Een feestje vieren kunnen ze wel in het Van Gogh Museum. In 2023 bestaan ze 50 jaar, dat vieren ze nu al met een gouden feest. Golden Boy Gustav Klimt opent het bal met een unieke tentoonstelling. Vijfenzeventig werken waarvan veel uit particuliere collecties, en dus zelden of nooit te zien. Maar wel voor een feest bij Van Gogh in combinatie met het 300-jarig bestaan van de grote kunstzus in Wenen, Museum het Belvedère in Wenen.

 Golden Boy Gustav Klimt
geeft een overzicht van een duizelingwekkende carrière waarin
een hunkering naar vrijheid en vernieuwing centraal staat.

sneakpreview: mijn impressie van Golden Boy Gustav Klimt in Amsterdam

Glimmend van trots

Voor ons staat Emilie Gordenker, directeur van het Van Gogh Museum in Amsterdam. Ze glimt van trots, alsof ze wordt omgeven door een gouden krans. Vóór we mogen kijken, moeten we ons eerst goed realiseren hoe bijzonder het is wat we zo gaan zien. “Met deze tentoonstelling wordt Klimt op vernieuwende wijze neergezet: niet als het op zichzelf staande genie, maar als een man wiens werk ontstond én floreerde dankzij de inspiratie van internationale geestverwanten.” Deze expositie en het onderzoek dat er aan vooraf ging, is door het team van Van Gogh samen met het team van Museum Belvedère uit Wenen uitgevoerd. Het resultaat is een groot aantal bruiklenen uit de hele wereld die nu in Amsterdam, en straks in Wenen te zien zijn. Van de 75 werken die je hier ziet, zijn 24 schilderijen en 12 tekeningen van de Oostenrijkse kunstenaar Gustav Klimt (1862-1918).

Gustav Klimt

Gustav Klimt wordt op 14 juli 1862 geboren in Baumgarten, een voorstad van de Oostenrijkse hoofdstad Wenen. Zijn vader Ernst Klimt is goudsmid-graveur uit Bohemen en zijn moeder Anna Rosalie Finster komt uit Wenen. Het gezin telt zeven kinderen, Als Gustav veertien jaar is, gaat hij naar de kunstnijverheidsschool, een jaar later gaat ook zijn jongere broer Ernst naar deze school. Als hij zeventien is, zet hij samen met zijn broer en studiegenoot Franz Matsch (1861-1942) een eigen atelier op. Ze maken onder andere muur- en plafondschilderingen.

Atelier Klimt

Als in 1884 kunstenaar Hans Makart sterft, nemen de drie jongen mannen een deel van zijn onvoltooide opdrachten over. Denk hierbij aan de inrichting van het Burgtheater (1886-1888) en het ‘Kunsthistorisches Museum’ (1890-1891). In het keizerlijke Wenen, de hoofdstad van de Habsburgse Dubbelmonarchie, is Gustav Klimt rond 1900 een van de allergrootsten. In Golden Boy kun je zien waarom hij nog steeds wordt gezien als een van de meest originele kunstenaars uit de moderne kunstgeschiedenis.

Hoe is Golden Boy opgezet?

Aan de hand van vijf thema’s loop je als het ware door het leven en werk van Gustav Klimt. Het startpunt is een klassiek begin (1) met een verwijzing naar het werk van de Friese schilder Lourens Alma Tadema (1863-1912) en een loepzuiver portret van componist en pianist Josef Pembaur (geschilderd in 1890). Daarna volgt ‘Stemming en emotie’ (2). Als in 1892 zowel zijn jongere broer Ernst als zijn vader overlijden, breekt er voor Gustav een nieuwe fase aan. Hierin gaan stemming en gevoel een grotere rol spelen dan de klassieke lessen en tradities van de academische schilderkunst. Deze verandering zie je hier in de verschillende portretten die Klimt dan schildert.

Wiener Secession

Naast een portret van Klimt hangen werken van kunstenaars die hem op de een of andere manier hebben geïnspireerd, zoals de Engelse kunstenaar John Singer Sargent (1856-1925) en Franse schilder Edmund Aman-Jean (1858-1936). De vernieuwing gaat verder en in 1897 richt Klimt samen met enkele nieuwe generatie kunstenaars de Wiener Secession (afsplitsing) op. Het thema Symboliek onder het oppervlak (3) begint rond 1900 en is te zien bij zijn decoraties van het Beethoven Fries. Thema 4, gestileerde landschappen en 5, kleurrijke ode aan de vrouw, zijn te zien op de tweede verdieping.

