dit eeuwfeest hangt dit doek weer in Groningen
Jan Wiegers in Davos
Als één van De Ploeg-oprichters, Jan Wiegers, in 1920 een longziekte krijgt, vertrekt hij naar het Zwitserse Davos voor een behandeling. Daar ontmoet hij de Duitse kunstenaar en medeoprichter van Der Brücke, Ernst Ludwig Kirchner. Ze raken bevriend en al snel zie je dat Wiegers werk beïnvloed wordt door het kleurgebrek én de aanpak van Kirchner. Deze kennis en zijn nieuwe doeken neemt hij mee terug naar Groningen. De teerling is geworpen!
Nieuwe trend: het duelportret
De leden van De Ploeg zien elkaar veel. Zowel binnen als buiten het atelier. Ze werken met grote regelmaat in een gezamenlijke atelierruimte. Daar bespreken ideeën, staan model voor elkaar en organiseren exposities. De kunstenaars kennen elkaar goed waardoor het maken van dubbelportretten een interessante leermethode is.
Johan Dijkstra ‘doopt’ het dubbel-doek om tot het duelportret. Dit begrip verwijst naar de duo’s die gelijktijdig elkaars portret maken. Maar er zit ook een spelelement in, het duelleren: gelijktijdig starten, elkaar vastleggen in een actieve schilderhouding en dan kijken wie het eerste klaar is. Met terugwerkende kracht kun je zeggen dat het dubbelportret van Wiegers en Kirchner, in Davos (1921) het eerste duelportret is.
Het Witte Paard (19 ) ©Jan Altink
Avant Garde in Groningen
De leden van De Ploeg zoeken steeds naar nieuwe uitdagingen. Ze kennen de techniek van het schilderen met olieverf. Maar net zo gretig onderzoeken ze grafisch werk, zoals etsen en litho’s. In de drukkerij van Henk Werkman wordt een pers geplaatst waar iedereen die het wil mee aan de slag kan. De enorme variatie aan werktechnieken is heel duidelijk te zien in de tentoonstelling Avant-Garde in Groningen. In tien zalen zie ik landschappen, portretten, stadsgezichten, duelportretten, etsen, houtsneden, posters, kalenders en aquarellen. De drang tot vernieuwing zat er goed in. Binnen al dit avant-garde geweld ontdek ik maar één vrouw: Alida Pott.
Kunstenaar Alida Pott
Het basis gezelschap van De Ploeg telt negen leden, acht mannen en één vrouw. Alida Pott is de enige vrouw die actief mee doet en ook genoemd wordt in publicaties. Alida Jantina Pott is op 8 januari 1888 in Groningen geboren. Aan Academie Minerva volgt zij de opleiding tot beeldend kunstenaar. In de eerste zaal hangen drie kleine doeken van haar die allemaal een detail van Blauwborgje laten zien. In de vitrine ligt het logo dat Alida voor De Ploeg heeft ontworpen. Alida trouwt met mede Ploeg-lid George Martens. In de laatste zaal zijn portretten van hen te zien. Alida sterft op 43-jarige leeftijd (1931) in Groningen. Uitgeverij de Kleine Uil eert haar werk en inzet met een aparte uitgave: Aangeraakt door een nieuw licht. Binnenkort meer over deze uitgave en Alida Jantine Pott op dit kunstblog.
Afbeelding: Meisje met rood lang haar en groen strik - Alida Pott
Mijn ervaringen:
- Het Groninger Museum pakt flik uit voor het eeuwfeest van De Ploeg;
- De expositie begint met pianospel en lichtbeelden van Johan Dijkstra in de hal van de expositie;
- Het is altijd fijn om aan het begin van een tentoonstelling een stukje context te krijgen en dat gebeurt hier met een wand waarop werk hangt van de gevestigde orde van 1918;
- Door de vroege dood van Alida Pott is er in het verleden altijd relatief weinig aandacht geweest voor haar werk en haar rol in De Ploeg. Daarom is het goed om te zien dat in de eerste zaal direct enkele werken van haar hangen. Dat blijken jammer genoeg ook bijna de enige werken;
- Het is plezierig dat Uitgeverij de Kleine Uil extra tijd en energie heeft gestoken in het leven en werk van Alida Pott. Wordt vervolgd op dit blog;
- Avant-Garde in Groningen geeft een goed beeld van de enorme variatie aan werk en werkvormen die de leden van De Ploeg uitprobeerden en zich eigen hebben gemaakt;
- Het zoeken naar duelportretten vind ik een extra leuk onderwerp in deze tentoonstelling;
- Wij hebben de audiotour gebruikt en genoten van de extra informatie. Luister af en toe ook eens naar de uitleg van de kinderen op deze audiotour. Je bekijkt de werken daarna met andere ogen;
- Neem na deze wisseltentoonstelling ook nog even de tijd voor de vast collectie in de andere vleugel van het museum. Daar hangt nog meer werk van o.a. Jan Wiegers en Henk Werkman.
