‘De Ochtendgave’ van A.F.T. van der Heijden nu ook als ronleiding

Tijdens het paasweekend (2016) presenteerde Museum het Valkhof (Nijmegen) een nieuwe rondleiding: een vredeswandeling in het spoor van ‘De Ochtendgave’ van schrijver A.F.T. van der Heijden. Onlangs verscheen de lang verwachte roman van deze schrijver over de Vrede van Nijmegen. Zijn boek “de Ochtendgave’ inspireerde verschillende lezers bij het uitzetten van een wandeling in het spoor van Caspar & Sara. Museum het Valkhof combineert museum & stad. Je begint in de speciale Vrede van Nijmegenzaal in het museum en eindigt onder de Catharina-klok van de St. Stevens. Onze gids was Hans Kaaijk, wil je weten wat hij ons vertelde?

Bekijk hier de sneak preview

A.F.T. en zijn binding met Nijmegen

Schrijver A.F.T. van der Heijden heeft Nijmegen een stuk verloren geschiedenis terug gegeven met zijn roman ‘De Ochtendgave’. Iedereen leert dat in 1648 de Vrede van Munster is gesloten, maar bijna niemand kent de Vrede van Nijmegen, de vergeten vrede. In 1678 en 1679 verbleven ruim vijftig Europese afgevaardigden (met hun gezinnen en bedienden!) in Nijmegen om samen de juiste teksten en voorwaarden te formuleren voor een serie van verdragen die samen de Vrede van Nijmegen worden genoemd.

Boek in opdracht

In 2009 verstrekt de Gemeente Nijmegen aan Van der Heijden de opdracht om een novelle te schrijven ter herinnering aan de viering van 330 jaar Vrede van Nijmegen. Door het onverwachte overlijden van Tonio, zoon van de auteur, wordt deze opdracht op de lange baan geschoven. Op 11 december 2015 is het zover: A.F.T. komt terug naar zijn studentenstad Nijmegen om de publicatie, inmiddels uitgegroeid tot een historische roman, aan te bieden aan burgemeester Bruls. Van het boek zijn nu al meer dan 25.000 exemplaren verkocht waarvan ruim tien procent in Nijmegen.

Vrede van Nijmegenzaal

Museum het Valkhof heeft de 330^ste verjaardag van de vergeten vrede wel gevierd met de inrichting van een speciale Vrede van Nijmegenzaal. Hier zijn een aantal historische stukken bijeen gebracht die na het lezen van het boek extra tot de verbeelding spreken. Een aantal hoofdfiguren uit het boek krijgen hier een gezicht. Zo sta ik opeens oog-in-oog met de Engelse afgevaardigde Sir William Temple en tegenover hem ontdek ik de Nederlandse afgevaardigde Willem van Haren

Ook het grote werk, De ondertekening van de vrede tussen Frankrijk en Spanje, van de Franse schilder Henri Gaspard trekt je zo het verhaal in. Centraal aan de tafel zitten de Nederlandse gastheren & bemiddelaars Hieronymus van Beveringk en Willem van Haren. Links van hen zit de Franse delegatie onder leiding van maarschalk Godefroy d’Estrades en rechts op het doek de Spaanse vertegenwoordigers onder aanvoering van de Markies De la Fuentes. Onze gids wordt met het kwartier enthousiaster en vertelt honderd uit over de plattegrond van Nijmegen met Fort Knotsenburg van Feltman en de ondertekening van de Vrede door Gaspard.

Historische wandkleden

Vóór we naar buitengaan, nemen we een kijkje in de zaal met de Nijmeegse wandkleden. Om het kale stadhuis wat allure te geven, bestelde de Staten Generaal twee series wandkleden in Antwerpen. De broers Philippe en Michiel Wauters presenteerden een serie van zeven voorstellingen uit de Metamorfosen van Ovidius en een serie van zes kleden met taferelen uit de Aeneas epos van Vergilius. Beide series zijn wonder boven wonder bewaard gebleven. Ze zijn wel gronding gerestaureerd en hangen nu afwisselend in het Nijmeegse Stadhuis en Museum het Valkhof.