Modeontwerpster Emilie Flöge

Een van de mooiste portretten en bijna nooit te zien is het portret ten voeten uit van Gustav’s muze & vriendin Emilie Flöge (1875-1952). Het werk dat hier hangt heeft hij in 1902 geschilderd. Emilie is de zus van Helene, de weduwe van Gustav’s overleden broer Ernst. Via Ernst leren Gustav en Emilie elkaar kennen. Samen met twee zussen opent Emilie in 1903 een eigen modeatelier in Wenen. Gustav ontwerpt het logo voor dit modehuis en het Jugendstil interieur is een ontwerp van de  kunstenaars Koloman Moser en Josef Hoffmann. Net als Klimt behoren ze tot de Wiener Secession. De zussen Flöge ontwerpen zelf de meubels en de collages van elegant geklede vrouwen.

Reformkleding

Een van de bekendste ontwerpstijlen van Atelier Flöge is de zogenaamde reformkleding. In het begin van de 20ste eeuw was dit de nieuwe, vrije lijn in de damesmode. De vrouwen werden bevrijd van het nauwsluitende korset en de hoepelrok. Reformkleding draagt prettiger en gaf de vrouw meer vrijheid. In de tentoonstelling is Gustav ook te zien in deze reformkleding.

Gestileerde landschappen

De expositie is verdeeld over twee verdiepingen. Op de tweede etage maak je kennis met de gestileerde landschappen van Klimt. Bij binnenkomst hangt Laan naar Kasteel Kammer (1912) van Klimt naast De roze boomgaard (1888) van Van Gogh naast elkaar. De luchtigheid van Vincents bloesembomen en zijn Bloeiende boomgaard (1889) waren bekende werken voor Klimt. Het verschil met Klimt’s donkere Berkenbos (1903) is duidelijk te zien. Iets verder op in deze zaal hangen Appelboom I (1910) van Klimt en De tuin van Daubigny (1890) van Vincent naast elkaar. Links ervan hangt het kleurrijke doek Herberg in Oschwand (1906) van Cuno Amiet. Neem de tijd om Klimt’s inspiratie te ontdekken.

Showstopper: kleurrijke ode aan de vrouw

Deze indrukwekkende tentoonstelling eindig met een echte show stopper: Klimt’s kleurrijke ode aan de vrouw. In het najaar van 1909 maakt Gustav Klimt zijn eerste en enige studiereis naar Parijs (17-24 oktober 1909) en de Spaanse steden Madrid, Toledo, El Escorial en Biarritz (24-31 oktober 1909).Op de terugreis logeert Gustav weer twee dagen in Parijs. Stephanie Auer schrijft dat het werk van Van Gogh mogelijk een rol speelde in het feit dat Klimt in zijn late jaren pasteuzer is gaan schilderen (catalogus Golden Boy, p. 229). Uit agendanotities van Klimt weten we dat hij in Parijs ook het atelier van Rodin heeft bezocht.

Felle, botsende kleuren

In Parijs verkent Klimt de nieuwste kunst. Hij raakt geïnspireerd door de manier waarop Toulouse Lautrec vrouwen op een bijzonder elegante manier weergeeft. Dit komt onder andere door het gebruik van sierlijke lijnen en grote kleurvlakken. Hiermee benadruk je ook een zeker platheid in de voorstelling. Dat zie je later terug bij Klimt. In zijn laatste jaren schildert hij een serie portretten van eigentijdse, zelfverzekerde vrouwen. Zijn kleurgebruik wordt uitgesprokener. Daarin herken je de invloed van Van Gogh en Fauvisten zoals Henri Matisse. Zij gebruikten felle en botsende kleuren.

