Op de kansel van het kerkje in Almen, staat Arthur Japin. Hij is uitgenodigd door de directie van Museum STAAL om zijn eerste kus-ervaring met ons te delen. Weet jij nog van wie en wanneer jij je eerste kus kreeg, en hoe voelde dat? De eerste kus, met als ondertitel Hoe romantisch is de romantiek?  zijn de centrale thema’s van de nieuwste tentoonstelling in Museum STAAL in het Gelderse Almen.

Zou jij het doen?

Als directeur Pien Pon, schrijver Arthur Japin het woord geeft, pakt hij zijn kans. In plaats van de microfoon achter het katheder te gebruiken, opent hij de houten klapdeuren van de kansel. ‘Deze kans laat ik niet aan mij voorbij gaan’, zegt Japin met een brede grijns op zijn gezicht. Pien Pon heeft ons net verteld dat zij zich haar eerste kus niet echt kan herinneren, want wat was de eerste kus? De kus van je moeder, de kus van je grootouders of je tante(s). De kus van een kalverliefde op de lagere school of je eerste liefde op de middelbare? Of is het de eerste kus van de partner waar je je leven mee deelt of hebt gedeeld? Het is ook best een intieme vraag. Zou jij er een antwoord op geven in een kerk vol onbekenden? Arthur Japin wel!

Nieuwe tentoonstelling in Almen

Na de drukbezochte jaarexpositie ‘Bomen over bomen’ presenteert het team van Museum STAAL dit voorjaar haar tiende tentoonstelling: De eerste kus. Met de ondertitel ‘Hoe romantisch is de romantiek?’ wordt een link gelegd naar de centrale figuur in Museum STAAL schrijver, dichter en landbouwkundige A.C.W. Staring (1767-1840). In West Europa was dit de periode van de culturele stroming die we de ‘Romantiek’ noemen (bloeiperiode van plm. 1770-1850). De tentoonstellingsbouwers vragen zich af of de periode van de romantiek wel zo romantisch was? Aan het begin van de 18de eeuw ontstaat er wel een nieuwe vorm van liedkunst die zich onderscheidt van de vroegere religieuze gezangen en volksliedjes. Teksten van dichters als Wolfgang von Goethe en Heinrich Heine worden door componisten als Schubert en Mendelssohn in nieuwe composities verwerkt. In ons land wordt A.C.W. Staring gezien als onze meest romantische dichter. Enkele dichtbundels van zijn hand, vind je in deze expositie.

Vriendschap, liefde en loyaliteit zijn grote thema’s
voor de kunstenaars uit de romantiek.

Romantisch en/of Romantiek?

De (stijl)periode van de romantiek begint zo rond 1770 en duurt tot het midden van de 19de eeuw. Deze stroming die in Europa is ontstaan, is zichtbaar in vrijwel alle culturele uitingen: in de schilderkunst, de muziek, de literatuur, de beeldhouwkunst en de architectuur. A.C.W. Staring schreef gedichten in het gedachtegoed van de Romantiek. Wat is de link tussen de romantiek en het begrip romantisch? Die is er eigenlijk niet. Als we over romantisch spreken, hebben we het over een gevoel of associatie. Deze ervaring is niet gebonden aan een specifieke stijlperiode, het is van alle tijden en komt in alle culturen voor. Dat zien we hier ook in de selectie van kunstwerken. Galerie Simonis en Buunk uit Ede heeft voor deze expositie uit haar collectie een serie werken uit de Romantiek geselecteerd zoals werk van B.C. Koekkoek, Cornelis Springer en Jan Weissenbruch.

Vier hedendaagse kunstenaars

Na deze reis ‘back into memory lane’ zie je in de tentoonstelling ook werk van vier hedendaagse kunstenaars: Linda Nieuwstad (1974) (textielinstallaties), Kim Rijntjes (werken van textiel), Joost de Groot (Nijmegen, 1992) (fotografie) en Janet Timmerije (schilderkunst).
In de oude bakkerij hangen verschillende schilderijen van Timmerije. Zij maakt kleurrijk werk dat ze zelf ook als blijmoedig omschrijft. En blij word je van haar mooie bloemcreaties hier in Almen. Kijk ook eens goed naar de staart van de pauw.

