Zaterdag 12 april a.s. opent in vestingstad Groenlo het Nationaal Museum Tachtigjarige Oorlog (NMTO). De directeur van dit nieuwe museum is Daphne Maas. Zij stelde zich bij haar komst naar de Achterhoek in 2022 voor als ‘de museumdirecteur zonder museum’. In de afgelopen twee jaar vertelde ze via haar socials hoe het met het nieuw op te richten museum in Groenlo ging. Belangstellenden in binnen- en buitenland volgden de ontwikkeling van deze nieuwe historische loot. De keuze voor Groenlo als locatie voor het NMTO is geen toeval. Deze vestingstad speelde een belangrijke rol in de oorlog tegen de Spanjaarden. Elke tweejaar vindt hier de Slag om Grolle (1627) plaats. Het woord is aan Daphne Maas.
Wanneer en waar ben je geboren?
Was er in jullie gezin ruimte voor kunst en cultuur?
Daphne Maas: “Ik ben geboren op 2 augustus 1967 in Zaandam. Daar heb ik maar tot mijn tweede gewoond. In 1969 kreeg mijn vader een baan in Zwolle. Dus verhuisden we, zeer tegen de zin van mijn moeder, naar het oosten. Zwolle is echt ‘mijn stad’. Ik heb er ruim vijftig jaar gewoond. In ons gezin was er, voor zover ik mij herinner, geen speciale aandacht voor kunst. Wel voor cultuur, maar een museum bezoeken deden we niet. Dat is iets wat ik later zelf meer heb geïnitieerd. Op de middelbare school kon je kiezen voor het vak kunstgeschiedenis (als bijvak). Door dit vak te volgen, is mijn interesse voor kunst en cultuur gegroeid. Dat ik ooit museumdirecteur zou worden, heb ik in mijn wildste dromen nooit bedacht. Toch blijkt dat echt de beste baan te zijn die bij mij past.”
Had je als kind een favoriet speelgoed object?
Wat deed dit met je en heb je het bewaard?
“Daar moet ik even over nadenken. Ik zie een barbiepop voor me die ik van mijn moeder kreeg. Het was een donkere pop met kroeshaar. Geen blanke dus met lang blond haar. Ik was de enige die een pop van kleur had en ik vond haar prachtig. Ik heb veel met die pop gespeeld. Nu ik er meer over nadenk, herinner ik me ook dat ik een fornuisje had. Daar moest je een Esbit-blokje in doen, dat je kon aansteken. In een mini koekenpannetje probeerde je dan pannenkoeken te bakken op dat karige vlammetje. Mijn vriendinnetje Anneke ik hadden hier echt engelengeduld voor. Grappig dat dat toen gewoon kon. Nu laat je kinderen niet meer zelf spelen met vuur. Ik heb geen enkel speelgoed meer van vroeger. Mijn ouders zijn jong overleden, wij hebben als kinderen niets gekregen na hun dood. Geen spullen. Wel mooie herinneringen.”
Wat is je vroegste museumherinnering?
Waarom maakte dit zo’n indruk?
“Mijn eerste museumherinnering was in de grotten van Lascaux. Ik had toen niet het besef dat ik in een nagemaakte grot was. Voor mij was het allemaal heel echt. Ik kan mij herinneren dat ik een schok voelde alsof ik opeens oog in oog stond met het verleden. Ik realiseerde me dat de grottekeningen duizenden jaren vóór mijn geboorte waren gemaakt en dat ik nu naar die afdruk stond te kijken. Ineens had ik het besef dat ik maar een stipje in de tijd was, een moment in een lange reeks van gebeurtenissen en dat er na mij ook nog veel gaat gebeuren. En ik vroeg mij toen af: hoe ga ik het verschil maken? Het hoeft niet iets groots en meeslepends te zijn. Het kan ook een simpele handafdruk zijn.”
Vanaf 12 april ben je de directeur van het NMTO in Groenlo.
Hoe ben je op deze plek terecht gekomen?
