Dit voorjaar en deze zomer kun je in Museum Van Bommel Van Dam in Venlo kennismaken met het oeuvre van kunstenaar Giselle Kuster (1911-1972). Relatief weinig mensen kennen haar naam en werk en dat is niet terecht want Kuster was een gedreven kunstenaar die uitblonk in vele aspecten van de kunst. In de jaren 40-50 werd voor haar schilderij net ze veel betaald als voor een Jan Sluijters. Volgens conservator James Hannan is Kuster tot nu toe onterecht onderbelicht gebleven. Daarom is nu het podium voor Giselle Kuster: Onbegrensd!
Een kennismaking met Giselle Kuster
In 15 juli 1911 krijgt het Venlose ondernemersechtpaar Hubert Kuster en Anna Beckers een dochter. Ze noemen haar Giselle. Haar ouders hebben een modezaak en kledingatelier in de stad. Tante Josephine Kuster, onderwijzeres woont bij haar broer in. Zij is een groot kunstliefhebber. Zowel de ouders als de tante ontdekken al snel dat jonge Giselle een tekentalent heeft. Ze krijgt teken- en schilderlessen. Het resultaat daarvan is dat 1934 haar schilderij Heilige Maagd Maria geslecteerd wordt voor een tentoonstelling in Florence. In 1935. verhuist ze naar Luik waar ze tot het voorjaar van 1936 studeert aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten. Met haar diploma op zak komt ze in 1936 terug naar Venlo en vestigt zich daar als zelfstandig kunstenaar. Met werk uit deze periode opent de tentoonstelling.
Giselle Kuster aan de slag in Leiden
Als haar ouders in 1940 besluiten om naar Leiden te verhuizen, gaat Giselle met hen mee. Het ondernemersbloed stroomt door haar lijf. In Leiden besluit Giselle dat ze daar een galerie wil opzetten. In 1940 opent ze de deuren van Galerie Pro Arte aan de Breestraat. Naast eigen werk, exposeert ze daar werk van tijdgenoten als Charley Toorop (1891-1955), Jan Sluijters (1881-1957) en Otto van Rees (1884-1957). Kuster heeft ook oog voor lokale en regionale kunstenaars zoals schilder Millen van der Nat en keramiek kunstenaar Meindert Zaalberg.
Galerie Pro Arte
In de tweede ruimte lijkt het alsof je Galerie Pro Arte binnenloopt. Inmiddels is het oorlog en maakt de bezetter het, met de instelling van de Kulturkammer, kunstenaars steeds moeilijker. Daarom voelt Kuster zich in 1942 genoodzaakt de galeriedeuren te sluiten. Ze gaat wel door met schilderen, tekenen en experimenteren. Tijdens de hongerwinter van 1944-45 moet ze schilderijen ruilen voor eten en kleding. Ze schildert in die dagen indringende portretten in sobere kleuren in een expressief realistische stijl. Daarnaast maakt ze landschappen en stillevens.
In Indonesië heeft Kuster genoeg inspiratie opgedaan
om nog zeker tien jaar uit te kunnen putten.
Uitspraak van Giselle Kuster aan een journalist in 1951
Trouwen en naar Indonesië
In Leiden ontmoet Kuster de geneeskunde student Carl van Essen. Ze worden verliefd en kort na de bevrijding trouwen ze. In 1947 wordt Van Essen opgeroepen voor zijn dienstplicht en uitgezonden als arts naar Indonesië. In 1948 volgt Kuster haar partner naar de Gordel van Smaragd. Ondanks de risico’s daar als gevolg van de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog blijven ze drie jaar in het oosten. Kuster is erg onder de indruk van de lokale mensen, het veelzijdige landschap en mooie kleurenpalet. Ze tekent en schildert veel in die drie tropenjaren. In de tentoonstelling hangen naast enkele portretten een vulkaanlandschap van het eiland Sulawesi. Dat is ook het Indonesische eiland waar wij in 1992 hebben rondgetrokken. In deze derde ruimte ontdek je naast werk in het platte vlak ook een prachtig beschilderd kamerscherm.
