Terwijl Annemiek van Vleuten zich omhoog fietst op de Super La Planche des Belles Filles, staan wij in Utrecht voor de muurschildering van Jan Janssen en Joop Zoetemelk. Street art kunstenaar Daniel Roozendaal heeft wielerlegendes Janssen en Zoetemelk vereeuwigd op een muurschildering in fietsstad Utrecht. Op de pedalen gaan wij op street art avontuur in Utrecht. En dat is op een zondagmiddag een ideale uitdaging, de stad is dan redelijk autoluw. Wat weet jij van street art in Utrecht?
Het begin van onze tour-de-Utrecht
Vanuit ons logeeradres in Oog in Al, beginnen wij ons street art avontuur op het Thomas à Kempisplantsoen met Janssen en Zoetemelk. In 2015 was Utrecht de startplaats van de Tour de France. Het peloton fietste toen onder andere langs dit plantsoen. Net vóór het startsein van de officiële wielerronde hebben Janssen (toen 75 jaar) en Zoetemelk (68 jaar) de onthulling van ‘hun monument’ meegemaakt. Dit eerbetoon is een initiatief van Marije Lieuwens en kunstenaar Daniel Roozendaal. We fietsen de Vleutenseweg af richting het centrum en komen zo op het Westplein. Dit plein wordt binnenkort omgedoopt in het Lombokplein.
Klassiek met De Strakke Hand
Net voor het Westplein zien we op een door trambanen ingeklemd stukje grond een treinstel staan dat door street art kunstenaars is beschilderd. Op het Westplein zien we de Slapende Mars van het Utrechtse kunstenaarscollectief De Strakke Hand. In wisselende samenstellingen maken de leden van dit collectief werken in opdracht. Ze zijn gespecialiseerd in het maken van uitvergrootte klassieke meesterwerken. Het Caravaggio-project is in 2019 samen met het Centraal Museum Utrecht en Utrecht Marketing opgezet. De aanleiding hiervoor is de expositie Utrecht, Caravaggio en Europa in het Centraal Museum.
Utrechtse Caravaggisten
In drie fasen vereeuwigden leden van De Strakke Hand werk van drie Utrechtse Caravaggisten opnieuw, nu op een canvas van steen. Hun eerste project was De Luitspeler (1622) van Dirck van Baburen (1595-1624) op de hoek Spaaklaan/ Attleeplantsoen, (Kanaaleiland) daarna De Slapende Mars (1629) van © Hendrick ter Bruggen (1588-1629) in het centrum op het Westplein en tot slot De Fluitspeler (1621) van © Abraham Bloemaert (1564 of 1566 – 1651) aan de Dorbeendreef in de wijk Overvecht.
Street art pieces in de Daalsebuurt
Vanaf het Westplein fietsen we door de Daalsetunnel. Als we daar uit komen, staan we oog in oog met het geschreven werk Daalspark (net links om de hoek aan de 1e Daalsedijk). Van 1200 tot 1812 was de Daalsedijk de belangrijkste verkeersroute tussen Amsterdam en Utrecht. In 1812 liet Napoleon de Amsterdamsestraatweg aanleggen en sindsdien speelt de Daalsedijk de tweede viool. Maar niet voor kunstenaar Jos Peeters, hij laat hier de rijke geschiedenis van de Daalsebuurt voor zich spreken.
De treinen van Jos
Na de spoorkruising op de Straatweg komen we in de 2e Daalsedijk. In deze buurt stonden legio NS-treinen geparkeerd voor onderhoud. Hier woonden jaren geleden veel NS-medewerkers in kleine huizen. Aan het einde van de Meidoornstraat en de Goudsbloemstraat ontdekken we vier pieces waarop je de relatie tussen de buurt(bewoners) en de spoorwegen goed kunt zien.
Op zoek naar JanisDeMan
Een andere Utrechtse (street art) kunstenaar is JanisDeMan, artiestennaam van Jan Heinsbroek. Als we de Amsterdamsestraatweg op fietsen, zien we links boven het filiaal van de blauwe super een groot (hoek)tafereel met fruit en groenten. Dit werk Left (afgeleid van left overs, de dagelijkse over-de-datum-producten van de super) heeft JanisDeMan in 2021 in opdracht gemaakt. Aan de andere kant van deze weg zie je het werk Welkom op de Straatweg. In deze collage heeft de kunstenaar de gevels van 24 panden aan de Straatweg verwerkt. Op een bordje onder het werk staan alle nummers vermeld voor architectuur liefhebbers.
