Kees Timmer (her)ontdekt
in Museum MORE – Gorssel

Het werk van kunstenaar Kees Timmer was te zien tijdens de expositie ‘150 jaar Nederlandse kunst’ in het Stedelijk Museum. Maar zijn naam werd niet opgenomen in de vele overzichtsboeken. Om dat recht te zetten organiseert Museum MORE in Gorssel de expositie over zijn werk. Gastconservator Marguerite Tuijn had eerder voor Museum Boymans een expositie over deze Rotterdamse kunstenaar samengesteld. Zij was de aangewezen persoon voor de herontdekking van het werk van Kees Timmer. Het resultaat: een prachtig, kleurrijk eerbetoon in Museum MORE.

Kees Timmer, twee maal zelfportret, l. begin van zijn carriere en r. in 1972

Kees Timmer

De wieg van Kees Timmer staat in 1903 in Zaandam. Op zijn achtste verhuist het gezin naar Schiedam waar zijn vader een timmerfabriek opzet. Twee jaar later overlijdt moeder Eegje, vader Pieter hertrouwt dan met tante Pietertje, de zus van Eegje. Kees gaat aan het werk in de timmerfabriek van papa. In 1923 schrijft kees zich in voor avondlessen tekenen & schilderen aan de Academie van Beeldende Kunsten in Rotterdam. In 1928 wint hij een zilveren medaille bij zijn afstuderen en in 1931 volgt zijn eerste solotentoonstelling in Rotterdam.

 

Kunstenaarspaar

Op de Kunstacademie leert Kees Timmer, Wiek Kolff kennen. Ze trouwen in 1932 en blijven in Rotterdam wonen. Wiek geeft les en zij verzorgt reclameopdrachten. In 1934 wordt hun zoon Piter geboren en een jaar later Jan Willem. In 1936 verhuist het jonge gezin naar een arbeidershuisje aan de Bovendijk 14 in Overschie. Op dit adres blijft Timmer wonen tot aan zijn dood in 1978. Kort daarna sterft Wiek na een verkeersongeluk. Timmer richt de zolder van het huis in als atelier en verdient zijn geld met vrij werk voor verschillende reclamebureaus.

Hoe verveelt kijken ze? En wie staat daar achter de tralies?

Atelier Elffers en de R33 groep

Kees Timmer is een regelmatige bezoeker van het atelier van Dick Elffers. Hier treffen talrijke kunstenaars elkaar. Timmer blijft exposeren met de behouden Rotterdamse kunstenaars Sociëteit, samen met schilder H.F. Boot. Zij sluiten zich niet aan bij de progressieve groep R33. Timmer bezoekt vaak Diergaarde Blijdorp en ervaart de dieren als een aantrekkelijke onderwerp voor zijn schilderijen. In 1938 hertrouwt Kees Timmer met Mies van Hellmond. Twee jaar later wordt Rotterdam gebombardeerd en gaat zijn geliefde dierentuin verloren.

Twee circustaferelen: l. Berentemmer (1945) en r. muscicerende en vissende clows (1937)  ©Kees Timmer – foto’s Bob Goedewaagen.

Eerste expositie in Museum Boymans na 1945

Na de tweede Wereldoorlog wil de directie van Museum Boymans, zo snel mogelijk weer een expositie samenstellen. Directeur Ebbinge Wubbe is enerzijds wel een bewonderaar van Timmer’s werk, anderzijds hij ziet nog weinig kansen om internationale artiesten naar zijn museum te halen. Daarom begint Wubbe met kunstenaars uit zijn eigen kring. Kort daarna nodigt Willem Sandberg Kees Timmer uit voor deelname aan de tentoonstelling ‘Weerbare Democratie’ in de Nieuwe kerk in Amsterdam. Deze expositie wordt een doorslaand succes en de kunstenaars mogen op de thee bij Koningin Wilhelmina.

Zweden en de Biënnale van Venetië

In 1946 volgt zijn eerste studiereis naar het Zweedse Gotland. Hier schildert hij landschappen. Als graficus lift hij mee op de interesse die ontstaat voor de Nederlandse grafiek. Timmer is éen van de acht Nederlandse grafici die in 1948 werk laat zien op de Biënnale van Venetië. Als in Rotterdam de kleurengrafiek opkomt, blijft Timmer ongestoord in zwart-wit werken. In 1949 is zijn eerste wandschildering in Schiedam een feit. In 1950 volgt een aanbod voor een tweede studiereis. Met hulp van met Prins Bernard Fonds gaat Timmer twee maanden naar Nigeria (Kano) en Zuid-Afrika (Basutoland en het Krugerpark).

