Back to the Sixties & Bring Art into Life
Onder het motto Back to the Sixties maak ik een reis terug in de tijd. Een verkenningstocht naar de jaren waarin ik als kind onbezorgd opgroeide in de Achterhoek. Op andere plaatsen waren volwassenen bezig met hun artistieke ontdekkingsreis. Net over de grens van mijn geboortestreek in het Duitse Rijnland broeit het in die tijd. Een nieuwe generatie kunstenaars, met internationale netwerken, rebelleert tegen de traditionele kunst. In Museum Ludwig in Keulen, kun je deze zomer een reis terug in de tijd maken. Met de Hahn-collectie stap je in één stap in de jaren 60 & 70. Met de expositie Art into life, staat er een spannende zomer voor de deur.
Sneak preview … twijfel je nog? Bekijk dan deze video
Inspiratie uit het dagelijks leven
De wederopbouwjaren zijn grotendeels voorbij, de economie begint weer te groeien. In Europa waait een nieuwe energie. In het Duitse Rijnland is een groep kunstenaar actief die behoefte hebben aan vernieuwing. Ze willen zich losmaken van de historische wetmatigheden waarin ze allemaal onderwezen zijn op de academie. Ze willen naar buiten, zoeken de rafelranden van de maatschappij op én ze gaan multidisciplinair aan de slag. Zo gaan bijvoorbeeld schilders en beeldhouwers samenwerken met dichters, theatermakers, filmregisseurs, dansers en musici. Objecten uit het dagelijks leven vormen nu de grote inspiratiebron. Grenzen werden opgezocht, afgetast en verlegd: Niki de Saint Phaille ging los met haar schiet experimenten, Jean Tinguely experimenteerde met driedimensionale ‘schilderijen’ en zelf bedachte machines. Joseph Beuys, trok de natuur in, experimenteerde met klanken en verbrandde deuren.
En dan is er Wolfgang Hahn
Tijdens deze artistieke wervelwind woont en werkt Wolfgang Hahn (1924-1987) in Keulen. Opgeleid als kunsthistoricus, specialiseert hij zich daarna in het restaureren van schilderijen. In dit segment groeit hij door tot hoofd van de afdeling Restauraties voor zowel het Wallraf Richard Museum als van Museum Ludwig. Zo kenden hij het echtpaar Ludwig persoonlijk en stak overal zijn voelhorens uit. Hij zag ėn hij realiseerde zich dat de nieuwe kunststroming, ontstaan tijdens zijn eigen leven, een bijzondere stroming was.
Wat er om hem heen gebeurt, overstijgt de artistieke —ismen. Kunstenaars uit allerlei disciplines zoeken elkaar op en werken samen. Theater en film worden verkend en geïntegreerd. De kunstenaars gingen de straat op en zochten daar naar de ingrediënten voor hun nieuwe creaties. Dit proces fascineerde Hahn. Hij voelde de nieuwe energie, hij dompelde zich onder in deze nieuwe ontwikkelingen en ontdekte Fluxus, Nouveau Réalisme, Happening, Pop Art en Conceptual Art.
Het begin van een bijzondere collectie
Vanaf het eerste begin bezocht hij artistieke evenementen en muziek- en filmvoorstellingen. Hij gaf ook zelf opdrachten voor nieuwe werken zoals ‘Hahn’s Avondmaal’ (1964). Na een diner met vrienden, die allemaal hun eigen bord, glas en bestek mee moesten nemen, wordt de dis door theaterman Daniel Spoerri voor de eeuwigheid geïmpregneerd. Het tafelblad met alles er op en er aan, hing hij in zijn eetkamer aan de muur.
Hij paste het concept A square removal from a rug in use (1969) van Lawrence Weiner toe in zijn eigen huiskamer. En hij begon privé werk te verzamelen van eigentijdse kunstenaars.
Mede door zijn eigen klassieke opleiding, ziet hij de vernieuwing en legt deze ook vast. Hij bekijkt de nieuwe kunstexperimenten en -vormen vanuit een historisch besef. Hierdoor wordt hij een getuige van vernieuwingen, hij documenteert daarna wat hij ziet en ervaart. Loopt de deur plat bij Boekhandel Königs en leest het ene interview na het andere om meer inzicht te krijgen in het creatieproces en de positie van de kunstenaar in dit geheel. Hij vult zijn prive verzameling aan met documenten van zogenaamde Happening evenementen.
Artistieke tijdscapsule
Ondanks dat hij zelf in musea werkt, is hij steeds op zoek naar kunst om mee te leven. Zijn hele huis stond en hing op een gegeven moment vol met Pop Art, Conceptuele Kunst, restanten van (muziek)evenementen. Tinguely legde zelfs in zijn tuin een waterspektakel aan.
En dan opeens … in 1978 verkoopt hij zijn complete verzameling, en verhuist de collectie van Keulen naar het MoMuk Wenen. Mede doordat zijn verzameling daarna niet meer is aangevuld, kun je het geheel beschouwen als een tijdscapsule van de artistieke jaren 60 en 70.
Over de verkoop van zijn complete collectie zei Hahn:
“Je moet ook weer kunnen loslaten, om daarna aan een nieuw avontuur te beginnen”.
Deze Hahn Collectie is nu de basis van de zomer tentoonstelling Art into Life! In het verleden zijn wel delen van zijn verzameling geëxposeerd, maar nog nooit de complete collectie. Deze eer is aan Museum Ludwig en zo logeert Hahn deze zomer weer in de stad waar het allemaal begon: Keulen.
