Voel je thuis in de Amsterdamse School
Dat de Amsterdamse School, 100 jaar na de eerste creaties nog vol leven en energie zit, bewijst de nieuwste tentoonstelling ‘Wonen in de Amsterdamse School’ in het Stedelijk Museum. Tien jaar onderzoek resulteerde o.a. in een database van meer dan 5000 collectie-items. 500 Hiervan zijn nu te zien in Amsterdam. In een feest van kleur en herkenning struin je van huiskamer naar huiskamer. Aan het eind kun je in de werkplaats zelf een klok maken voor thuis. Zoals het klokje thuis klinkt …. juist! Op naar Amsterdam en ga mee op avontuur.
Sneak preview: Wonen in de Amsterdamse school
Klokken, meubels & lampen
De Amsterdamse School is de bouwstijl die tussen 1910 en 1930 ons land in de schijnwerpers heeft gezet. Een unieke eigen stijl die verder ging dan prachtige gebouwen van baksteen met nissen, torentjes, verrassende raam- en deurpartijen. Een spel van lijnen en kleuren dat zijn weerga in de bouwwereld niet kende. Maar de Amsterdamse School is meer dan een bouwstijl, het is een integrale bouw-, leef- en omgevingskunst. Van dakpan tot interieur, van verlichting tot textiel, van affiches tot boekbanden. In de ontvangstkamer van de tentoonstelling tikken een tiental klokken. Hier kom je als vanzelf in de juiste sfeer en tijdsbeeld. Sluit je ogen en doe ze langzaam open, wen aan het gedempte licht en laat je in de komende 15 zalen verleiden.
Verbinding museum & stad
Deze tentoonstelling verbindt de collectie in het Stedelijk op verschillende manieren met de stad. In de speciale jubileumfolder ‘Amsterdamse School 100 jaar’ staat een plattegrond met daarop 53 locaties waar nu nog voorbeelden in de stad te zien zijn.
Nummer 1 is het Grand Hotel Amrâth Amsterdam, aan de Prins Hendrikkade (bijna schuin tegenover Amsterdam CS). In 1912 kreeg architect Joan van der Mey de opdracht om een gezamenlijk hoofdkantoor te bouwen voor zes scheepvaartrederijen. In 1916 was de bouw voltooid en werden hier in ‘Het scheepvaarthuis’, o.a. de kaartjes verkocht voor zeereizen naar Nederlands-Oost Indië en Afrika. Nadat je in de ontvangsthal van de tentoonstelling je uurwerk op Amsterdamse Schooltijd hebt gezet, loop je nu de hal van het Scheepvaarthuis binnen. De aanwezige foto’s, het Polygoon Journaal, het meubilair en de verlichting creëren samen een tijdscapsule die je zo in 1916 laat uitkomen.
Michel de Klerk
Vanuit Het Scheepvaarthuis is het nu nog maar een kleine sprong in de tijd naar de stijlkamer van ‘t Woonhuys’. Een aparte kamer met daarin een eerbetoon aan Michel de Klerk, die als 14-jarige zijn loopbaan begon als tekenaar bij het architectenbureau van Eduard Cuypers (inderdaad de neef van). Een groot deel van het interieur van het Scheepvaarthuis is door De klerk ontworpen. De directeur en oprichter van meubelfabriek ‘’t Woonhuys’, F.J, Zeegers nodigde De Klerk uit om ontwerpen te maken die zijn fabriek in grote oplages kon verspreiden. Naast De Klerk werkte ook Hildo Krop voor deze Amsterdamse meubelfirma. Van Krop’s hand zijn verschillende ontwerpen te zien in een deels gereconstrueerde woning van de familie Polak-Krop. Je ziet hier een bureau, slaapkamerinrichting en een hal waar een sjaal (van Hildo?) nog aan de kapstok hangt. In deze zaal ook een video van de ‘Villa ’t Reigersnest’, een nog bestaand woonhuis, volledig in stijl in Oostvoorne. Dit integrale woon- en leefontwerp uit 1926 is van de hand van architecten interieur- en meubelontwerpers Pieter Vorkink en zijn kompaan Jac. Ph. Wormer.
Zeg het voort via Wendingen
Een verder gaat de reis. In de themakamer ‘Wendingen’ maak je kennis met weer een ander fenomeen van de Amsterdamse School: lettertypes, zetsels, affiches en boekbanden. Ik zie prachtige typografieën die me in gedachten meenemen naar andere tijden. Mooi lijnenspel, strakke vormen, heldere kleuren. In deze zaal kom ik de eerste namen van vrouwelijke kunstenaars tegen. Eeuwenlang hebben de vrouwelijke kunstenaars in de schaduw van de mannelijke collega’s gewerkt. En meer dan eens gingen de mannen met de eer strijken van het (gezamenlijke) werk. Aan het eind van de 19 en het begin van de 20ste eeuw laten vrouwen steeds vaker en sterker van zich horen. In 1917 krijgen de vrouwen in ons land kiesrecht en in het kielzog daarvan drukken ze hun stempel op steeds meer activiteiten in de maatschappij. In een apart blog kom ik terug op de vrouwen in de Amsterdamse School. In deze tentoonstelling beperkt hun bijdrage zich vooral tot grafisch werk. Via het tijdschrift Wendingen (eerste uitgave in 1918) werden vele ontwerpen gepubliceerd en uitgebreid besproken. Wendingen was de grote, internationale, publiciteitsmachine voor de Amsterdamse School. Naast Nederlandse ontwerpers kregen ook buitenlandse designers volop aandacht in deze publicatie. De fraai vorm gegeven tijdschriften werden als snel een verzamel object op zich.