Burchtstraat en St. Stevens

Van der Heijden noemt meerdere locaties in zijn historische roman. Het belangrijkste deel van het verhaal speelt zich af in de Burchtraat en op de Grote Markt bij de St. Stevenskerk. In de Burchtstraat attendeert Hans ons op Huize de Ezel waar de Nederlandse ambassadeur Van Nassau Odijk logeerde, het Hof van Egmond waar de Franse residentie hielden en het stadhuis waar oud burgemeester Roukes door de nieuwe orde, de Nieuwe Plooi, werd onthoofd. Als wij op Tweede paasdag door de stad lopen, is het druk op straat vanwege de Paasmarkt.

De Grote Markt

Ook in het boek is de Grote Markt de plaats van handel en samenkomst. Waar nu de Hema staat, heeft Van der Heijden, zijn favoriete studentenlokaal, de Tempelier, opgevoerd. Wij lopen onder de kerkbogen door naar de St. Stevens. Net voor we door de poort gaan attendeert Hans ons op koffiehuis De Bruijn. Op die locatie was in het boek de begrafenisondernemer gesitueerd. Boven zijn uitbating hing de afkorting PFV: Post Funera Virtus. Met deze drie letters ondertekende de spion in het boek zijn/haar brieven. De letters staan voor: De deugd die over het graf heen reikt.

St. Stevenskerk

Onze vredeswandeling eindigt in de trots van Nijmegen de St. Stevenskerk.  In het midden van de 13 eeuw is met de bouw van dit godshuis begonnen. In 1273 wijdt de Keulse bisschop Albert Magnus de kerk in. Tijdens de 15 eeuw is de kerk intensief verbouwt en voorzien van een nieuw koor en verschillende straalkapellen. In de 16^e eeuw is het transept verbouwt en een deel van het schip. Tevens kwam er een nieuwe klokkenverdieping. De beroemdste klok, de Catharina wordt meerdere malen genoemd in ‘De Ochtendgave’. Hans vertelt over de trouwerij van Caspar en Sara en het latere verhoor van Caspar. Maar hij loopt helemaal warm als hij ons in de speciale ruimte het klokkentouw van de Catharina laat zien. Hij kan zich nog maar net bedwingen om de grote klok niet te luiden. Op deze locatie stopt voor ons de rondleiding.

Mijn ervaring:

Het was echt een heel leuk avontuur om met gids Hans de Vrede van Nijmegen opnieuw te beleven. Het is nog boeiender als je het boek van A.F.Th ook echt hebt gelezen. Dit is geen absolute voorwaarde want Hans praat je snel bij, maar ik heb het als extra inspirerend ervaren omdat je dan actiever meekijkt en zoekt naar de locaties en hoofdrolspelers uit het boek. Het boek “de ochtendgave’ is te koop in de museumwinkel, maar ik zou je echt willen aanraden om het voor de rondleiding al eens te lezen. Ik ga er straks met mijn foto’s voor de derde keer aan beginnen. Veel lees- en wandelplezier!!

Museum het Valkhof biedt de rondleiding ‘De Ochtendgave’ aan op zondag 24 april, zondag 29 mei en zondag 26 juni 2016 om 14.00 uur. Per wandeling neemt de gids maximaal 20 belangstellenden mee. Meld je komst op tijd aan via publiekszaken@museumhetvalhof.nl. Volgens de site duurt de rondleiding een uur, maar onze gids Hans (rechts) was zo enthousiaste dat zijn uitleg een kleine twee uur duurde. Totaal geen probleem, we waren één-en-al-oor! Maar wel handig om even te weten.

Naast de rondleiding Museum het Valkhof is er nog een tweede A.F.Th. Vredeswandeling door de stad, onder leiding van Cecile Govaart. Hierover later mee in een ander blog.

© tekst, foto’s en video Wilma Lankhorst
© gebruik foto's  interieur en kunstwerken museum met dank aan Museum het Valkhof