Laat je verrassen door de kleine musea

De blikvanger op de eerste verdieping is het doek Museumbezoek (2017). Dit schilderij is 2,50 bij 1.60 meter, het grootste werk dat Van Dokkum tot op dat moment heeft gemaakt. De muren van het museum zijn leeg, we worden aangestaard door de bezoekers. Er is er zelfs een die een foto van ons neemt.

Er zijn maar een handvol levende kunstenaars in ons land met een eigen museum. Naast het Ton Schulten Museum in Ootmarsum, Museum Helmantel van schilder Henk Helmantel in Westeremden, Museum Møhlmann van schilder Rob Møhlmann in Appingedam is er het Marius van Dokkum Museum in Harderwijk. In het centrum van de oude Hanzestad staat het gebouw van de oude snijkamer van de voormalige universiteit van Harderwijk. Op dit historische pand liet van Dokkum zijn oog vallen. De liefde van Harderwijk voor het werk van Marius van Dokkum èn de wederkerige liefde van de kunstenaar voor de stad, komen samen op deze historische plek. Sinds mei 2018 ben je aan de Academiestraat van harte welkom in het museum. Van Dokkum werkt hier zelf soms op locatie. Hij heeft ook zelf de geluidsfragmenten ingesproken. Ga deze zomer naar Harderwijk en laat je verrassen.

De opening door André van Duin is door deze Gelderse Omroep vastgelegd op video. 

Kennis maken met de kunstenaar

Marius van Dokkum is in 1957 in het West-Friese Andijk geboren. Als kind tekende hij veel. Zijn ouders hebben zijn droom om kunstenaar te worden altijd gesteund. Na zijn middelbare school, volgde hij de Christelijke Academie voor Beeldende Kunst in de Hanzestad Kampen. Marius wilde graag realistisch schilderen maar dat was in die dagen taboe op de academie. Omdat hij bij zijn realistische ambitie bleef, kreeg hij het advies om de studierichting ‘illustrator en vormgever’ te gaan volgen.

“Al lachend de waarheid vertellen”

Dit motto van Jan Steen draagt Marius van Dokkum in zijn werk ook uit.

Illustrator & vormgever

Na zijn eindexamen verdeelde Van Dokkum zijn tijd over een deeltijdbaan als ontwerper bij een papierfabriek in Ugchelen en besteedt hij veel uren aan het verder uitbouwen van zijn schildertechnieken. Hij volgde hiervoor o.a. les bij schilder Henk Helmantel. Over deze leerperiode zegt Van Dokkum: “Zijn werk sloeg bij mij in als een bom. De visie dat het realisme uit de tijd was, werd door zijn schilderijen weersproken. Die waren zeer realistisch en tegelijk van een geweldige kunstzinnigheid.”

“Tekenen is de basis van het schilderen”
aldus van Dokkum

Van Dokkum maakt gemiddeld 10 tot 15 portretten per week.

Deeltijd kunstenaar

Marius werkt ondanks zijn carrière als schilder en illustrator nog steeds in een deeltijdbaan bij deze papierfabriek. Hij zegt hierover: “Dat geeft een beetje structuur in mijn leven”. Door dit werk houdt hij ook contact met de maatschappij. “In zo’n fabriek zie je van alles rondlopen: van directeur tot mensen op de werkvloer. Als je veel mensen schildert, moet je ook met mensen omgaan”, aldus Van Dokkum. 

Het werk rechts,is geïnspireerd op de situatie waarin zijn schoonouders besluiten ook een computer te gaan gebruiken.

Portretten en stillevens

Marius van Dokkum schildert vooral portretten en stillevens. Kenmerkend voor zijn afbeeldingen is de humor. Inspiratiebronnen voor Van Dokkum zijn naast Henk Helmantel het werk van hedendaagse schilders als Sierk Schröder en Maarten ’t Hart (de schilder). Oude meesters die van Dokkum bewonderd zijn Jan Steen, Rembrandt, Johannes Vermeer, Diego Velasquez en de broers Adriaen en Isaac van Ostade. In de museumwinkel is een boek met overzicht van het werk van Van Dokkum te koop. Ruud Spruit schrijft hierin: “Van Dokkum creëert verhalen, vrolijke taferelen en neemt ons met een knipoog mee naar de realiteit die hij zo graag op de hak neemt.”

Opa Jan Kinderboeken

Naast schilderen beheerst Marius het vak van illustrator. De humor van zijn schoonvader en de reactie van zijn eigen kinderen zijn de aanzet tot het tekenen van prenten. Tekeningen waar de humor van af spat en waarin je steeds nieuwe details ontdekt. In de serie Opa Jan zijn vijf kinderboeken verschenen. Een selectie van deze illustraties is te zien in het Opa Jan Museum, op de begane grond van het Marius van Dokkum Museum in Harderwijk.