Kees Timmer in Zuid-Afrika

Gerard Reve zag het werk van Timmer voor het eerst in een logeerkamer van een villa van een, zoals Reve het beschrijft ‘rijke socialist’. In deze gastenkamer hingen aquarellen van Timmer die hij heeft gemaakt tijdens zijn studiereis naar Zuid-Afrika. Timmer kwam vaak in de Rotterdamse dierentuin Blijdorp en zag tijdens deze studiereis de dieren voor het eerst in hun natuurlijke omgeving. Later zag Reve meer werk van Kees Timmer en zijn bewondering bleef en nam zelfs toe. Reve heeft Timmer nooit persoonlijk ontmoet, maar in zijn beleving beheerste Timmer zijn vak door en door. Voor Reve was Timmer een virtuoos. Volgens de schrijver evenaart Timmer tijdens zijn hoogtijdagen het oeuvre van Munch (catalogus p.17).

Kunst bij Rijksgebouwen

Na oorlog wordt begin jaren 50 de Vereniging van beoefenaars van Monumentale Kunsten (VbMK) opgericht. Timmer wordt gevraagd als lid en daar ziet hij veel collega’s terug waarmee hij exposeerde tijdens “Weerbare Democratie’. Timmer is een voorstander van krachtenbundeling: “Alleen bereik je niets, een groep heeft meer inspraak”. De opbrengst van zijn schilderijen is te beperkt om zijn gezin te onderhouden. Mede hierom richt hij zich na 1953 meer op het maken van monumentale opdrachten. In 1955 vertrekt hij voor een studiereis van vier weken naar het Spaanse Galicië. Hier ontstaat het idee voor de abstracte stier. Dit krachtige beeld wordt aangekocht door B&W van Cuyk en is sindsdien hét symbool van deze Brabantse Gemeente.

Hartproblemen en de Chabotprijs

Begin jaren zestig wordt Kees Timmer gevraagd om les te komen geven aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten (Den Haag). Bij een keuring komen hartproblemen aan het licht. Timmer wil de ziektewet niet in en vertrekt. In zijn atelier werkt hij gestaag verder, hij blijft zich vernieuwen. Hierdoor groeit het respect van de jonge garde voor zijn werk. In 1966 ontvangt hij voor zijn hele oeuvre als eerste kunstenaar de Hendrik Chabotprijs. Voor zijn zeventigste verjaardag eert Museum Boymans-van Beuningen hem in 1973 met een tweede solotentoonstelling.

Project Town Painting

Ondanks zijn hartproblemen blijft Timmer actief in de grafiekwerkplaats in Rotterdam. Timmer etst en collega schilder en graficus Frans de Groot drukt de platen voor hem af. In 1975 overlijdt zijn vrouw Mies. Samen met zoon Pieter doet Timmer mee aan het Rotterdamse stadsproject Town Painting (1972-1982). Om deze havenstad aan te kleden worden kunstenaars gevraagd om wandschilderingen te maken. Samen met zijn oudste zoon Pieter ontwerpt Timmer “de Clown en de Beer’ voor de Willem Ruyslaan in Rotterdam. Tijdens deze klus ziet Pieter zijn vader van de steiger vanaf de vierde verdieping vallen. Kees blijft haken en overleeft de val. Krap een jaar later sterft hij aan de gevolgen van darmkanker.

Prop Table (naar El Greco) (2018) © Lara De Moor

Het geldbedrag dat het Museum MORE heeft gewinnen met de Sacha Tanja Penning is gebruikt voor de aankoop van Prop Table van Lara de Moor (1969).

Mijn ervaringen met Mens & Dier 

• Voor ik mijn ervaringen met je deel over Mens & Dier, wil ik het team van Museum MORE graag feliciteren met de Sacha Tanja Penning. Dit is een speciale prijs ter promotie en stimulering van figuratieve kunst;
• Voor mij was Kees Timmer een grote onbekende. Ik ben erg blij met de uitgebreide catalogus die bij deze tentoonstelling is verschenen. Boek en expositie brengen Timmers werk (weer) tot leven;
• Niet te zien in de tentoonstelling, maar wel in de catalogus, verschillende voorbeelden van wandschilderingen en mozaïeken die Timmer heeft gemaakt in o.a. Rotterdam.
• Museum MORE laat en grote variatie uit het oeuvre van Timmer zien, naast schilderijen ontdek ik grafische ontwerpen, aquarellen en sculpturen;
• Buiten voor de museumingang staat als welkom een prachtig gestileerde stier die Timmer heeft gemaakt na zijn studiereis naar Galicië;

