Deel 2 – Philippe Hartman

Philippe Halsman @Kunsthal

Na een uitgebreide biografie van Philippe Halsman is het nu tijd voor de tentoonstelling Verbaas mij! in de Kunsthal. Halsman fotograaf van 101 omslagfoto’s op LIFE Magazine, de van man van fotografische iconen, de autodidact die analoog foto’s bewerkte vóórdat Photoshop was uitgevonden. Halsman levensmotto was: Verbaas mij! En dat doet hij tot 12 juni 2016 in de Kunsthal in Rotterdam.

Bekijk hier de trailer

Vier thema’s

De tentoonstelling ‘Verbaas mij!’ is opgebouwd rond vier thema’s:

• Het Parijs tussen 1930 en 1940, met focus Le Pléiade Gallery;
• In “Portretten’ staat Marilyn Monroe veelvuldig in de schijnwerper;
• Dali’s snor, laat zien hoe Halsman en Dali tijdens 37 jaar vriendschap samen werken;
• tot slot word je in ‘Mises en scène’ deelgenoot van de spring-theorie.

Door de intensieve betrokkenheid van Irene Halsman, de dochter van de fotograaf, zijn hier talrijke beelden voor het eerst te zien die uit het familiearchief van Halsman komen. Naast de serie omslagfoto’s ervaar ik de privé beelden en anekdotes als een extra leuke aanvulling.

Parijs 1930

Je stapt in het Parijse leven van Halsman. Het startpunt als professionele fotograaf zie je hier aan de hand van een kopie van zijn eerste solotentoonstelling in Le Pléiade Gallery. De ‘Portretten van naakten’ hangen er hier net zo bij als in Le Pléiade Gallery in 1936. Deze serie is aangevuld met enkele afdrukken uit de groepstentoonstelling (1937) ‘Portretten van schrijvers’. Halsman heeft zijn foto’s persoonlijk ingelijst, zijn gevoel voor design is hier goed zichtbaar. Ambachtelijk knip- en plakwerk met een aandoenlijk professionele uitstraling.

Marilyn Monroe

In de opzet van het tweede thema ‘Portretten’ zie je eerst een aantal van 101 omslagen die Halsman voor LIFE magazine heeft gemaakt. Daarna zet de schijnwerper één beroemdheid uitgebreid in het licht: Marilyn Monroe. Fotograaf en actrice in spe leren elkaar in 1949 in Hollywood kennen. Halsman ziet direct hoe Monroe via zijn camera haar publiek bespeelt. Na deze sessie volgen talrijke ontmoetingen tot dat Monroe in 1954 haar eerste spring-foto maakt voor Halsman. Ze is uiterst negatief over het resultaat. Monroe over deze foto: “Ik sta bekend als sex symbool en op deze foto sta ik afgebeeld als een twaalfjarige tiener”. Ze verbiedt publicatie en verbreekt haar contact met de fotograaf. In 1959 ontmoeten ze elkaar opnieuw. Dan heeft Marilyn zich uitgebreid voorbereid op haar tweede ‘jump-sessie’. Een aantal van deze foto’s is hier te zien, naast de verboden prent uit 1954!

foto rechts: Marilyn Monroe (1952) foto voor omslag LIFE Magazine, de uitsnede van Halsman is hierop zichtbaar © Philippe Halsman PHA

Dali en Halsman

Na de emigratie naar `New York in 1941 is Salvador Dali een van de eerste beroemdheden de Halsman ontmoet. De twee mannen zien elkaars potentie en ontdekken elkaars creativiteit. In de jaren daarop ontwikkelen ze samen allerlei innovatieve projecten. Een ervan is: ‘De snor van Dali’, de andere is de uitgave ‘Atomicus Dali’. In dit deel word je meegenomen in het proces van de ‘making-off’. Het is belangrijk om je te realiseren en heel bijzonder om te zien dat al dit werk is gemaakt zonder de digitale fotobewerkingsprogramma’s die wij nu kennen. Halsman heeft soms honderden foto’s moeten maken waaruit hij delen knipte om die in een collage bijeen te brengen tot een unieke compositie.

Mises en scène

In het slotakkoord van deze tentoonstelling, krijg je een vermakelijk college over de ‘spring-theorie’ van Halsman. Als mensen weten dat er een foto van hen wordt gemaakt, nemen ze automatisch een houding aan, waarvan zij denken dat ze daardoor goed in beeld komen. Door de jaren heen wordt Halsman’s fantasie geprikkeld door het idee wat er met de gezichten gebeurt als mensen spontaan gaan springen. het idee achter Halsmans ‘jumpology-fotografie’ is: ‘Wanneer je iemand vraagt om te springen, gaat zijn aandacht direct naar de handeling van het springen, waardoor het masker afvalt en de echte persoon verschijnt’. Na de officiële fotosessie voor LIFE, vraagt hij aan zijn gasten of ze voor hem een sprong in de lucht willen maken. Deze beelden legt hij vast en een groot deel daarvan neemt hij op in zijn ‘Jump Book’. In de Kunsthal zie je eerst een serie foto’s van springende beroemdheden uit de wereld van politiek of zaken zoals presidentskandidaat Richard Nixon en de Hertog en Hertogin van Windsor (1956). Zij springen allemaal bijna loodrecht omhoog met benen. Als je om de wand heen loopt zie je een veel grote serie springfoto’s van acteurs & artiesten. Allemaal mensen die gewend zijn aan de camera en weten wat ze met hun lijf kunnen. Je ziet dat deze categorie beroemdheden veel spontaner reageert op het spring-verzoek.