De grote boshyacint

Als ik me omdraai zie ik een meer dan mensgrote wilde hyacint (boshyacint) van Linda Nieuwstad. De paars gestippelde bloem hangt als een klok boven mijn hoofd. In 2023 heeft Nieuwstad een serie ‘flower your skin’ gemaakt. Een serie wilde hyacinten waarbij de stofuitdrukking, materiaal en culturele print een brede diversiteit laat zien. Van Joost de Groot ontdek enkele sfeervolle foto’s uit de serie ‘Met je hoofd in de wolken’. De Groot richt zich in zijn fotografie vooral op details in de natuur. Op de eerste verdieping sta ik oog-in-oog met delicate textiel werken van Kim Rijntjes.

Samen genieten in de love seat

 Op de eerste verdieping van het museum staat in de hoek een mooie love seat. Wie in deze romantische stoel voor twee gaat zitten, krijgt een mooie en verrassende selectie te zien van kunstweken uit de gehele kunsthistorie waarin de kus de hoofdrol speelt. Ik zie  onder andere kus van Rodin, Gustav Klimt, Käthe Kollwitz, Herman Brood en Bansky. Ook de Judas-kus komt voorbij.  Terwijl ik kijk, vangt mijn oor klanken op van muziekstukken uit de Romantiek.
Als je nog nooit een echte liefdesbrief hebt geschreven, kun je dat hier ter plekke doen. Een meer hedendaagse manier is misschien het maken van een romantische selfie voor je lief. 

“Dit is het enige wat telt, lieverd,
dat iemand meer in je ziet dan je wist dat er te zien was”.

Uit een Schitterend gebrek, Arthur Japin
deze regel is op het Boekenbal van 2022 uitgroepen tot de mooiste ode aan de liefde

Staring en Japin

A.C.W. Staring schreef het gedicht Herdenking waarin hij de eerste kus beschrijft:

“O tooverblik dier minlijke mogen, wier flonkering op mij scheen!
O zoet gelispel van dien mond, wiens adem de eerste kus verslond!”

Arthur Japin neemt ons vanaf de kansel in Almen in zijn dichtbundel mee naar een winterse avond in Amsterdam. Tijdens zijn studie aan de theateracademie leert hij zijn grote liefde en partner Lex Janssen kennen. Na de eerste kennismaking neemt Janssen hem mee naar buiten en betreden ze samen de bevroren vijver. Met sneeuwvlokjes als witte confetti ondergaat de jonge Japin zijn eerste kus. Terwijl Staring wordt gezien als onze meest romantische dichter, zijn Japin’s dichtregels in 2022 uitgeroepen tot de mooiste ode aan de liefde.

Luister naar de klanken van kussen

speciaal voor deze tentoonstelling kun je in de muzieksalon van het
museum luisteren naar ‘kus-muziek’
zoals Kiss me like a stranger, Kissing the fool en The perfect Kiss

De eerste kus, hoe romantisch is de romantiek is tot en met 30 maart 2025 te zien in Museum STAAL in het Gelderse Almen, op fiets- en treinafstand van Zutphen. Kijk hier voor alle details. 

 De liefde van Linda Nieuwstad gaat vooral over
haar liefde voor bloemen en zo weinig mogelijk verspilling.

Extra: de koolroos in het kerkje van Almen

Linda Nieuwstad vindt haar inspiratie voor bloemen zowel in de natuur als op schilderijen van bijvoorbeeld oude meesters. De bloemen van Nieuwstad zijn gigantisch. Een fragiel blauw vergeet-me-nietje is bij Nieuwstad zo groot als een gebaksbordje. Rozen kunnen onder haar handen zo groot worden als tractorwielen. In 2019 heeft Nieuwstad voor een tentoonstelling in Parijs een enorme koolroos gemaakt. Om deze prachtige bloem te maken, had de kunstenaar maar liefst 21 wollen dekens nodig. Die heft ze speciaal voor dit project ingezameld in Brabant en Gelderland. Deze koolroos is tot en met 31 augustus 2024 te zien in het kerkje in Almen.
De entree voor de kerk is bij je museumkaartje inbegrepen.

Achterhoekse gastvrijheid

Het traject voor de aanvraag van de Museumkaart is in volle gang. Misschien is het al rond, als je deze tentoonstelling gaat bezoeken. Als teken van Achterhoekse gastvrijheid vind je op de eerste etage een ruime koffie/thee- en praattafel. De koffie, thee en een koekje zijn gratis voor alle bezoekers.

© tekst en foto’s Wilma Lankhorst
© gebruik van de afbeeldingen met dank aan Museum STAAL, galerie Simonis & Buunk (Ede), de genoemde kunstenaars en alle bruikleengevers.