De buurtboekenkast
Als je verder de Straatweg op fietst, kom je op de hoek met de Mimosalaan bij een van de beroemdste muurschilderingen van Utrecht: De boekenkast. JanisDeMan heeft dit werk samen met zijn Utrechtse collega Deef Feed gemaakt. Ze hebben aan de bewoners gevraagd wat hun favoriete boek is. Hier zie je negenveertig titels van graag gelezen verhalen in verschillende genres en talen. De kunstenaars hebben ook in verschillende andere Nederlandse en Europese steden een soortgelijke boekenkast gemaakt. Denk hierbij aan Harlingen, Nieuwegein, Tilburg, Amsterdam, Les Armes de Nimy (België) en het Franse Boulogne sur Mer.
Huwelijksaanzoek op de muur
Op 5 juli 2012 schreef JanisDeMan met grote sierlijke letters een huwelijksaanzoek aan zijn vriendin Afra op een Utrechtse muur. Ook nadat het huwelijk was bezegeld, bleef de aanzoek op de muur staan. Jaren later heeft de kunstenaar het werk overspoten met, zoals hij het zelf verwoord: ‘in een illusie-achtige schildering’. Nu staat er in grijstinten met grote letters UTRECHT aan de muur van het Monicahof. In dezelfde buurt vind je aan de Otterstraat 116 de muurschildering Otter met Domtoren gemaakt door de Robert-Jan Brink alias De Verfdokter. Op Instagram lees ik waarom Robert-Jan deze naam heeft gekozen: ‘Elke vader en moeder wil dat hun kind dokter wordt? En nou dat is me toch mooi gelukt!’.
De oudste muurschildering van de stad
De fietstour gaat verder, we rijden langs een van de vele singels in de stad en ontdekken op de Adelaarstraat de oudste muurschilderingen van de stad. In 1978 schilderde Anne Petronella Boer (Berkel en Rodenrijs, 1948) op deze wand ‘Meerpaal met schepen’. We staan voor een afbeelding van een kademuur met daarop een flinke meerpaal. Hier achter liggen verschillende zeilschepen. Op de voorgrond ligt een blauwe strandbal met witte stippen. Rondom dit werk hebben verschillende graffitischrijvers hun tag achter gelaten. Iets verderop in de straat staat een van de vele uitspraken van Johan Cruijff op de muur: “Alleen kan je niks, je moet het samen doen.”
De Fluitspeler
Via het Grift Park koersen we naar de wijk Overvecht. We zijn op zoek naar De Fluitspeler (1621) van Abraham Bloemaert (1564 of 1566 – 1651) aan de Dorbeendreef (zie hier boven bij De Strakke Hand).
In de wijk Overvecht bekijken we, voor deze verkenningstocht, de laatste muurschilderingen. Het zijn een ode aan De Stijl en Let’s color walls of connection. Het abstracte werk aan de Kalymnosdreef is in 2017 aangebracht bij de viering van 100 jaar De Stijl. Het doel van deze afbeelding is om mensen ook buiten de muren van het museum kennis te laten maken met De Stijl. Wij staan in de stromende regen voor dit kleurrijke werk. Het rood-blauw en geel maken dit weer een beetje goed.
De regenboog
Alvorens we een biertje gaan drinken bij Biercafé de Oproer, stoppen we bij de Regenboog (2018) van New Dutch Connection, aan de Falklanddreef. In het midden zie je een aardbol die door een zwarte en een witte hand wordt gedragen. Links en rechts de kleuren van de Regenboog met in de kleuren in veel talen het woord VREDE. Het is een hoopvolle gedachte om met deze kleurrijke muurschildering, de fietstocht te eindigen.
Maak zelf een route op maat
Muurschilderingen en tags, de creatieve producties van street art, respectievelijk graffiti kunstenaars komen en gaan. Vooral tags worden met enige regelmaat overgeschreven omdat iemand vindt dat hij/zij het beter kan. Vrije muurschilderingen hebben ook een vogelvrije status. Alleen werk in opdracht kent vaak een langere overlevingstijd. Door deze vele wisselingen is een street art route op papier vaak geen optie. Een online medium, een steeds bijwerkt platform in de vorm van een app, biedt meer informatie. Voor mijn street art rubriek gebruik ik vaak de app Street Art Cities.
Op deze pagina van de VVV staat een street art route van 9 kilometer. Maak er een mooie verkenningstocht van.
© tekst en foto’s Wilma Lankhorst
© gebruik van de afbeeldingen met dank aan alle genoemde kunstenaars en street art collectieven.