 Veel van Marius schilderijen bevatten milde maatschappijkritiek.
Je ziet een cynisme!
Van Dokkum houdt het publiek een (lach)spiegel voor.

Het is druk voor het doek Dansje in de kerk (2005). Op de audio legt Marius uit dat dit en van zijn favoriete werken is. Een klein meisje in een rode jurk danst in een kerk. Rechts van haar kijken enkele ouderen vanuit een hoge, gesloten bank haar vreemd, soms verward en afkeurend aan. Links van haar toornt de predikant hoog boven de kerkgangers uit op een kansel die geen trap heeft. Hoe komt hij daar, en waar komt het licht vandaan waarin het meisje danst? 

Een eigen museum

In 2015 werd Van Dokkum door het team van het Stadsmuseum Harderwijk uitgenodigd voor een expositie. De reacties op deze tentoonstelling waren overweldigend. Massaal kwamen bezoekers voor het werk van Van Dokkum naar Harderwijk . Als je voor de schilderijen staat, begrijp je direct waarom. Je herkent de situatie, je voelt het ongemak en de lach borrelt van zelf in je op. Zelden maak je het mee dat er in een museum eens flink wordt gelachen. Marius van Dokkum laat zijn publiek lachen en even de waan van de dag vergeten. Het was voor de schilder dan ook een bijzonder moment waarop komiek en presentator André van Duin de uitnodiging aannam om het Marius van Dokkum Museum in mei 2018 persoonlijk te openen.

Unieke verzameling door beduvelde galeriehouder

In de jaren negentig wordt Marius gevraagd voor een expositie in een galerie. De galeriehouder heeft werk van Van Dokkum ontvreemd en doorverkocht, zonder dat hij Marius daarvoor compenseerde. Daar zaten veel humoristische werken bij. Deze affaire had grote impact op Van Dokkum. De schilder besloot daarna om zijn humoristische werk niet meer te verkopen. Al het werk in dit genre heeft hij bewaart en dat ervaart hij nu als zijn geluk. Het vormt nu de basis van zijn museum.

“Ik denk dat schilderijen, zelfportretten zijn”

uitspraak Marius van Dokkum.

Van Dokkum’s Nachtwacht op zolder

Op de zolderverdieping van het Snijhuis heeft Van Dokkum een extra werkruimte. Op het moment dat wij er zijn, staat het doek ‘Beste reizigers’ op zolder. Voor dit grote doek met groepsportret heeft Marius zich laten inspireren door de Nachtwacht. Rechts zie ik een kleiner schilderij met een vergelijkbare afbeelding. Dit doek heet ‘Dames en Heren’ en is in 2014 gemaakt. Op beide doeken zie je een scène op een perron van het centraal Station in Amsterdam. De opzet is gelijk, de details verschillen, net als de titel. Sprak de NS in 2014 ons nog aan met ‘Dames en Heren’ anno 2020 is dat standaard de meer inclusieve uitspraak ‘beste reizigers’. Het is erg leuk om beide schilderijen eens goed te bekijken en het vergelijken. Ik raak hierbij in ban van een oud krantenspel ‘zoek de tien verschillen’.

Film op zolder

Naast de Pop-up werkplaats, worden er op zolder films gedraaid. Hier is o.a. de documentaire ‘Rembrandt van de Veluwe’ van TV Gelderland te zien.

Op deze zolder hangen ook verschillende (portret) tekeningen van Marius van Dokkum. In een van de films, vertelt de kunstenaar dat hij wekelijks een koorrepetitie bezoekt. Hij tekent daar de onoplettende, zingende koorzangers om steeds nieuwe emoties te oefenen. Om dezelfde reden bezoekt hij regelmatig een zorginstelling. De tekeningen en de reacties van de mensen zijn voor hem ontwapend.

Het Marius van Dokkum Museum in Harderwijk is van dinsdag t/m zondag geopend. Kijk hier voor de details.
Denk er i.v.m. de coronaregels aan dat je je komst vooraf even online aanmeldt. 

Het Marius van Dokkum Museum is onderdeel van het Stadsmuseum van Harderwijk. De collecties van dit museum zijn van het begin af aan gegroeid rondom de thema’s Archeologie, Stadsgeschiedenis, Gelderse Academie, Gelderse Munt, Koloniaal Werfdepot, Belgisch Interneringskamp, Zuiderzeevisserij en Klederdrachten. Kijk hier voor het huidige aanbod van actuele tentoonstellingen.

© tekst en foto’s Wilma Lankhorst
© gebruik van de afbeeldingen met dank aan het Marius van Dokkum Museum en de kunstenaar zelf.