Primeur in Museum SCHUNCK Heerlen:
de vroege jaren van Basquiat
Wat heeft Heerlen te bieden dat het anno 2019 dé plek is voor Jean-Michel Basquiat?
Net als in de jaren zeventig-tachtig in New York, was het chaos in Heerlen na het sluiten van de mijnen (jaren tachtig-negentig). Zowel in New York als in Heerlen waren er problemen met drugs, leegstand en prostitutie. Deze chaos was zowel in The Big Apple als in de mijnstad Heerlen, de perfecte voedingsbodem voor een levendige graffiti- hip-hop en breakdance scene. In deze sfeer ontpopte Jean-Michel Basquiat zich in New York van graffitischrijver tot een kunstenaar van internationale allure. Heerlen is nu nationaal en internationaal bekend vanwege de kleurrijke graffiti- en street-art op vele plaatsen in de stad. Wil jij meer weten van de jonge Basquiat? Kom dan vóór 2 juni 2019 naar Museum SCHUNCK in Heerlen.
Welkom in East 12th New York
SCHUNCK brengt de Europese première van een
nog niet verteld verhaal naar Heerlen.
New York: East 12th Street
In deel 1 heb je al kennis kunnen maken met Jean-Michel Basquiat [link]. Nu gaan we hem ‘op zoeken’ in zijn appartement in New York. Dit is de sfeer van de tentoonstelling in Museum SCHUNCK in Heerlen. Van de herfst in 1979 tot aan de zomer van 1980 wonen Jean-Michel en zijn toenmalige vriendin Alexis Adler in een kraakpand in East Village New York. Als je op bezoek kwam, moest je beneden heel hard schreeuwen dat je voor de deur stond. Alexis gooide dan een sok met de sleutel vanaf de zesde verdieping naar beneden. In Heerlen hoef je maar één verdieping naar beneden om hun woning te betreden. Basquiat staat je in de gang al ‘op te wachten’.
Je krijgt hier een intieme inkijk in de ontwikkeling
van een straatartiest tot kunsticoon
De vroege jaren van Basquiat
De meeste mensen kennen Basquiat van zijn grote, kleurrijke schilderijen. Hij was in zijn korte leven erg creatief, vernieuwend én actief. In 1982 produceerde hij ruim 250 schilderijen en bijna 500 tekeningen. Zijn erfenis in 1988 omvat duizenden doeken en tekeningen. Hier in Heerlen staan we aan het begin van zijn artistieke leven. Dit is een relatief onderbelichte periode uit zijn leven. In de dagen had Alexis Adler een Nikon-fotocamera. Mede op aandringen van Basquiat heeft zij hun leven in het kraakpand intensief vast gelegd.
Fotoserie Alexis Adler
Deze foto’s én het werk dat Jean-Michel in deze periode (1979-1980) heeft gemaakt is hier te zien. De expositieruimte is verdeeld in lege kamers met af en toe een raamopening. Als je hier doorkijkt zie je beelden van East Village zoals Basquiat en Adler die vanuit hun kraakpand ook zagen. Je reist hier terug naar New York in 1979. Als ik het appartement betreed, voel ik me opeens weer 19 jaar.
TV Party
In de beginjaren tekende, schilderde en spoot Basquiat met spuitbussen op alles wat hij kon vinden. Hun appartement stond vol met gevonden meubels en materialen. Niets was veilig voor zijn potlood, kwats of spuitbus. Jean-Michel en Alexis gingen graag uit. Hun favoriete plekken waren o.a. The Mudd Cub, Club 57 en de TV Party. In deze laatste locatie werden live tv opnames gemaakt door Glenn O’Brien, schrijver en redacteur bij het blad Interview (het tijdschrift van Andy Warhol). In het eerste appartement staat een televisie waarop je scenes uit dit programma kunt zien. Jean-Michel is te gast bij Glenn en gasten bellen met allerlei vragen. De TV party werd gezien als een vehikel voor protest tegen de algemeen geldende (main stream) cultuur. Het programma gaf een stem aan mensen aan de rafelranden van de samenleving.
Notitieboeken & sweatshirts
In de volgende kamer kun je noties bekijken die Jean-Michel bij hield in allerlei verschillende notitieboeken. Hij beschreef alleen de rechter pagina, links bleef leeg. Naast poëzie en schetsen staan er ook scheikundige formules, telefoonnummers en allerlei symbolen in deze opschrijfboekjes. Een van de methodes om geld te verdienen was het beschilderen van sweatshirts. Hier liggen een paar voorbeelden. Maar hij gebruikte ook gevonden voorwerpen die hij beschilderde, vervormde en zo tot kunstwerk maakte.
SAMO©
Als ik bij de vitrine met sweatshirt door het raam kijk, zie ik overal de tag SAMO©. In het volgende appartement kun je van alles lezen en zien over de tijd dat Basquiat met zijn jeugdvriend Al Diaz in 1977 als het graffiti-duo SAMO© aan de slag gaat. Zij schrijven niet zoals de andere graffitischrijvers op treinen of in metrostations. Onder de tag SAMO© verschijnen op vele muren in East Village en SoHo filosofische, sarcastische en poëtisch getinte uitspraken. Deze slogans werden snel opgepikt door plaatselijke kranten. SAMO© neemt de kunstwereld en het leven van de yuppies, lichtvoetig op de hak. Zowel kunstenaar Henry Flynt als Adler maken in 1979 talrijke foto’s van deze tags.