Portretfantasieën en kubistische elementen
De stijl van Kuster verandert wederom dat is hier ook te zien. Kuster schildert portretfantasieën en geabstraheerde, gefragmenteerde voorstellingen die doen denken aan de kubistische uitingen van Pablo Picasso (1881-1973). Ook van zijn hand hangt hier een tekening.
“Kuster was thuis in vele stijlen: van het expressionisme tot het kubisme.
Een artistieke en technische alleskunner.”
Conservator James Hannan
Terug naar Leiden
De tentoonstelling volgt de chronologie van Kusters leven. Als Carl en Giselle in het voorjaar van 1950 terugkomen naar ons land vestigen ze zich wederom in Leiden. Daar zijn ze haar niet vergeten en wordt ze benoemd tot voorzitter van de oudste kunstenaarsvereniging van Leiden, Ars Aemula Naturae. Volgens conservator Hannan is het duidelijk dat Kuster dan geen Limburgse nieuwkomer meer is, maar een gearriveerd Leidenaar. In 1953 volgt de volgende verhuizing, dit maal naar Maastricht. Carl van Essen begint daar een eigen praktijk als psychiater. Van de PR-dame van het museum hoor ik dat Van Essen een broer had met ernstige psychische problemen. Dit genetische gegeven en het feit dat kinderen moeilijk te combineren zouden zijn met haar carrière zijn waarschijnlijk de redenen waarom het huwelijk kinderloos blijft. Kort na aankomst in Maastricht eindigt het huwelijk en verhuist Kuster andermaal nu naar Heer (bij Heerlen).
Kuster op Formentera
In de laatste zaal ontdek je weer een andere schilderstijlen. In de jaren vijftig is Kuster in de zomermaanden vaak op het Spaanse eiland Formentera te vinden. Daar schildert ze met veel liefde de plaatselijke bevolking. Hier hangen mooie portretten van kinderen met een kat of hond en een stoere vissersvrouw. Hier hangt ook Kusters laatste zelfportret (1968) en ontdek ik een trouwjapon die Kuster tijdens haar ziekteproces nog heeft ontworpen voor een dochter van een vriendin. De vele knoopjes op de manchetten en de ceintuur heeft Kuster zelf nog aangebracht.
Terug naar de oproep
Nadat we tentoonstelling hebben bekeken, lopen we nog even terug naar het auditorium. Hier draait een korte video over het resultaat van ‘de oproep’. Omdat relatief veel werk van Kuster in particuliere handen is, heeft het museumteam eind vorig jaar een ‘oproep de wereld ingestuurd’. Maar liefst 130 werken (tekeningen en schilderijen) kwamen daarop binnen. In de video zie je de mensen op de eerste inleverdag.
Onbegrensd, Giselle Kuster is tot en met 17 augustus 2025 te zien in Museum Van Bommel van Dam. Kijk hier voor de details. MK=geldig.
Ook te zien in dit museum: It is not a joke
Dit is een expositie waarbij humor het kernbegrip is. In deze groepstentoonstelling ontdek je gevarieerd werk van toonaangevende en aanstormende hedendaagse kunstenaars. Allen zetten ze humor in om sociaal-maatschappelijke en politieke kwesties bloot te leggen. De kunstenaars dagen je uit om verder te kijken dan het speelse voorkomen van hun werk en zetten aan tot nadenken over thema’s als genderongelijkheid, machtsmisbruik en klimaatverandering.
It is not a joke is tot en met 14 September 2025 te zien in Museum Van Bommel Van Dam in Venlo. Kijk hier voor de details. MK=geldig.
@ tekst en foto’s Wilma Lankhorst.
© gebruik van de afbeeldingen met dank aan en met goedkeuring van Museum Van Bommel van Dam, de genoemde kunstenaars en alle bruikleengevers.