boekrecensie

Het fijne van een herdenkingsjaar is dat je eens diep in de sporen van een schilder kunt stappen. Dit jaar volg ik het spoor van Jan Mankes (1889-1920). Naast mooie Mankes-tentoonstellingen zijn er ook verschillende jubileum- en herdenkingsboeken verschenen. Drie titels zijn me opgevallen: Kijk Jan Mankes, Mankes de schilder van tederheid  en het boek van Rob Møhlmann ‘In het spoor van Jan Mankes’. Deze laatste publicatie zal ik hieronder uitgebreid met je bespreken. Ik wens je een mooi Mankes-jaar.

Over wie gaat dit boek?

Schilder Jan Mankes is de hoofdrolspeler in dit boek. De herdenking van zijn 100ste sterfdag in 2020 was de aanleiding voor Rob Møhlmann om een boek èn een tentoonstelling aan Mankes te wijden. Jaren van speurwerk gingen hieraan vooraf. Møhlmann liet zich in zijn zoektocht o.a. leiden door twee vuistdikke Mankes naslagwerken. Deel een uit 1923 en deel twee uit 1927. Beide boeken zijn uitgegeven door de Utrechtse kunsthandelaar J.A.A.M van Es. Voor het boek Jan Mankes Buitenbeeld (2010)  wilde Møhlmann graag inzage in de briefwisseling van Mankes uit het archief van het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie (RKD). Hij kreeg geen reactie op zijn aanvraag en zocht toen verder in andere bronnen. Het resultaat van Møhlmann’s Mankes-queeste is samengevat in het 120 pagina tellende tweede boek: In het spoor van Jan Mankes.

Op de zwart-wit foto zie je de bedlegerige Jan Mankes met zijn zoontje Beint. Door het fotografische beeld heen is het gedicht ‘Op klaarlichte dag’ afgedrukt. Deze poëzieregels zijn van Rob Møhlmann. 

Hoe is het boek opgezet?

Het voorwoord in dit herdenkingsboek is geschreven door de enige kleindochter van Jan en Anne Mankes, Anneleen Mankes (1949). Zij is de dochter van Jans enige zoon Beint (1918-1990) en diens vrouw Adri. Anneleen vertelt over haar leven, de schilderijen van opa Jan, de verhalen van oma Anne en de ontmoeting met Rob Møhlmann in 2007.
Hierna volgt de inleiding door van Rob Møhlmann. In veertien daarop volgende hoofdstukken neemt de schrijver ons mee door het leven en werk van Jan Mankes. Het boek sluit ook weer af met een familie Mankes-moment: een zwart-wit foto van de zieke vader, met zijn jonge zoon. Met een gedicht van Møhlmann over Jan en zijn zoon Beint eindigt dit boek.

“Je bent anderhalf en je staat aan mijn bed,
mijn schepping van vlees en bloed, jij bent echt”

Uit 'Op klaarlichte dag' © Rob Møhlmann

Wat gebeurt er in dit boek?

In de inleiding beschrijft Rob Møhlmann zijn persoonlijke spoor in de kunstwereld en zijn groeiende fascinatie voor het werk van Jan Mankes. Als zijn vriend Reinder Homan hem meeneemt naar een grafiekbeurs in Amsterdam, krijgt Møhlmann voor het eerst een echte Mankes in zijn handen. Dit is het begin van zijn Mankes-queeste. Al lezend loop je mee in het spoor dat Rob Møhlmann volgt om het leven van Jan Mankes scherper in beeld te krijgen. Naast een herdenkingsboek is deze publicatie ook de catalogus die hoort bij de gelijknamige tentoonstelling in Museum Møhlmann Appingedam.

Wie is de schrijver?

Dit is niet het eerste boek dat Rob Møhlmann over de schilder Jan Mankes heeft geschreven. In 2010 verscheen van zijn hand ‘Jan Mankes Buitenbeeld’. Dit boek, een beeldbiografie van 320 pagina’s, is opgezet als een tijdreis door de woon- en werkwereld van de schilder. Een reis aanvankelijk aan de hand van oude ansichten. Deze publicatie bevat documenten, kunst, prenten, kaarten, een overzicht van Mankes-boeken en ansichten uit zijn tijd.

Rob Møhlmann leest niet alleen over Mankes, hij verzamelt sinds 2007 ook zijn werk. Deze collectie deelt hij met Mankes-liefhebbers in zijn museum in het Groningse Appingedam

Naast het verzamelen van Mankes-werk, bestudeert Møhlmann de techniek van de kunstenaar.