Timmer is meer dan een schilder

•  De schilderijen van Timmer zijn niet gemakkelijk te doorgronden. Op het eerste gezicht lijken sommige doeken vrolijk, als je langer kijkt, ontvouwt zich een donkere laag. Zijn doeken over de mensen in verzorgingshuizen brachten me behoorlijk in verwarring;
• Verdeeld over de twee zalen, ontdek ik steeds zelfportretten van Timmer. Van zeer realistisch tot sterk vereenvoudigd met grote ogen en donkere kleuren;
• Ook de ‘portretten’ van Timmers dieren zetten je aan tot nadenken. De tijgers lijken heel ontspannen in hun verblijf. Maar als je ze dieper in hun ogen kijkt, spat de verveling er van af;
• De serie apen (mandril) kun je niet omzeilen. Prominent hangen de apen in de tweede zaal. Ze vangen je blik. Het lijkt alsof ze willen zeggen: kom eens hier en kijk maar eens goed in de spiegel van mijn ogen”;
• Door mijn liefde voor Zuid-Afrika ging mijn hart sneller kloppen bij het zien van de aquarellen die Timmer van deze reis heeft gemaakt.

 

De tentoonstelling Kees Timmer: Mens & Dier is ook een postume erkenning voor een kunstenaar die zich ‘gevangen’ voelde: ‘De dieren die ik zag, in het wild en in kooien, daar heb ik feitelijk altijd de kracht in gezien, maar misschien ook de overeenkomst met mezelf. Die dieren waren gekooid, ze konden niet wezen wie ze in werkelijkheid waren’ (aldus Timmer).

 Kees Timmer: Mens en Dier is nog te zien t/m 6 januari 2019 in Museum MORE in Gorssel.

Nu ook te zien in Museum MORE

Johan Polet – beeldhouwer

Artistiek directeur van Museum MORE Ype Koopmans schreef een boek over het leven en het werk van de Amsterdamse beeldhouwer Johan Polet (1894-1971). Anno 2018 voor velen een onbekende. In de jaren twintig van de vorige eeuw, werd zijn naam in één adem genoemd met die van collega beeldhouwers John Rädecker en Hildo Krop. Dit drietal maakte in die dagen unieke voorbeelden van Nederlandse expressionistische beeldhouwkunst.

Polet is bejubeld en vergruisd. Hij had een groot talent, maar ook een broeierige geest. Politiek gezien van extreemlinks naar extreemrechts. Volgens Koopmans was Polet extreem in alles. Naast beeldhouwer was Polet ook een graficus. Hij ontwierp in de periode 1923-1927 meerdere omslagen voor het tijdschrift Wendingen (Amsterdamse School).

Elegante vrouwen en hoekige echtpaar

Zaal 7 bevat een grote collectie van zijn beelden. Van zijn kleinste beeldje (één wijsvingerlengte) tot een foto met zijn grootste werk, het Ferdinand Domela Nieuwenhuis monument in Amsterdam. Ik ontdek gracieus vormgeven vrouwen, van bevallig liggend tot kordaat staand. Iets verderop zit een liefdevol, hoekig echtpaar. Voor het eerst is de mannenfiguur De scheppende Wil te zien. Dit werk heeft Polet toentertijd in opdracht van de Gemeente Amsterdam gemaakt. Het was bedoeld als een geschenk aan Museum Boymans Van Beuningen. Mede vanwege Polet’s oorlogsverleden heeft dit beeld nog nooit een plekje in een expositie gehad.

Johan Polet – Beeldhouwer is nog t/m 6 januari 2019 te zien in zaal 7 van Museum MORE in Gorssel. Het boek, Johan Polet, beeldhouwer, een monografie van Ype Koopmans in samenwerking met Museum Beelden aan Zee (uitgever Sculptuur Instituut & Museum MORE) is te koop in de museumwinkel.

Verwacht in Museum MORE …

Paul de Lussanet in zijn atelier (2018)

Paul de Lussanet | La joie de peindre – Museum More Gorssel
7 oktober t/m 9 december 2018

Paul de Lussanet (1940), is schilder in hart en nieren. In zijn werk ervaar je het schilderplezier, ‘la joie de peindre’. In Museum MORE exposeert hij zijn nieuwe oogst. De Lussanet, is één van de laatste Larense bohémien-schilders. Hij ontwikkelt al ruim een halve eeuw een expressief, poëtisch en kleurrijk universum. In zijn werk zijn het vrouwelijk naakt en het zorgeloze en zonovergoten leven in Zuid-Frankrijk steeds terugkerende thema’s.

© tekst en foto's Wilma Lankhorst
© gebruik van de afbeeldingen met dank aan Museum MORE, alle bruikleengevers, fotograaf Bob Goedewaagen, Studio Tromp en de genoemde kunstenaars.

..