Oranjeroute: de ‘7 appeltjes’ van Kleve
Kleve is het eerste deel van mijn Oranjeroute in deze Koningsweek. Als Nijmegenaar woon ik maar 25 kilometer oostwaarts om de meest westelijke Oranje-locatie van Duitsland. Vaak reed ik langs Kleve op weg naar mijn familie in de Achterhoek. Nu ga ik ga ik naar Kleve omdat dit de eerste Duitse woonplaats was van prinses Louise Henriette met haar kersverse echtgenote keurvorst Frederik Willem I. Na mijn bezoek aan een Oranje-locatie deel ik zeven oranje-appeltjes met je in de serie: ‘ De ‘7 appeltjes’…. Kleve bijt het spits af. De stad heeft met erg verrast. Ik wens je deze surprise ook van harte toe.
kennismakingsvideo met Kleve
appeltje 1 Zwanenburg
Het absolute hoogtepunt van Kleve is de Zwanenburg. Deze vesting wordt in 1020 voor het eerst vermeld in de kloosterarchieven. We beklimmen de trappen beklimmen en zien toren op de binnenplaats de zwanenbron, de icoon van de stad. Bij de receptie moedigt de dame ons aan een kaartje te kopen om na 90 treden te genieten van het mooiste uitzicht van Kleve. Na 90 treden staan we op het eerste platform, hier begint de tijdreis over verschillende verdiepingen over de geschiedenis van Kleve.
We beginnen bij een skelet van een mammoet en na nog eens 80 treden zien we een model van de Zwanenburg, portretten van prinses Louise Henriette en Keurvorst Frederik Willem I van Pruisen. Hier maken we ook kennis met Johan Maurits van Nassau-Siegen.
Luister hier naar het hele verhaal van de Zwanenburg.
appeltje 2 De lusttuin
Kleve is een van de kroonjuwelen van de Duitse tuinsteden. Stadhouder Johan Maurits van Nassau-Siegen heeft de stad tijdens zijn verblijf getransformeerd tot een groenparadijs. De lente zon daagt ons uit en wij gaan opzoek naar het riviertje de Kermisdahl. De rivier ligt op het snijvlak van vlak land en restanten van een stuwwal. We starten bij Café-restaurant Königsgarten (waar je waterfietsen en kano’s kunt huren). Wij lopen eerst langs het riviertje en genieten van het ontwakende voorjaarsbos.
Vanaf de Louise-brug heb je een mooi uitzicht op de Zwanenburg. Als je over de brug verder loopt, kun je nog een extra lange wandeling maken. Wij doen dat niet, we pakken achter het picknickveld bij de brug het kronkelende (trappen)pad naar boven en komen zo bij het Prins Moritz Park. Links aan de straatzijde staat de zuil met Cupido op de top. Wij lopen rechts via de Nassauer-Allee terug richting de stad. Na de aankoop (1664) van het grondstuk aan Goldstrasse heeft Johan Maurits op deze locatie een van zijn lusttuinen laten ontwerpen. Het middelpunt van deze lusthof was een rondeel. Op verschillende panelen in de tuin zien we hoe de lusttuin er ooit uit zag. Gelijktijdig was hij bezig met de bouw van zijn stadsresidentie, de Prinsenhof, dat in 1671 is voltooid. In de 18e eeuw is de lusttuin omgebouwd tot landschapspark. Tijdens het bombardement in 1944 zijn grote delen verwoest. Ondanks dit zie je nu nog een groot aantal oude bomen op deze plek die verwijzen naar de groene glorie van wel eer.
Omdat we vroeg in de lente in Kleve zijn, kunnen we door de takken van de bladerloze bomen de structuur op allerlei parklocaties nog zien. In de eerste huwelijksjaren woonden prinses Louise Henriette van Nassau en Keurvorst Frederik Willem (van Hohenzollern) in het Kleve dat was aangelegd in opdracht van Johan Maurits van Nassau. Keurvorst Frederik Willem was erg onder de indruk van de tuinen en de lanen in Kleve en liet op basis van de ontwerpen van Johan Maurits en Van Campen in Berlijn o.a. Unter den Linden aanleggen.