The Times Square Show
In deze Basquiat-tentoonstelling is relatief veel ruimte vrijgemaakt voor The Times Square Show (TSS). Deze expo werd in de zomer van 1980 gehouden en sluit aan bij de laatste periode van Basquiat en Adler op East 12th Street. De Village Voice noemde de TTS ‘de eerste radicale kunstshow van de jaren 80’. Het vernieuwende aan de kunstuitingen in deze show, was dat de grenzen werden geslecht tussen kunst met een grote K en de populaire, straatkunst. Wat ook nieuw was is het feit dat meer dan de helft van de TSS-deelnemers, vrouwelijke kunstenaars waren.
De vrouwen van TTS
In de Pop-up appartementen van SCHUNCK hangen meer dan 50 originele werken uit de TTS. Ik ontdek o.a. werken van de vrouwelijke kunstenaars Andrea Callard, Eva DeCarlo, Jane Dickson, Coleen Fitzgibbon, Jenny Holzer, Becky Howland, Peggy Lynn, Cara Perlman, Christy Rupp, Jane Sherry en Kiki Smith.
Belangstelling uit Nederland
De verhalen over TSS blijven niet beperkt tot de kunstwereld in New York. TTS drukte zijn stempel op de selectie voor de expositie New York/New Wave (1981) bij PS1 (nu het MoMa) in New York. De Rotterdamse galeriehoudster Marion Busch pakte in 1982 op persoonlijke titel het vliegtuig naar The Big Apple. Ze gaat op zoek naar de veel besproken nieuwe ster Basquiat. Busch ontmoet Jean-Michel in zijn studio, ze neemt een interview met hem af en maakt verschillende zwart-wit foto’s. Een selectie uit deze serie is hier te zien. En zo komt de Amerikaanse megaster als een komeet in ons land terecht.
Toch een paar schilderijen
In het laatste appartement hangen vier grote schilderijen van Jean-Michel Basquiat. Na de Times Square Show neemt Basquiat afstand van het straatleven en graffiti. Werken op canvas wordt zijn nieuwe uitdaging. Ook hierbij maakt hij gebruikt van collagetechnieken, poëtische teksten, losse letters en woorden. Stripboeken, reclame en kunstgeschiedenis lopen in zijn doeken kriskras door elkaar. Basquiat daagt de blanke dominantie in de kunstwereld flink uit.
De kroon van Basquiat
Veel voorkomende elementen in zijn werk zijn maskerachtige (zelf) portretten, krijgers, atleten, zwarte op zichzelf staande heroïsche figuren, politiemannen, goden & godinnen en musici. Met grote regelmaat geeft hij zijn figuren extra kracht door ze van een kroon te voorzien.
Basquiat – The Artist and His New York Scene is nog t/m 2 juni 2019 te zien in Museum SCHUNCK Glaspaleis aan de Bongerd in Heerlen.
Lees hier het verhaal van Keith Haring, tijdgenoot en vriend van Basquiat.
© tekst, foto’s en video Wilma Lankhorst © Dank voor het gebruik van de afbeeldingen aan Museum SCHUNCK Museum of Contemporary Art Denver, Alexis Adler en alle andere bruikleengevers.
Basquiat X Bernardius
T/m 15 april 2019 is in Glaspaleis SCHUNCK ook de tentoonstelling van eindexamenleerlingen te zien van het Heerlense Bernardius College. De studenten gingen met hun werk in dialoog met Basquiat.
Tijdens de revalidatie na zijn verkeersongeluk op zevenjarige leeftijd, kreeg Jean-Michel van zijn ouders het boek Gray’s Atanomy. Deze anatomische atlas werd zijn lievelingsboek. Gwen Didden reageert met haar werk Gwen (Gray’s) Atanomy op dit boek.
De leerlingen hadden de vrije keuze om materialen te kiezen voor hun eindexamenopdracht. Elfie Bouwmans (midden) creërde Furry & Fury als reactie op het boek over Trump. Lorijn Roelofs schiep de King of Art, verwijzend naar de kroon die Basquiat veel heeft gebruikt in zijn werk. De kroon is in de graffiti-wereld het symbool voor een graffiti-king. Meer weten over graffiti en street-art, lees dan hier verder.
Street-Art in Heerlen
Ontdek Street art en graffiti in Heerlen
Heerlen het voormalige centrum van de mijnstreek, heeft zich opnieuw moeten uitvinden na het sluiten van de mijnen. In de afgelopen jaren heeft deze stad in het zuiden zich ontwikkel tot een zogenaamde urban city. Een rauwe stad waarin hiphop, breakdance, graffiti en street-art een vruchtbare bodem vonden en nog steeds vinden. Met grote regelmaat worden er street-art festivals gehouden, met als resultaat dat er nu op tientallen muren prachtige muurschilderingen staan. Bij de VVV, SCHUNCK en verschillende cafés en winkels liggen gratis routekaarten voor een avontuurlijke tocht. Hier kun je mijn ervaringen zien en lezen. Sinds 2017 zijn er weer vele mooie muurschilderingen bijgekomen. Kijk voor het (bijna) volledig bijgewerkte bestand op de site van Heerlen Murals.