0 x 0 = Kunst, schilderen zonder kleur en penseel
En nu de vloer op
De expositie begint in en om de woning van Wolfgang Hahn. De sfeer wordt gezet met muur vullende zwart wit foto’s. Hierop zie je Hahn tussen zijn verzamelde objecten in zijn huiskamer. Hij staat in de zijn tuin met Tinguely die daar een waterspektakel aanlegt. Loop rechts om en dan sta je voor de wand een collectie Langspeelplaten (vinyl), filmblikken, brieven met suggesties voor opdrachten. In een vitrine liggen de ontwerp plannen voor het avondmaal inclusief foto’s van het eetfestijn. Op een zwart wit TV speelt een 12 minuten durende film van regisseur Gerd Winkler met als titel: 0 x 0 = Kunst, schilderen zonder kleur en penseel.
Christo pakt ze in
En dan ga je links om, de zaal in. Deze ruimte kreeg het nummer 3 en het thema hier is: ‘Privé leven’. Vrijwel direct sta je oog in oog met het, eerder besproken, Avondmaal van Hahn. Flessen, borden, glazen, bestek, asbakken vol met peuken: het complete feestje hangt hier aan de wand. Pas op dat je niet valt over de ingepakte mannequins op een bed (1963) van Christo. Links van het Christo-pakket, zit een (wit) persoon alleen aan een tafeltje. George Segal heeft ‘Woman in a Restaurant Booth in 1961 gemaakt. Een restaurant in Amerikaanse setting van een zogenaamde ‘Diner’. De vrouw is gemaakt van gipszwachtels en ze wordt omringd met spulletjes die Segal in zijn eigen huis of vuilnisemmer heeft gevonden.
Links is nog een kleine ruimte (de stad) waarin je op zwart wit foto’s kunt zien, hoe Keulen er in de jaren zestig uit zag. Restanten van oorlogsschade zijn nog steeds zichtbaar.
Tijd voor een vrolijke noot
In de volgende ruimte staat muziek centraal. Links wordt een hele wand in beslag genomen door een piano, foto’s van een muziekevenementen en andere muziek gerelateerde voorwerpen van Nam June Paik. Als ik zeg dat zijn ‘piano integraal’ van toeters & bellen is voorzien, zeg ik niets te veel. In een documentaire van de WDR zag ik o.a. een vrouw spelen met het apparaat. Ze valt daarbij van de ene verbazing in de andere.
Hier zie ik ook de onderdelen van Exposition of Music – Electronic Television uit 1963. Ooit een radiotoestel met daarin een verlichte goudvissenkom gezien? Of een televisietoestel met een abstract, getekend, stilstaand beeld?
Als je je omdraait zie je een fel gekleurde parasol achter een witte houten stoel met daarop een noodlamp. Dit is een werk van de Fluxus kunstenaar George Brecht. Hij gaf deze opstelling de titel: The book of the Tumbler on Fire, Volume I, Chapter VIII, Page 3, Footnote 19 uit 1969. Maar het wordt nog verwarrender met het concept ‘ Een vierkant verwijderd uit een bestaand vloerkleed (1969) van Lawrence Weimar. Ik moet echt vier keer kijken, voor ik zie wat er is gebeurt. Door een vierkant uit een vloerkleed te snijden, werd de woonkamer in één keer getransformeerd in een kunstinstallatie. Misschien had ik dit als negenjarige in 1969 beter begrepen….
Een tijdscapsule uitgestrooid over 12 zalen
De inhoud van Hahn’s tijdscapsule is uitgestrooid over twaalf zalen.
Tussen 24 juni en 24 september 2017 kun je zelf Kunst in je leven brengen in Museum Ludwig.
In deze ruimtes kun je tot en met 24 september 2017 zelf een verkenningsreis maken door kunstuitingen van de jaren 60 en 70.
© tekst, foto’s en video Wilma Lankhorst © gebruik afbeeldingen met dank aan Museum Ludwig en de Hahn Collectie.
Eerder gezien in Museum Ludwig
- 40 jaar Museum Ludwig: Wir nennen es Ludwig
- Het Kattenluik van Joan Mitchell
- De derde Keulse Kanjer: Joan Mitchell
Wil je weten wat zo nog meer kunt doen in Keulen, lees dan hier verder
Of lees mijn blog Keulen in tien beelden
Deze Duitse DOM-stad leent zich prima voor een stedenreis. Wij hebben al verschillende keren overnacht in Jeugdherberg en familiehotel Köln Rhiel . In het groen, met uitzicht over der Rijn.
Vanuit Arnhem reis je in anderhalf uur met de ICE naar Keulen. Als je minimaal drie maanden van te voren boekt, kun je voor een aantrekkelijke prijs met de trein reizen.
2017 – 150 jaar Käthe Kollwitz
Dit jaar herdenkt Duitsland een van haar grootste kunstenaars: Käthe Kollwitz. In Keulen vind je de meest uitgebreide collectie van haar werk in het Käthe Kollwitz Museum.
- Käthe Kollwitz in Keulen
- Käthe Kollwitz, een leven in zelfportretten
Tot en met 17 september 2017 kun je in het Käthe Kollwitz Museum in Keulen nog de jubileum expositie over het Käthe Kollwitz monument van Gustav Seitz.