Na de verhuizing van het echtpaar naar Berlijn gaf keurvorst Frederik Willem opdracht voor het bouwen van Slot Oranienburg. De Nederlandse bouwmeesters die hierbij betrokken waren brachten op deze manier het Hollands classicisme over naar Brandenburg.
Hierover lees je later meer in de aflevering ‘ De 7 van Potsdam…’ foto links boven: portret Johan Maurits van Nassau-Siegen (in Zwanenburg)
appeltje 3 B.C. Koekkoek-huis
Niet alleen prinses Louise Henriette verbindt Nederland met Kleve, ook schilder Barend Cornelis Koekkoek is hiervan een voorbeeld. B.C. Cornelius is in 1803 in Middelbrug geboren. Na de schilderlessen van zijn vader (marineschilder Johannes H. Koekkoek) volgde hij een studie aan de Koninklijke academie voor Beeldende Kunsten in Amsterdam. Hij voelde zich sterk aangetrokken tot de natuur en schilderde vaak en veel buiten. In 1833 trouwt hij met Elise Therésé, de dochter van zijn leermeester en vriend Jean Augustin Daiwaille. Het stel verhuist in 1834 naar Kleve. Ook in zijn nieuwe woonomgeving schildert hij veel buiten. Zijn werk wordt internationaal erkent en goed verkocht. In 1841 zet hij in Kleve een eigen tekenacademie op. De schildersstroming die hieruit ontstaat, krijgt de naam ‘Kleefse Romantiek’.
Het huis (Haus Lobry) waarin in Koekkoek met zijn familie woonde, ligt aan de rand van de stad, dichtbij de oude stadsmuur. Achter het huis lag een grote tuin waarin hij een toren met een atelier liet bouwen. Na zijn dood in 1862 verhuisd Elise met de vijf dochters terug naar Nederland. Het woon-werkcomplex met tuin kent daarna vele eigenaren en evenzoveel functies. Het complex komt al een van de weinige gebouwen in de stad nagenoeg ongeschonden uit het grote bombardement in 1944. Sinds 1960 is het een museum en vanaf 1997 valt het onder dezelfde directie als Museum Kurhaus Kleve. Tot 19 juni 2016 kun je hier een tentoonstelling van de Nederlandse schilder Cornelis Lieste (1817-1861) zien.
appeltje 4 Museum Kurhaus Kleve
Net iets buiten het centrum, dicht bij de dierentuin, ligt het oude Kurhaus van Kleve. Het complex ligt in de beroemde parklandschap van Johan Maurits van Nassau. Sinds 1997 is dit de thuisbasis van Museum Kurhaus Kleve. Naast vaste exposities uit de ‘Ewald Mataré Sammlung’, worden hier jaarlijks een of meerdere tentoonstellingen van moderne kunst georganiseerd. 2016 is in Kleve uitgeroepen tot het Joseph Beuys jaar. Van 1957 tot 1964 werkte Beuys vanuit zijn atelier in het oudste gedeelte van dit voormalige Kurhaus. Dit is de periode die als scharnierpunt wordt gezien in het oeuvre van Beuys. Zijn begin werk is beïnvloed door de stijl van zijn leermeester Ewald Mataré. Daarna verricht hij baanbrekend werk in de 60 en 70-jaren van de vorige eeuw. Het Atelier van Beuys is sinds 2012 weer volledig gerenoveerd en te bezichtigen. Vanaf 1 mei tot 4 september 2016 is het de thuisbasis van de tentoonstelling: Joseph Beuys Werklinien.
appeltje 5 Joseph Beuys
Joseph Beuys (1921-1986) is op 12 mei 1921 in Krefeld geboren. In de herfst van dat jaar verhuisde de familie naar Kleve waar hij tot 1941 woonde. In dat jaar melde hij zich vrijwillig voor de Duitse Luftwaffe. In 1944 stort het toestel waarin hij mee vloog boven de Krim neer. Na de capitulatie wordt hij gevangen genomen en in de zomer van 1945 geven de Engelsen hem zijn vrijheid terug. Na terugkomst kin Kleve, vertrekt hij in 1946 voor studie naar Düsseldorf (tot 1951). Daarna volgt een veelbewogen periode in zijn artistieke leven dat 64-jarige leeftijd op 23 januari 1986 eindigt in Düsseldorf. Bij onze oosterburen wordt Beuys gezien als een van de meest invloedrijke moderne beeldhouwers uit de Duitse kunstgeschiedenis. Als beeldend kunstenaar tekende hij, maakte plastieken, sculpturen en installaties. Als jonge kunstenaar had hij bijna acht jaar een atelier in Kleve. De stad eert Beuys nog steeds o.a. met een eigen straat. 2016 is hier uitgeroepen tot het Beuys jaar. We herdenken dat hij 95 jaar geleden werd geboren en 30 jaar geleden is overleden. Zijn cultureel erfgoed wordt dit jaar extra gevierd met verschillende tentoonstellingen. Naast Museum Kurhaus Kleve herdenkt het iets verderop gelegen Schloss Moyland hem vanaf 2 oktober 2016 met een expositie in de serie, ‘Moyländer Episoden: Friedrich, Voltaire & Beuys’, door Jochen Stücke.
