Seth Siegelaub in het Stedelijk
Wat kun je verwachten van een tentoonstelling van de curators der curators? Seth Siegelaub een man van lijstjes, een man die steeds anders naar de wereld keek en steeds nieuwe uitdagingen aanging. Hij was loodgieter, galeriehouder, wetenschapper, uitgever, onafhankelijk curator, verzamelaar, archivist en bibliograaf en bovenal nieuwsgierig. Conservatoren Leontine Coelewij en Sara Marinetti gingen de uitdaging aan. Het Stedelijk in Amsterdam presenteert met ‘Seth Siegelaub ‘Beyond Conceptual Art’ het grootste museale eerbetoon aan deze pionier in de kunstwereld. Wat weet jij van Seth Siegelaub?
En toen was het wit
Nee, het heeft nog niet gesneeuwd. Maar de beneden verdieping van het Stedelijk Museum in Amsterdam ademt dezelfde rust uit als een vers besneeuwde tuin. De enige kleuren die ik zie zijn hoeden & hoofddeksel die als bloemen voor me opdoemen. De rest van de grote ruimte is in wit gehuld. Leontine vertelt dat ze de expositie in drie thema’s hebben verdeeld: beeldende kunst, massacommunicatie en textiel. Al deze facetten van Siegelaub worden in deze zaal verbonden door één kleur: WIT.
Wie was Seth Siegelaub?
Siegelaub is in 1941 in de Bronx in New York geboren en in 2013 in Bazel overleden. Vanaf begin jaren zestig staat beeldende kunst centraal in zijn leven. Van 1964 tot 1966 had hij een eigen galerie Seth Siegelaub Contemporary Art. Hij vond dit uiteindelijk te veel gedoe, sloot de galerie en gebruikte daarna zijn eigen appartement als expositieruimte. Hier werkte hij nauw samen met artiesten als Carl Andre, Robert Barry, Douglas Huebler, Joseph Kosuth en Lawrence Weiner. Zijn appartement is deels nagebouwd in deze tentoonstelling en het werk van genoemde kunstenaars is er te zien. Seth Siegelaub wordt de vader van de conceptuele kunst genoemd. Met zijn projecten Xerox Book en July, August en September (beide uit 1969) creëerde hij een blauwdruk voor de manier waarop volgens hem conceptuele kunst getoond en verspreid kon worden.
Wat is conceptuele kunst?
Bij conceptuele kunst gaat het vooral om het idee en het wordingsproces. Het eindresultaat, het visuele product, wordt gezien als documentatie van het oorspronkelijke idee en komt op de tweede plaats. De nadruk in het ontwikkelproces van kunst komt meer te liggen op het ontwerpen in plaats van het object daadwerkelijk maken. Je zou kunnen zeggen dat de conceptuele kunstenaar het kunstwerk uiteindelijk als overbodig verklaart. De artiesten willen het denken van de kijkers meer prikkelen dan de emoties of onze ogen.
De man van de rechten voor kunstenaars
Siegelaub werkt nauw samen met kunstenaars en praat veel met hen over hun werk en hun positie. Hij is geïnteresseerd in de politieke en sociale rol van artiesten. Samen met de jurist Robert Projansky stelt hij in 1971 het basiscontract ‘The Artist’s Reserved Rights Transfer and Sale Agreement’ op. Dit is een document dat kunstenaars de mogelijkheid biedt de rechten op zijn werk te behouden nadat het is verkocht. Voor Beyond Conceptual Art is deze tekst van dit contract in het Nederlands vertaal. Daarnaast heeft Maria Eichhorn een nieuwe publicatie samengesteld.
De man van de lijstjes
In 1972 zet hij een dikke streep onder de beeldende kunst en verhuist hij naar Europa. Parijs wordt zijn eerste Europese woonplaats. Hier onderzoekt hij toe op de ontwikkelingen op het gebied van massacommunicatie en dit weer heel specifiek in relatie met de opkomst van het Marxisme. Het resultaat hiervan is o.a. enorme hoeveelheid boeken over dit onderwerp waar Siegelaub dan weer een bibliografie uit destilleert. Deze lijst der lijst gaf hij dan weer uit. Een bijzondere uitgave uit zijn Parijse periode is de handleiding van Dorfman & Mattelart (1979) How to read Donald Duck. Ook in ons land is er een Nederlandstalige versie verschenen bij uitgeverij SUN in Nijmegen.
