Romeinse keizerin viert verjaardag in Nijmegen
Keizerin Agrippina reist in een rode kist van Napels naar Nijmegen. Links gastconservator Gemma Jansen, rechts Ronny Meijers Museum het Valkhof © Wilma Lankhorst
Het begon allemaal met een neus, een bronzen neus. Gevonden door Duitse scholier in 1997 in Mögglingen, iets ten zuiden van de limes, de noordgrens van het Romeinse Rijk. Het groeide uit tot drie museale tentoonstellingen waarvan de laatste nu in Museum het Valkhof in Nijmegen. Deze krijgt een feestelijk tintje met de viering van de 2000ste verjaardag van de Romeinse keizerin Agrippina. En daar tussenin ligt een groot internationaal onderzoek naar brons stukken die langs de limes zijn gevonden. Allemaal delen van Romeinse beelden die van hun voetstuk zijn getrokken om uiteenlopende redenen.
Met behulp de modernste onderzoektechnieken wordt sinds 2010 een grootschalig onderzoek uitgevoerd waarbij ruime 5000 losse stukken brons zoals vingers, tenen, wapperend haar, fragmenten van paarden, delen van wapenuitrusting enzovoort worden onderzocht. Dit levert naast unieke archeologische informatie vooral bijzondere verhalen op. Een deel van de vondsten is al getoond in het Limesmuseum in het Duitse Aalen en het LVR Landesmuseum in Bonn. Nu is het de beurt een Museum het Valkhof om de verhalen in Nederland te verspreiden. Speciaal voor deze gelegenheid kwam de Romeinse keizerin Agrippina vanuit Napels naar Nijmegen. Ze viert hier haar 2000ste verjaardag en jullie mogen allemaal op haar feestje komen. Van zaterdag 21 maart t/m 21 juni 2015 staat ze klaar om je welkom te heten. Kom je ook?
Keizerin komt uit de kast
Keizerin Agrippina reist niet graag. Haar bovenmenselijke afmeting (ruim twee meter) is hiervoor de belangrijkste reden. De tweede reden is dat de kans op beschadiging groot is tijdens het reizen. Er zijn relatief weinig complete bronzen beelden uit het Romeinse Rijk over gebleven. Vaak werden beelden, nadat de uitgebeelde persoon was overleden, in stukken geslagen om later opnieuw te worden gebruikt voor een ander monument. Agrippina bleef dit lot bespaard, daarover dadelijk meer. Normaal houdt keizerin Agrippina residentie aan het Nationaal Archeologisch Museum in Napels.
Omdat ze daar even niet op haar vaste plek kon staan in verband met een tijdelijke expositie, was het mogelijk om een reis naar Nijmegen te maken. Eenmaal eerder heeft Agrippina Italië tijdelijke verlaten en dit was voor een tentoonstelling in St. Petersburg. Om de reis veilig te maken, is de grote dame in een dubbele kist verpakt, voorzien van cassettes (dwarsplaten om haar in toom te houden) en een schaal van kunststof tussen de buitenste en binnenste kist. Ze is op haar reis begeleid door chaperonnes, een team van het museum in Napels. Twee dagen vóór het officiële begin van de tentoonstelling ‘Van hun voetstuk – Romeinse beelden opnieuw ontdekt’ kwam ze onder warme belangstelling in Museum het Valkhof in Nijmegen, uit de kast.
Wie was Agrippina?
De dame zelf werd in 15 na Christus geboren. Ze was kleindochter van Tiberius, de opvolger van keizer Augustus. Later trouwde ze met keizer Claudius en ze is moeder van Claudius opvolger, keizer Nero. Die laatste herinneren velen van ons nog als de keizer ten tijde van de grote stadsbrand in Rome (64 na Chr). Nero was niet de zoon van Claudius, hij werd later wel door hem geadopteerd. In 53 na Chr. trouwde Nero zelfs met de dochter van Claudius, Claudia Octavia. Agrippina wist het zo te regelen dat na de dood van keizer Claudius (54 na Chr.) haar zoon tot keizer werd gekroond.
Agrippina was niet zo maar een vrouw, ze kwam uit de Julisch-Claudische keizerlijke familie. Ze was zowel befaamd als berucht, ze had blauw bloed en een tomeloze ambitie. Voor haar zoon Nero was ze bepaald geen gemakkelijke tante om naast zich te hebben. De macht en ambitie van zijn moeder wierpen een te grote schaduw over het optreden en de uitstraling van zoon Nero. Agrippina is 44 jaar als Nero haar laat vermoorden.
Het bronzen beeld dat je in het Valkhof Museum ziet, is voor 59 na Christus gegoten. Dus vóór haar dood, ze zou het zelf nog hebben kunnen zien toen het in Herculaneum een plekje kreeg. Ze werd voor de tweede maal monddood gemaakt in 79 na Christus. Toen werd door een uitbarsting van de vulkaan Vesuvius Herculaneum onder een dikke laag lava en as bedekt. Bijna tweeduizend jaar lag ze daar, goed geconserveerd. Nu laat ze weer van zich spreken. Museum het Valkhof plaatst haar tijdelijk op een nieuw voetstuk.
Vanaf zaterdag 21 maart is de tentoonstelling ‘Van hun voetstuk – Romeinse beelden opnieuw ontdekt’ te beleven in het Valkhof Museum.
Vanaf 11.00 uur ben je van harte welkom. Gratis toegang met de Museumkaart. Ik ga dan nog een keer bij haar op bezoek om je hierna meer details te kunnen geven over het verjaardagsfeest van keizerin Agrippina in Nijmegen.
Wordt vervolgd…!
© tekst en foto’s Wilma Lankhorst