Avant-Garde in Groningen is nog t/m 4 november 2018 te zien in het Groninger Museum.
Deze tentoonstelling is onderdeel van de Manifestatie 100 jaar de Ploeg in 2018. Naast exposities worden er o.a. muziekvoorstellingen, symposia en wandelroutes georganiseerd. Het volledige programma kun je hier bekijken.
Uitgeverij WBooks geeft ter ere van dit eeuwfeest een prachtige catalogus uit. 272 pagina’s vol verhalen en schitterende foto’s. Het boek is voor € 29,95 te koop in de Museumwinkel. Mijn tip: bestel het liever online want het is echt heel zwaar. Wel dik genieten dus!
Leden van de Ploeg
Om je geheugen een beetje op te frissen, zet ik hier de namen van De Ploeg-leden nog even op een rijtje: Jan Wiegers, Jan Altink, Johan Dijkstra, Jan Jordens, Henk Werkman, Jan van der Zee, Wobbe Alkema, Ekke Kleinma, George Martens en de enige vrouwelijk schilder Alida Pott. Naast beeldend kunstenaar was ook toonkunstenaar en componist Daniël Ruyneman lid van De Ploeg.
© foto’s, tekst en video Wilma Lankhorst © gebruik van de afbeeldingen met dank aan het Groninger Museum een alle bruikleengevers.
NU ook te zien in het Groninger Museum
Good News for Modern Man
Dit is de eerste solotentoonstelling van de Amerikaanse fotograaf David LaChapelle (1963) in ons land. Hij begon zijn carrière met fotograferen voor het tijdschrift Interview van Andy Warhol. LaChapelle heeft een heel eigen aanpak. Hij maakt portretten op een spectaculaire, kleurrijke en vaak controversiële manier. In deze eerste solo-expositie kun je in het Groninger Museum ruim 70 werken van David LaChapelle zien.
Wanneer: nog t//m 10 oktober 2018.
In de serie New World probeert David LaChapelle het ‘onfotografeerbare’ vast te leggen in een zoektocht naar het paradijs. Ik moet eerlijk zeggen dat ik het paradijs hier niet heb gevonden.
Abel Tasman terug in Groningen
Het enige bekende portret van deze ontdekkingsreiziger uit Lutjesgast is vanaf 21 juni t/m 6 januari 2019 weer te zien in het Groninger Museum. Tijdens de kerstdagen van 1642 was hij de eerste Europeaan die Nieuw-Zeeland heeft aangedaan. Helaas begrepen hij en zijn bemanning de tradities van de Maori niet en liep de kennismaking uit op een bloedbad. Het portret van Abel; Tasman is gemaakt door Jacob Gerritz. Cuyp (1637). Dit was na zijn ontdekking van het Australische eiland Tasmanië, dat naar hem is vernoemd.
Wanneer: 21 juni 2018 t/m 6 januari 2019
Van Courbet tot Israëls
Door samenwerking en uitwisseling met Museum Gouda is de Arntzenius Collectie uit Gouda dit najaar in Groninger te zien. De Arntzenius Collectie bevat werken van zowel Nederlandse als Franse kunstschilders. Tot de laatste groep behoort o.a. Odilon Redon waarvan nu ook een grote expositie is te zien in het Kröller Müller Museum.
Wanneer: 30 juni 2018 t/m 6 januari 2019
De wereld in Huis
In deze tentoonstelling leer je alles over 17e en 18e-eeuws Aziatisch porselein en Hollands aardewerk. Chinees en Japans porselein en lakwerk werd in die dagen in grote hoeveelheden geïmporteerd door leden van de VOC. Deze expositie laat zien hoe we in die dagen in ons land, de wereld in huis haalden.
Wanneer: nog t/m 23 maart 2019