foto boven: Actrice Marilyn Monroe springt samen met fotograaf Philippe Halsman voor zijn Jump-project (1959).

Kom zelf ook in actie

In de expositieruimte staan vier witte houten cabines met daarop de uitnodiging: Verbaas mij! Loop binnen en ontdek welke fotografische uitdaging het museumteam voor je in petto heeft. Maak selfies en verspreid ze met de volgende hashtags: #Jump; #VerbaasMij; #AstonishMe; #PhilippeHalsman of #HalsmanKunsthal.

 Mijn ervaringen

• Fotograferen is een van mijn hobby’s. Tijdens mijn eerste tienertoer maakte ik al foto’s en zag het eerste vakantieplakboek het licht. In mijn studietijd in Leiden en Breda stapte ik over van foto’s naar dia’s. Regelmatig werden de gordijnen dichtgeschoven om gezellig dia’s kijken. Daarna kwam de overgang naar digitale fotografie. In ‘My first Sony’ werden de beelden nog opgeslagen op pc diskettes. Anno 2016 legt de spiegelreflexcamera het steeds vaker af tegen de smartphone.
• En dan het besef: Mijn dia- en digitaal fotoarchief is rijk gevuld, maar hoe vaak bekijk ik het nog? Aflopen jaar heb ik voor het eerst sinds 15 jaar weer een fotoalbum gemaakt. Een kleurrijk exemplaar, digitaal samengesteld en per post thuis bezorgd. Door dit boek op mijn leestafel te leggen, sla ik het regelmatig open. Bij het zien van de beelden ben ik in een ommezien terug in de woestijn van Namibië of voel ook de wind weer om mijn oren op de Tafelberg in Kaapstad. Ook de goede sfeer van het familiediner dat voorafging aan deze 25-jarige huwelijksreis is direct weer voelbaar.
• Bij het zien van het veelzijdige en humorvolle fotowerk van Halsman komt de vraag bij me boven: “waarom druk je niet wat vaker een foto af? Met een foto in de hand heb je (nog) meer plezier van al je camerawerk.
• In Halsman’s werk komen creatief inzicht, zijn perfecte beheersing van de techniek, gevoel voor ontwerp, scherp oog voor detail èn humor samen. De vogel op de sigaar is zo’n voorbeeld, ook de atoomwolk van Dali is er een net als het doodshoofd opgebouwd uit zeven naaktmodellen. Als je zijn werk nu ziet, ben je snel geneigd om te denken, dat is toch niet echt moeilijk. Als je goed uit de voeten kunt met ‘photo-shoppen’, heb je soortgelijke compilaties binnen een paar uur in elkaar gezet. Máár in de tijd van Halsman bestond Photoshop nog niet. Hij deed alles zelf. handmatig bewerkte hij zijn foto’s met de schaar en creëerde met vele losse onderdelen ongekend mooie én verrassende kunstwerken.
• Als het de bedoeling van de makers van deze tentoonstelling is om mij het plezier van het maken van foto’ s (opnieuw) te laten ervaren, dan is dat goed gelukt. Terug in de trein mijmer ik na over mogelijkheden om van mijn dia’s eventueel een lichtgevende collage te maken zodat de vastgelegde herinneringen weer een nieuw leven krijgen. Als iemand tips heeft op dat vlak, ontvang ik ze graag.
• Eén storende factor in de opzet van deze expositie vond ik de doorlopende film met geluid die op een wand werd geprojecteerd. Tussen de themagangen door, hoor je steeds een monotone stem en dan weer een telefoon die indringend overgaat. Een aparte filmruimte veroorzaakt minder onrust waardoor je veel rustiger de intens rijke beeldcreaties van Halsman kunt bekijken.

Philippe Halsman, Verbaas mij!  is nog tot en met 12 juni 2016 te zien de in de Kunsthal in Rotterdam . Entree gratis met Museumkaart.
(bijna) Gelijktijdig met deze fototentoonstelling presenteert de Kunsthal: The Museum of everything en Fatale Kunst. Door meerdere expositie in het zelfde tijdvlak aan te bieden, vind je altijd iets wat je aanspreekt.

Lees hier de biografie van Philippe Halsman

© tekst Wilma Lankhorst
© foto’s met dank aan het Philippe Halsman Archive/Magnum Photos en Musée de l’Elysée in Lausanne.