Via de Bijenkorf naar Indië
Nu volgt een wending naar rechts en dan ontdek je o.a. het feestelijke theaterleven ‘a la Tuschinski’, de flamboyante stijl van de Haagsche Bijenkorf en het Nederlands Paviljoen, ons nationale visitekaartje voor een internationale tentoonstelling in Parijs (1925). Tot slot maak je kennis met de wederzijdse beïnvloeding van de Amsterdamse School op Nederlands Indië. Zo gebruikte ontwerper Louis Bogtman de Indische ikat-techniek voor zijn dienbladen, dozen en servetringen. Indische architecten & ontwerpers lieten zich op hun beurt inspireren door wat er in Nederland gebeurde. Zo werkte architect Liem Bwan Tjie op Java voor bemiddelde opdrachtgevers van Chinese families. Hij gebruikte o.a. lampen van De Nieuwe Honsel uit Haarlem. Van zijn hand is ook het ontwerp van het hoofdkantoor van het Oei Tiong Ham concern in Semarang (1930-1031). In de tentoonstelling zie je een Indische kamer waarin een familie in de stijl van de Amsterdamse School woont.
Maak je eigen klok
Aan het einde van deze gang kom ik in de klokkenwerkplaats. Hier kun je alles leren over gereedschappen, kleuren en texturen. Je kunt er zelf ook een klok maken waarbij je de keuze hebt uit drie populaire ontwerpen uit de Amsterdamse School. Met behulp en advies van de aanwezige studenten (herkenbaar aan het T-shirt met de tekst Ask Me) kun je in een klein uurtje een uurwerk maken. Het tikkende uurwerk met wijzers en batterij is te koop in de museumwinkel. En zo is de cirkel rond: in de ontvangstruimte gaven de vele klokken de Amsterdam tijd van 1919 aan, na een indrukwekkende ontdekkingsreis kom je hier weer terug in de 21ste eeuw. Met alle opgedane indrukken en de kaart 100 jaar Amsterdamse school trek ik verder de stad in.
Mijn ervaringen:
Door het totaal ontwerp van Kossmann.Dejong is het alsof je op bezoek bent in Amsterdamse School woonkamers. Alle muren van alle 15 kamers zijn voorzien van karakteristiek grafisch behang uit 1910-1930 of muren vullende foto’s.
Je stapt in de entree met klokken als het ware in een tijdscapsule waarin je door 15 zalen reist en mag genieten van mooie ontwerpen en inspirerende typografieën. Hier binnen zie je Amsterdam 100 jaar geleden en buiten zie je op meer dan 50 locaties in de stad het cultureel erfgoed van deze bijzondere bouw- en ontwerpstijl.
Ik ervaar de tentoonstelling Wonen in de Amsterdamse School als mijn eerste stap in het grote avontuur dat Amsterdamse School anno 2016 heet. Zo zou ik best een nachtje willen slapen in een van de stijlkamers in het Grand Hotel Amrâth Amsterdam. Voor mijn volgende bezoek aan onze hoofdstad staan het Architectuurcentrum Amsterdam en het Amsterdamse School Museum het Schip alvast op mijn programma.
Wonen in de Amsterdamse School is nog tot 28 augustus 2016 te zien in het Stedelijk Museum in Amsterdam .
Gratis met Museum- of Rembrandtkaart en voor jongeren t/m 18 jaar
De special audiotour voor deze expositie koste € 2,50 p.p.
De prachtig uitgevoerde catalogus (304 blz.) is er in twee vormen, met zachte kaft voor € 25 en met harde kaft voor € 32,50
Tot slot nog twee tips:
Wendingen nu online
Wendingen was in de tijd van de Amsterdamse School de naam van het luxe tijdschrift waarin de bouwwerken en interieurontwerpen van de designers werden gepubliceerd en besproken. Deze papieren versie van toe is nu getransformeerd naar eren digitale database voor liefhebbers en fans. Woon je zelf in een huis geïnspireerd op de stijl van de Amsterdamse School of heb je een vloerkleed, lamp, sieraad of meubelstuk van een oudoom of oma geërfd dat tot deze stroming behoort, meld je dan aan op deze website.
Berlage Godfather of Dutch Design
De Amsterdamse School was eigenlijk een tegenbeweging op de architectuurstroming van het rationalisme. Dit is de stijl waarin o.a. Architect en ontwerper Berlage (1856-1934) werkte. Net als vele deelnemers aan de Amsterdamse school was hij een totaal ontwerper, naast zijn werk als architect hield hij zich graag met de ontwikkeling van het interieur bezig. Hij wordt wel gezien als de grondlegger van het Nederlandse ontwerp. En als je toch in Amsterdam bent, kan ik je tentoonstelling Berlage Godfather of Dutch Design nog tot 8 mei 2016) in de Beurs van Berlage van harte aanbevelen.
© tekst, videoclip en foto’s Wilma Lankhorst gebruik foto’s met dank aan het Stedelijk Museum in Amsterdam en Grand Amrath Amsterdam (foto buitaanzicht van hotel)
Tot 17 april 2016
kun je nog laten verrassen door de wereld van Seth Siegelaub
of aan schuiven aan zijn feestelijke (textiel)dis.