“Zoals gezegd, heb ik hiervoor ruim vijftig jaar in Zwolle gewoond. Ik werkte toen in Hattem, voor het Voerman Stadsmuseum Hattem. Dit is een wetenswaardig museum met kunst van vader Jan Voerman (1857-1941) en zijn zoon Jan junior (1890-1976). Alles veranderde toen plots mijn man mij verliet. Gelijktijdig werd mijn baan bij het museum onzeker, omdat Voerman mij eigenlijk niet kon betalen. Een jaar later ontmoette ik mijn huidige partner, hij woonde in de Achterhoek. Voor mijn gevoel was dat héél ver weg. Bij Voerman werkte ik vaak met ontwerper, Paul van der Ham van Iglow (1977). Toen ik met hem sprak over mijn nieuwe liefde en het feit dat mijn baan bij Voerman niet lang meer zou duren zei hij: “Ze zoeken in Groenlo een directeur voor een nieuw te bouwen museum.” Toen heb ik gesolliciteerd en werd ik uitgekozen!! Echt fantastisch!”
Ben je voor deze positie verhuisd naar Groenlo?
Zo, ja wat heeft je het meest verrast in je nieuwe woonregio?
“Vanwege mijn nieuwe baan in Groenlo ben ik naar Aalten, in de Achterhoek verhuisd. Dat voelde voor mij als een grote stap. Ik woonde in de stad en nu woon ik in een verbouwde boerderij op het platteland. Een triviaal ding dat me heeft verrast is dat het hier zo donker is! In Zwolle kon ik ‘s avonds nog even de hond uitlaten. Dat kan hier na donker niet meer. Dan is me echt te donker, haha.
Maar wat mij het meest heeft verrast, is dat het zo makkelijk was, om alles wat je al jaren kent, kunt achterlaten. Dat je, als je er je best voordoet, weer een heel nieuw leven kunt opbouwen. Een nieuw leven met nieuwe collega’s, nieuwe buren én nieuwe vrienden. Ik heb er zelfs een nieuwe familie bij. En mijn idee van ‘ver weg’ is veel ruimer geworden. Vroeger vond ik een half uur rijden al ver, dat is nu opgerekt naar twee uur. Het is fijn in de Achterhoek, hier wonen heel veel lieve aardige mensen.”
Wat is je grootste uitdaging voor het museum?
“Er zijn heel veel uitdagingen. We moeten ons nog echt gaan bewijzen. In de eerste vijf jaar willen we onze naam gevestigd hebben. We mikken op zo’n 30.000 bezoekers per jaar. Financieel hebben we ook een uitdaging. We hebben voor de bouw van ons museum flinke geldbedragen ontvangen. € 500.000 van de Vriendenloterij, € 1 miljoen van de Stichting Hart voor Vesting Grolle, € 120.000 van de provincie Gelderland en nog wat kleinere fondsen. Na 3 jaar bouwen, onderzoek en een collectie opbouwen is dat geld nu op. We moeten ons geld nu zelf gaan verdienen. Dat is voor een organisatie met 1 betaalde directeur en 85 vrijwilligers een flinke uitdaging. Die 85 vrijwilligers vormen een sterk fundament, het is een groep mensen met veel. Ik heb daar alle vertrouwen in.”
Welke vrouwelijke kunstenaar zou je graag ontmoeten of ontmoet hebben en waarom?
“Schilder Jo Koster (1868-1944) had ik graag eens ontmoet. In het Voerman Stadsmuseum Hattem hangt een aantal werken van Koster. Haar werk is heel divers, qua voorstelling, maar ook qua techniek. Ze woonde een tijdje in Hattem. Daar had ze een huis laten bouwen. Het was een enorm zelfstandige vrouw, ze reisde veel. Ze noemde zichzelf vaak Jo Koster-van Hattem. Daar kwam ze natuurlijk vandaan, maar zo leek het alsof ze getrouwd was. Hierdoor kon ze met meer gemak haar reizen maken. Door wat ik van haar weet en wat ik zie in haar werk, denk ik dat ze een vrijgevochten persoon was met een open blik.”
Welke expositie(s) mogen we in 2025 verwachten in je museum?
The making of a museum
Vanaf april tot en met juli 2025 delen we in de tentoonstelling ‘The making of a museum”, beelden en verhalen van de bouw van ons museum
De Eerste Europese Oorlog
Vanaf augustus openen we de tentoonstelling ‘De Eerste Europese Oorlog. Daarbij zoemen we onder andere in op de verwoesting van het Oekraïne van nu.’
Het Nationaal Museum Tachtigjarige Oorlog is nieuw type museum in de Oude Calixtuskerk in Groenlo. Kijk hier voor alle details.
© tekst Daphne Maas, eindredactie Wilma Lankhorst.
© gebruik van de afbeeldingen met dank aan en met toestemming van het NMTO, genoemde kunstenaars en alle bruikleengevers.