De man van textiel
In de jaren negentig verhuist Siegelaub naar Amsterdam. Daar werkt hij samen met o.a. Marja Bloem (Stichting Egress ) en beeldend kunstenaar Jan Dibbets. Tijdens zijn Parijse periode en zijn vele reizen was Siegelaub begonnen met het verzamelen van textiel. Hij ging in Amsterdam verder met het in kaart brengen van de wereld én geschiedenis van stoffen. Ook nu weer brengt hij een grote collectie boeken en textiel bijeen. In 1986 richt hij het Center for Social Research on Old Textiles (CSROT) op. Uiteindelijk schrijft en publiceert hij het spraakmakende boek ‘Bibliographica Textila Historiae’ (1997). Zijn kostbare textielcollectie is ondergebracht bij Foundation Egress. Voor onafhankelijk curator Sara Marinetti (gepromoveerd op Siegelaub) is deze textielcollectie een onuitputtelijke bron van inspiratie. De “Stitchting” (zoals Siegelaub het zelf graag noemde) bezit ruim 750 textiele objecten uit Europa, Azië en Afrika.
Voor Beyond Conceptual Art, hebben de curatoren een reuze tafel laten ontwikkelen waarop én waarin boeken, talrijke stoffen, patronenboeken en kledingstukken te zien zijn. Vanaf een verhoging in de hoek heb je een prachtig uitzicht over de kleurrijke lappendeken als symbool voor de geschiedenis van textiel. Als ik even later de trap weer afdaal, wordt alles weer wit voor mijn ogen waardoor de rust wederkeert. Links van me zie ik opeens een werk van Sol Lewitt, Wall paiting #5 dat speciaal voor deze expositie wederom is uitgevoerd door leden van zijn studio.
Het ging Siegelaub niet primair om het verzamelen van dingen, hij was vooral geïnteresseerd in het verzamelen van ideeën. Hierover zei hij zelf:
“I am interested in the idea of being a point through which a lot of information goes in and out, in a way.”
Mijn ervaring
Ik zal het eerlijk bekennen. Toen ik de uitnodiging voor deze expositie kreeg, had ik nog nooit van Seth Siegelaub gehoord. Maar ik ben blij dat ik mijn nieuwsgierigheid heb gevolgd want ‘Beyond Conceptual Art’ is een hele bijzondere, eigentijdse, ongewone tentoonstelling. Wat het meeste indruk op me maakte is de enorme verzameldrang van Siegelaub en zijn gedrevenheid in het aanleggen van lijstjes. Lijstjes met ideeën voor uitgaves, namenlijsten van mensen die hij wilde ontmoeten als hij naar een bepaalde stad ging. Afsprakenlijsten voor kantoor enzovoort. In zijn nagebouwde kantoor in de expositie ligt zelfs nog het lijstje met de telefoontips voor zijn secretaresse.
Zijn verzameldrang zie je terug in de bibliotheek met boeken over massacommunicatie in relatie tot het Marxisme. En nog sterker in zijn uitgebreide collectie textiel objecten. Naast textiel verzamelende hij ook boeken over stoffen en patronen en uiteindelijk kwam daar ook weer een lijst uit voort.
Het was voor mij heel bijzonder om te ervaren hoe de veelheid aan materialen, kleuren, beeldende kunst, boeken, stoffen en lijstjes van Seth Siegelaub, tot rust komt in de overwegend witte expositieruimte. Na ‘de Oase van Matisse’ verliet ik stuiterend van de adrenaline het Stedelijk. Nu kom ik helemaal tot rust. Het voelt als een happy landing.
Seth Siegelaub ‘Beyond Conceptual Art’ is nog tot 17 april 2016 te zien in het Stedelijk Museum Amsterdam.
Toegang gratis met Museumkaart.
Ter gelegenheid van deze tentoonstelling zijn twee boeken samengesteld: de catalogus (560 p.) van de expositie en samen met de St. Egress een facsimile uitgave van het Xerox Book uit 1969.
Expositie in één boek
Als onafhankelijk curator zocht Siegelaub steeds naar andere manieren om kunst te tonen. Voor hem kon en tentoonstellingsruimte ook een boek zijn of de campus van een universiteit of zelfs de hele wereld. Tijdens de presentatie van zijn tentoonstellingsboek Xerox Book zegt hij in 1969 “My gallery is the world now”. Deze uitspraak met zijn foto zie je bij de ingang van de explosie.
© tekst en video Wilma Lankhorst
© gebruik foto’s met dank aan het Stedelijk Museum Amsterdam/ Stichting Egrees en het
Museum voor Modern Art Archives in New York