Mijn ervaringen met de Golden Boy

• De curatoren van de twee musea hebben heel veel werk verzet om alle schilderijen en tekeningen die je hier ziet bij elkaar te krijgen;
• Een voorbeeld hiervan is het grote doek Waterslangen II (1904) dat nu voor het eerst na 60 jaar weer is te zien;
• Het is een mooie aanpak om een schilder centraal te stellen en na te gaan welke schilders en genres hem/of haar hebben beïnvloed en/of geïnspireerd;
• In de tentoonstelling worden die inspiratiebronnen (Van Gogh, André Derain, Paul Gauguin) goed belicht. Het werk van Klimt hangt hier letterlijk tussen zijn inspiratiebronnen;
• Uit cursus kunstenaarsparen weet ik dat Emile Flöge en haar werk ook van invloed is geweest op Klimt. Helaas wordt daar hier weinig tijd aan besteed. Flöge was veel meer voor Klimt dan een schoonzus van zijn broer Ernst. In de catalogus wordt wel regelmatig verwezen naar briefwisselingen tussen Gustav en Emilie;

Prachtige portretten

• De portretten van Judith (1901), Emilie Flöge (1902), Adele Bloch-Bauer II (1912), Friederike Marie Beer (1916) zijn betoverend om in het echt te zien;
• In totaal ontdek ik (buiten Flöge) maar één vrouwelijke kunstenaars wiens werk Gustave Klimt heeft beïnvloed: Margaret Macdonald Mackintosh (1864-1933). Van haar hangt hier een voorbeeld van geborduurde panelen in de sectie van het Beethoven Fries. Macintosh gebruikte onder meer linten, glaskralen en goud geverfde knopen in haar werk. Mogelijk inspireerde zij hem om knopen en halfedelstenen in zijn Beethoven fries te gebruiken;
• Het is bijzonder om het laatste werk hier te zien waarmee Klimt aan het werk was. Van 1917 tot aan zijn dood in 1919 schilderde Klimt aan De Bruid. Een raadselachtig werk want ik zie maar liefst negen vrouwen gezichten in dit werk en een portret van een man. Je kunt in dit werk ook heel mooi zien hoe Klimt de kleur van huid opbouwt;

Bas van Beek

• Het werk van Bas van Beek (1974) is een boeiende aanvulling op het werk van Klimt. Geïnspireerd door het veelvuldig gebruik van symbolen door Klimt heeft Van Beek onder andere behang en stof voor een bank ontwikkeld. Door zijn stickerspel in de hal en bij de schilderijen ga je nog beter kijken;
• Er is een multimediatour samengesteld in maar liefst 11 talen. Deze kun je voor € 3,50 huren bij de receptie van het museum;
• Voor mijn was het bezoek aan deze tentoonstelling een dag met een gouden randje.

Golden Boy Gustav Klimt is tot en met 8 januari 2023 te ontdekken in het Van Gogh Museum in Amsterdam. Via deze link kun je de zaalteksten thuis al downloaden. Mijn ervaring is, wie goed voorbereid gaat, ziet meer, geniet meer.
De tentoonstelling is gratis te bezoeken met de Museumkaart en de VIP-kaart van de BankGiro Loterij.

Let op: de tickets zijn ALLEEN ONLINE te reserveren, ook als je een Museumkaart of VIP-kaart hebt. Via deze link kun je je bezoek plannen.

Rondleidingen in gebarentaal

Op woensdag en zondag worden rondleidingen (afwisselend in het Nederlands (9,30, 13.15 en 15.45 uur)  of Engels (14.30 uur)) aangeboden. Deelname aan deze instap-rondleidingen kost € 5,00 p.p.
Je kunt ook een privé rondleiding boeken voor maximaal 12 personen of een speciale rondleidingen in gebarentaal én op gevoel voor blinden en slechtzienden aangebonden. Kijk hier voor alle details. 

Verwondering in de wereld van Gustav Klimt

In de Westergasfabriek in Amsterdam kun je tot en met 31 december 2022 je dagelijks onderdompelen in de kleurrijke en gouden wereld van Gustav Klimt en collega’s van de Wiener Secession. Lees hier mijn ervaringen.
Van 13 oktober tot en met 14 november 2022 is de Klimt voorstelling alleen te zien van 09.00 tot 14.30 uur. Daarna wordt de wonderlijke wereld van fotograaf Jimmy Nelson getoond (15.00 tot 22.00 uur).
Na 15 november is Gustav Klimt, goud en kleurrijk weer dagelijks te boeken van 09.00 tot 22.00 uur. Via deze link kun je je kaart online boeken. 

Lees hier hoe je je onder kunt dompelen in de wereld van Friedensreich Hundertwasser.

© tekst, foto’s en video Wilma Lankhorst.
© gebruik van de afbeeldingen met dank aan en met toestemming van het Van Gogh Museum, alle genoemde kunstenaars en de bruikleengevers.