Herman Gordijn in MORE

Museum MORE in Gorssel weet haar bezoekers steeds weer te verrassen. In de afgelopen twee jaar hebben bekende en onbekende modern realisten een inkijkje gegeven in hun leven. Neem nu Herman Gordijn met de overzichtstentoonstelling Het niet-perfecte is perfect’. Een tentoonstelling met veel humor en mooie ontdekkingen. Ruim 50 jaar was Gordijn actief als kunstenaar. Hij verheugde zich erg op deze expositie. Bij de voorbereiding en opzet was hij intensief betrokken. Helaas haalde hij de opening niet in verband met zijn broze gezondheid. Hij laat een indrukwekkend oeuvre achter. Tot en met 1 oktober 2017 kun je dit zelf nog ontdekken in de Achterhoek. Dan valt het gordijn.

Gordijn over zijn werk:

“Het moet heel dwingend zijn, het moet onontkoombaar zijn, maar er moet niet een opgelegd verhaal achter zitten”.

Sneak preview

 

“Alles begint met tekenen”

Gijsbert van der Wal over Herman Gordijn

Wie kijkt naar wie?

Het campagnebeeld bij deze expositie is een dame die met veel concentratie, en een open mond, haar ogen opmaakt. Als je voor haar gaat staan, is het net of ze je aankijkt. Je hoofd zegt dat ze in een spiegel kijkt. Yvette van der Zanden, conservator van Museum MORE en samensteller van deze tentoonstelling laat ons ervaren dat de dame via die denkbeeldige spiegel ons als bezoeker direct aankijkt. Een ander leuk detail is dat de schilder zichzelf als model heeft gebruikt. Door zelf voor de spiegel te gaan zitten, kon hij details in het gezicht beter bestuderen. Let op het wimperpotlood, het gehaakte kleedje dat voor haar ligt en het wenkbrauwpootlood waarmee ze de dunne lijn heeft getrokken. De gelaatsuitdrukking met de concentratie is herkenbaar voor allen die zich regelmatig voor de spiegel opmaken.

“Het is niet met woorden te benoemen”.

Feico Hoekstra over de schilderkunst van Herman Gordijn

Op stap met Feico Hoekstra

Voor wie Herman Gordijn (nog) niet kent, is de monografie een prachtige ingang. Verschillende auteurs hebben aan deze publicatie mee geschreven zoals Gijsbert van der Wal,  Rob Smolders en Feico Hoekstra. Met deze laatste loop ik  door de tentoonstelling.
Ik heb Feico eerder ontmoet bij de tentoonsetlling ‘Zie de mens’ in Museum de Fundatie. Zijn bevlogenheid en kennis maken hem tot een ideale inleider bij een tentoonstelling zoals deze. Feico heeft Gordijn regelmatig bezocht in zijn atelier en zag hem daar ook aan het werk.

De schoonheidssalon

Soms schildert Gordijn een werk meerdere malen. Dat kan zijn door nieuw inzicht verkregen in de loop der jaren of omdat hij simpelweg iets nieuws wil uit proberen. In 1958 heeft hij de Schoonheidssalon geschilderd. Dit werk hangt in de eerste zaal. Een dame ligt op een tafel en de schoonheidsspecialist staat achter haar. Deze buigt voorover waardoor haar gezicht boven dat van de liggende dame komt. Links zie je nog een stukje hand met een vijl. Wat het sterkste opvalt, zijn de kreukels in dit beeld, kreukels in de doek waarmee de dame is bedekt en de vele lijnen in de gezichten. De basis compositie van dit werk heeft Gordijn geleend van Andrea Mantegna (1431-1506). Herman maakt er uiteindelijk een heel ander werk van. Als je het origineel kent, kun je het basis idee wel herleiden.

Mantegna en Gordijn

In de laatste zaal hangt het werk Mantegna dat Gordijn in 2012 heeft gemaakt. Toen Gordijn het schilderij De bewening van Christus van Mantegna voor het eerst zag, heeft hij altijd met dit beeld geleefd. Het zat altijd ergens in zijn hoofd. In 2012 gebruikt hij deze compositie nog een keer maar nu veel letterlijker. De liggende, dode, Christus is hier een naakte man die ligt te zonnen en geniet van het leven. Op dit werk wordt hij omringd door twee vrouwen, net als de mee-huilers op het originele werk. Alleen zien die figuren er bij Gordijn totaal anders uit.

Toen Hoekstra bij het maken van dit werk in Gordijn’s atelier was, zag hij alleen de linker vrouw, klassiek gekleed, zo uit de tijd van Mantegna, met priemende blauwe ogen. Bij een vervolg bezoek zag Feico opeens aan de rechterkant een vreemd mannetje in blauw gekleed. Nu je het totaal beeld ziet, denk je dat dit altijd de opzet was omdat er nu balans is. Maar in eerste instantie was dit mannetje niet in beeld. Daarna heeft hij er nog een maan bijgeschilderd. Hierdoor herhaalt Gordijn  de bolling van de hoed van het typetje en ontstaat er balans.