appeltje 6 De Oranjefietsroute
In het centrum van Kleve vind je fietsknooppunt 26. Dit is je startpunt voor de 53 kilometer lange fietstocht in de voetsporen van de Oranjes. Je fiets tijdens deze tocht afwisselend in Duitsland en Nederland. Bij Emmerich kruis je de Rijn via de grote brug en even later koers je richting Huize Bergh op Montferland. Huize Bergh in ’s Heerenberg is een van de grootste kastelen van ons land. Door het huwelijk van graaf Willem van den Bergh met een zus van Willem van Oranje, Marie van Nassau, is deze familie verbonden met het Huis van Oranje. Via het Gelders Eiland en de Bijland kom je even ten noorden van de Rijn bij Millingen. Hier zet de veerbaas van de ‘Heen en weer’ je graag over om daarna via de oude Rijn-arm, grotendeels over de dijk terug te fietsen naar Kleve. Wonend in Nijmegen, kun je natuurlijk ook bij Millingen bij fietsknooppunt 94 starten. Als je vanuit de Achterhoek komt, kun je ook bij Huize Bergh (knooppunt 80) beginnen aan deze Oranje-fietsroute.
appeltje 7 Het fiets-oplaadpunt
Op de parkeerplaats Hafenstrasse bij Museum Koekoek vind je een oplaadpunt voor e-bikes. Op een beschutte plek kun je je fiets tijdens de verkenning van Kleve opladen. Bij het oplaadpunt hoort een kastje dat je kunt afsluiten waarin je bijvoorbeeld een losse accu, fietskaarten en andere zaken kunt achterlaten zodat je op alle gemak de stad kunt bezoeken. Je mag maximaal 4 uur gebruik maken van deze service. Ook je auto parkeer je hier met plezier want het kost slechts € 0.70 per uur.
De Oranjeroute is een bijna 3.000 kilometer lange vakantieroute langs Nederlandse en Duitse steden die een historische band met het huis van Oranje-Nassau. Het Nederlandse deel van de route voert langs dertien steden tussen Leeuwarden en Vlissingen. Het grootste deel van de Oranje-verkenning ligt in Duitsland.
Mijn ervaring
Kleve heeft ons totaal verrast. We zijn er veel langs gereden en zagen dan de hoge toren in de blauw lucht prikken. Museum Kurhaus Kleve was eigenlijk het enige dat we kenden. De geheimen van de tuinstad lagen voor ons nog diep verborgen. Op de site van de VVV van Kleve hebben we een Nederlandstalige stadswandeling ‘Kleve in 2 uur’ gevonden. Dit was onze leidraad voor deze vernieuwde kennismaking. Als je de verschillende suggesties op de route allemaal bekijkt, duurt de wandeling ruim vier uur. Daarbij komt nog extra tijd voor de mooie musea en het ruime winkelaanbod.
Deze wandeling is een goede basis voor een eerste bezoek aan de tuinstad Kleve. Een leuk alternatief is de audiogids … Beluister hier de audiotour.
We zijn nu echt in het spoor van prinses Louise Henriette en haar keurvorst Frederik Willem. De volgende stop op de Oranjeroute is Potsdam.
© tekst, video en foto’s Wilma Lankhorst © gebruik afbeeldingen op informatiepanelen met dank aan Kleefse vereniging voor cultuur en geschiedenis.
Eerder verschenen in deze serie
Kennismaking met de Oranjeroute