In het afgelopen weekend hebben we onze stad eens op een andere manier verkend. We waren benieuwd op welke manier we in onze woonplaats de doden herdenken uit de Tweede Wereldoorlog. Nijmegen betreurt vele duizenden doden, zoals de ruim 700 burgerslachtoffers als gevolg van het februari bombardement, 80 verzetstrijders, meer dan 800 burgers tijdens de maanden van frontstad, honderden geallieerden die sneuvelden tijdens de bevrijding en de vele Joodse families die uit de stad werden weggevoerd. Al deze groepen worden op een eigen plek in de stad herdacht. We werden verrast door een veelvoud aan beelden, allemaal met een eigen verhaal.

We beginnen deze verkenningstocht op het Keizer Trajanusplein. Hier komen we jaarlijks bijeen voor de herdenking. Hier staat het beeld van de Vaandeldrager, gemaakt door Marius van Beek. De kinderen van School De Buut hebben dit beeld geadopteerd en verzorgen o.a. het onderhoud van deze speciale plek. Vanaf deze plek kijken we richting de Waalbrug. Halverwege deze verkeersbrug is aan de oostzijde een plaquette aangebracht ter nagedachtenis aan Jan van Hoof. Hij wordt gezien als de redder van onze Waalbrug.

Vanaf het Keizer Trajanusplein lopen we via het Kelfensbos naar het centrum. In de Burchstraat nemen we links de bovenste route via de Marikenstraat en komen zo bij het monument van de Schommel (Henk Visch). Op deze plaats stond de kleuterschool die tijdens het bombardement van 2 februari 1944 in vlammen op ging. Tijdens deze vuurzee in de stad lieten meer dan 700 Nijmeegse burgers het leven.

Terug naar de Burchstraat en door naar de Grote Markt. We lopen door de poort naar de St. Stevenskerk en houden de kerk aan onze rechterhand. Op het kerkplein aan de andere kant zien we het beeld van de Engel (Mari Andriessen) dat ons herinnert aan de meer dan 800 burgerslachtoffers. Zij kwamen vooral om in de periode dat Nijmegen frontstad was (september 1944 tot februari 2945).

Links van dit beeld hangt een bronzen plaquette aan de muur. Het is een gedicht van Victor Vroomkoning waarin hij de ruim 80 verzetstrijders eert die hun leven gaven aan de stad. Deze tekst is ook onderdeel van het project ‘Literaire bakens’ in Nijmegen. Daarover in een aparte post later meer.

In gedachten lopen we verder om de kerk en net achter de school nemen we de trap naar beneden. Onder aangekomen houden we links aan en dan komen we op de Kitty de Wijzeplaats. In het midden staat het beeld van Paul de Swaaf dat onze gedachten terugvoert naar de vele Joodse slachtoffers. Meer dan 50 families zijn gedeporteerd. De meesten van hen (zo’n 400 mannen, vrouwen en kinderen)  zijn niet meer terug gekomen.

We lopen links langs het beeld van Kitty de Wijze op en nemen direct de eerste straat links en komen zo op de Ganzenheuvel. Rechtdoor de Houtstraat in en daarna oversteken naar Plein 44. Hier is op 4 mei 2014 een replica van de Knielende soldaat (Jac Maris)  onthuld door burgemeester Bruls. Dit monument staat er ter herinnering aan de Nederlandse militairen die zijn gesneuveld in de Tweede Wereldoorlog. Ik vind het fijn dat dit beeld, na de omvangrijke restauratie van Plein 44 is terug geplaatst.

We verlaten Plein 44 en lopen naar de Molenstraat, daar gaan we richting het Keizer Karelplein. Houd op dit plein links aan en loop door tot de Titus Brandsma Gedachteniskerk. Voor de ingang van de kerk staat een van de poorten van het ‘Titus Brandsma Memorial’. Als je naar de kerk toe loopt zie je links de ‘vlam van de vrede’. Zeven vlammen op vijf continenten vormen op deze manier de “vlam van de wereld vrede’. Hier wordt de wens uitgesproken dat iedereen op aarde in vrede mag leven.
Pater Titus Brandsma werd na zijn verblijf in het beruchte kamp Amersfoort overgebracht naar Dachau. Wij voegen deze bijzondere plek graag toe aan de locaties en beelden waarop Nijmegen haar slachtoffers herdenkt. Op deze plek begint de weg naar vrede.
Kijk hier voor en het levenswerk Titus Brandsma, zijn weg voor vrede.

Voor de laatste twee monumenten verlaten we het centrum van de stad en gaan op weg naar de stadsbrug met de mooie naam De Oversteek. Met de opening van deze brug op 23 november 2013 is er een groot gebaar gemaakt naar de 48 Amerikaanse soldaten die de oversteek over de Waal niet hebben overleefd tijdens ‘Operation Market Garden’ op 20 september 1944. Aan de noordoever van de Waal staat nog het bord waarop we lezen ‘dat zij de oversteek maakten’. Hier wordt binnenkort de steen weer terug geplaatst waarop de namen staan van de 48 geallieerden die wij op deze plek herinneren.

48 Vrijwilligers van de Stichting Kompas mengelmoes hebben, nu bijna 70 jaar na dato op 3 mei 2014 een ‘urban knitting’ project gepresenteerd. Voor één van de lantarenpalen op de stadsbrug hebben zij een speciale jas gebreid. 48 Bloemen versieren deze groene jas en alle bloemen zijn voorzien van een naamlabel. Zo dat wij nooit vergeten.

In deze lijst van herinneringsplaatsen hoort volgens ons ook het ‘Jonkerbos War Cemetery’ thuis. In deze oase van rust in het Jonkerbosch (ingang schuin tegenover ingang NEC-station) hebben 1.543 militairen hun laatste rustplaats gevonden. Jaarlijks brengen we hier na de Vierdaagse wandeltocht een bloemengroet. Onze speciale aandacht gaat daarbij uit naar de 21 Nieuw-Zeelandse militairen. Onze gesneuvelde tegenvoeters eren wij dan met gladiolen.

Muzikaal einde
Dodenherdenking sluiten we in Nijmegen traditioneel getrouw muzikaal af. 4 mei 2014 was een extra bijzondere avond in Concertgebouw De Vereeniging. Het Symfonie Orkest Nijmegen trad daar samen op met het ‘Philharmonischer Chor Duisburg’. Samen vertolkten zij een ‘Duits Requim’ gecomponeerd door Brahms. Adembenemend mooi!

Dank aan de vele kunstenaars die inspirerende beelden hebben gemaakt. Mede hierdoor  kunnen wij in onze stad op vele manieren en op allerlei locaties en tijdstippen stil staan bij al die mensen die de vrede niet meer mee mochten maken.

Als u nog meer herinneringslocaties kent in Nijmegen, nodigen we u dit om een reactie te schrijven.
Voor de verbinding met het Nationaal Comité 4 en 5 mei klikt u hier.