Portrettengalerij

In deze expositie is ook veel ruimte voor de portretkunst van Herman Gordijn. Het is opvallend dat het bijna allemaal werken zijn die ten voeten uit zijn geschilderd. Een van bekendste portretten is het zwierige werk van Prinses Beatrix dat hij in 1982 heeft gemaakt. Feico neemt ons mee naar het dubbelportret van Miep en Loek Brons (1988) dat tegenover de prinses hangt.

Zijn inspiratie voor de compositie voor dit werk vond Gordijn in de bekende klassieker van Jan van Eyck, die in 1434 Giovanni Arnolfini en zijn vrouw portretteerde. Het componeren van het werk was voor Gordijn het belangrijkste tijdens het schilderproces. Wat doet de achtergrond? Wat heb ik extra nodig om een ultieme compositie te krijgen. Prachtig in dit dubbelportret is de zittende pose van Loek Brons waardoor zijn relatief kleine vrouw, hier staand heel veel kracht krijgt.

De Drie Gratiën

De eerste gedachte bij het maken van de doeken Vlees, Mooi en De drie gratiën dacht Gordijn aan het componeren van een drieluik. Tijdens het ontstaan van de drie werken, ervaarde hij de werken steeds meer als zelfstandige doeken. In de laatste zaal kun je bijna niet om De drie gratiën (2009-2010) heen. Feico vertelt dat De Drie Gratiën van Peter Paul Rubens (1636) de aanleiding was voor deze compositie. Rubens schilderde drie, naakte, volle vrouwen. In 2007 heeft Gordijn al eens een schets gemaakt. Hierop staan drie mannen, twee naakt en de middelste draagt een dunne jurk en nylon kousen met jarretels. In tegenstelling tot Rubens werk, kijkt de middelste man in de schets je aan. In het uiteindelijke werk van Gordijn, zien we de middelste man weer op de rug, net als bij Rubens

“Al schilderend veranderde de aanleiding waarmee Gordijn aan een werk begon. Het doek stelde hem vragen en daar beantwoorde hij aan”.

Feico Hoekstra

Toen Gordijn na enkele studies de ideale pose had gevonden, bleef de vraag “wat doe ik met de ondergrond?’. Bij de bezoeken van Hoekstra aan het atelier zweefden de drie figuren in eerste instantie. Op een dag kreeg Gordijn een ansichtkaart uit Frankrijk en daarop stond een groot vlammend klaprozenveld. Dit thema heeft hij daarna verwerkt in zijn Drie Gratiën en zo lopen de mannen nu in een veld vol rode tere rozen.

“Zijn oeuvre is een zoektocht naar die dingen die hem zelf hebben geboeid”.

Feico Hoekstra

Mijn ervaringen:

• Ik zie veel verkreukelde vrouwen, golvende mannen, hoerenkasten, urinoirs en kermisattracties.
• Van Feico leer ik dat Gordijn niet uit was op provocatie. Hij geeft met grote precisie weer wat hem intens raakt. Zoals een flits van inzicht, een bijzonder voorval of een apart gebaar. Dat is dan het uitgangspunt voor zijn werk. Ook voor Gordijn geldt dat hij bij het beginpunt, geen idee heeft van de eindbestemming.
• De schilder wil laten zien wat hij beleeft, niet wat er gebeurt. Het gaat hem om de intensiteit van de emotie en niet om de emotie zelf.
• De extra uitleg van Yvette van der Zanden en Feico Hoekstra maakten dit kleurrijke bezoek nog feestelijker. Op de website van het museum kun je zien wanneer er rondleidingen worden gegeven. Dat maakt en bezoek aan het niet-perfecte van Herman Gordijn perfect.

Het niet perfecte is perfect van Herman Gordijn is nog t/m 1 oktober 2017 te zien in Museum MORE in Gorssel

Herman Gordijn in zijn atelier (1972) met doek Rimmel op de achtergrond.

Herman Gordijn was nauw betrokken bij de opzet en realisatie van deze tentoonstelling in Museum MORE. Op 25 maart 2017 is hij overleden waardoor hij het eindresultaat helaas niet met eigen ogen heeft kunnen zien. Yvette van der Zanden heeft hem onder andere door videobeelden en haar persoonlijke ervaringen laten ervaren hoe mooi zijn tentoonstelling zou worden.

© tekst, video en foto’s Wilma Lankhorst
@ gebruik van de afbeeldingen met dank aan de kunstenaar, Museum MORE, Museum Prado (Jan van Eyck) en Pinacoteca Brera en The Portrait Gallery Londen en Museum de Lakenhal.

Dubbelvoordeel

Museum MORE heeft sinds deze zomer een tweede locatie in Kasteel Ruurlo. Je kunt een combinatiekaartje kopen voor beide musea. Ook is de Museumkaart in beide musea geldig.

Sneak preview MORE Kasteel Ruurlo

Benieuwd naar mijn ervaringen over het bezoek aan Museum MORE Kasteel Ruurlo?
Hier kun je het lezen.