Mijn ervaringen met dit boek 

• Door de inleiding van de kleindochter en de afsluiting van de foto van Jan met zijn zoon Beint, krijgt dit boek een heel persoonlijk karakter;
• Dit familiegevoel wordt nog versterkt doordat Møhlmann beschikt over 22 originele brieven van Mankes en daaruit vrijuit kan citeren;
• De multidisciplinaire aanpak van Møhlmann geeft dit boek extra ladingen. Wie nog nooit van Mankes heeft gehoord, krijgt een goede kennismaking. Wie Mankes werk al kent, ontdekt volop nieuwe details;
• In ‘het doorgeven van de graal’ krijg je meer inzicht in het leven van Beint Mankes en de wijze waarop hij in de teken- en reclamewereld terecht kwam;
• In zijn eerste atelier aan de Weimansweg 37 (Amsterdam) schildert bent achter de ezel van Jan. Hij gebruikt ook de penselen en de laatste verfresten van zijn vader;
• Rob Møhlmann, waarschuwt de lezers op pagina 17: ‘Eenmaal besmet met het Mankesvirus kom je er eigenlijk nooit meer echt vanaf.’
• Uit ervaring kan ik zeggen dat ik voorlopig ook nog geen vaccin heb gevonden tegen het Mankusvirus.

De tentoonstelling In het spoor van Jan Mankes is t/m 28 september 2020 te zien in Museum Møhlmann in Appingedam.
Denk er aan dat je je komst vooraf eerst op de site van het museum aanmeldt! Veel plezier.

Titel              In het spoor van Jan Mankes
Auteur          Rob Møhlmann
Uitgever      Museum Møhlmann, Appingedam 2020
Oplage        800 stuks
ISBN             n.v.t. in eigen beheer uitgegeven
Omvang     120 pagina’s
Prijs              € 19,95

Museum Møhlmann Appingedam

Museum Møhlmann is de derde versie van dit museum, steeds onder dezelfde naam, maar wel andere locaties in ons land. In 2000 wordt in Venhuizen het eerste Møhlmann Museum geopend, later volgt een verhuizing naar een groter pand in Venhuizen. In 2006 verhuizen Rob en zijn echtgenote Laura naar Appingedam. Daar kochten ze een historische Groningse herenboerderij. Na een intensieve verbouwing, is hier in 2008 de derde versie van Museum Møhlmann geopend. De fascinatie voor het werk van Mankes werd in die dagen extra geprikkeld door de lancering van een website over oude ansichtkaarten. Daar zag Rob een ansichtkaart met de weg naar de Knijpe uit 1909. In diezelfde tijd had Mankes op deze weg gelopen.

Bekijk hier de video waarin Rob Møhlmann je mee neemt door zijn museum in Appingedam.

Meer weten over Jan Mankes?

• Lees hier het verhaal over de Mankes en Weberwandeling in Eerbeek 
• Jan Mankes tweeluik: deel 1 – zijn leven
• Jan Mankes tweeluik: deel 2 – een virtuele rondleiding door Jan Mankes in Museum MORE
• Kijk Jan Mankes -boekrecensie. 
• Boekbespreking Jan Mankes Buitenbeeld -Rob Møhlmann (2010) 

© tekst Wilma Lankhorst
© gebruik van de afbeeldingen met dank aan Museum Møhlmann, erven Jan Mankes, Museum MORE, Museum Arnhem en alle bruikleengevers. 

Wist je dat?

• Beint Mankes na het overlijden van zijn vader door zijn moeder en ’tante Wil’ (Willy van Stockum) wordt opgevoed?
• dat Beint zich op advies van zijn moeder inschrijft voor de Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag?
• Beni Mankes in 1945 trouwt met Adri Klos?
• Het echtpaar Mankes-Klos twee kinderen kreeg: zoon Jan Willem (1946) en dochter Anneleen (1949)?
• Beint reclametekenaar was van beroep en zich daarnaast heeft verdiept in de schildertechniek?
• Aankomend schilder Beint Mankes in zijn eerste atelier in Amsterdam schilderde  achter de ezel van zijn vader en daarbij gebruik maakte van de penselen en verfkist van zijn vader?
• Beint Mankes op 16 oktober 1990 is overleden in Laren!