Street Art in Nijmegen
4e woensdag van de maand: rubriek Street Art & Graffiti
Met Street Art in Nijmegen introduceer ik het vierde maandthema in dit lustrumjaar van mijn museum- en reisblog. De aanleiding hiervoor was mijn bezoek aan Keith Haring (Kunsthal Rotterdam) en de twee tentoonstellingen van Banksy in Amsterdam. Hier werden mij ogen geopend voor graffiti en Street Art. Na terugkomst in mijn eigen stad ontdekte ik steeds meer mooie plekken waar creatieve geesten boodschappen en gratis kunst in de openbare ruimtes hebben achter gelaten. Iedere maand neem ik je mee naar een andere stad. Deze nieuwe rubriek begint uiteraard in mijn eigen woonplaats Nijmegen.
Hier een kleurrijke sneak preview
Welkom in Nijmegen
De wereld van street art en graffiti is een heel eigen leef- en werkomgeving. Graffitischrijvers werken bij voorkeur in de schemering en in de nachtelijke uren. Anonimiteit is hierbij een groot goed, dit mede om de pakkans te verkleinen. Ook menig street art kunstenaar is ’s nachts op pad om de wereld bij het aanbreken van de nieuwe dag, te verblijden met een nieuw gratis kunstwerk.
Fred de Imker begon zijn graffiti loopbaan op 14 jarige leeftijd tijdens de rafel-uren van de dag. Anno 2017 is hij een bekend en gewaardeerd street art kunstenaar en kan hij nu ook in alle vrijheid overdag zijn kunstwerken maken. Aan de hand van zijn werk, ben ik Nijmegen opnieuw gaan ontdekken. In dit eerste blog stel ik je graag voor aan Fred de Imker, in zijn kielzog neem ik je mee naar verrassende locaties in de Oudste stad van ons land.
Mysterie en anonimiteit
Via Facebook heb ik contact gezocht met Fred de Imker. Ik ken alleen zijn pseudoniem. Zijn gezicht is altijd bedekt met een bijenkap. We hebben bij de tunnel op het Honig terrein afgesproken, maar ik heb geen idee wie ik daar ga ontmoeten. Opeens fietst iemand het terrein op, het is direct helder, dit is de straat artiest waar ik op sta te wachten. Terwijl we door de tunnel lopen zegt hij: “ Veel street art kunstenaars beginen op jonge leeftijd met graffiti. Ze taggen op allerlei verrassende locaties hun naam en/of slogan. Zo laat je aan insiders zien dat je er bent, wat je kunt én wat je durft. In deze wereld draait het allemaal om de ‘the Fame of the Game’.
Graffitischrijvers schrijven voor hun eigen publiek
Graffitischrijvers zijn niet geïnteresseerd in wat de buitenwereld van hen denkt, alles wat ze doen is gericht op de eigen kring, de zogenaamde inner circle. Vandalisme is een veel voorkomend onderdeel in de graffiti-scene, dat aspect zie je zelden bij street art”, volgens mijn gast. Graffiti schrijven is in de meeste gevallen illegaal. Om de pakkans te minimaliseren wordt er veel ’s avonds en ’s nachts gewerkt en hebben bijna alle schrijvers een pseudoniem. Volgens een van wereldberoemde graffiti en Street Art kunstenaars Banksy is anonimiteit zelfs de belangrijkste adrenaline bron voor de straatartiest.
Fred de Imker
Fred de Imker, volgens zijn Facebook account geboren in Vladivostok, speelt dit spel deels mee. Als 14-jarige puber schrijft hij met zijn graffiti-bussen op menig muurtje zijn tag en beeldmerk. Na de middelbare school, koos hij voor een grafische opleiding, eerst in Kampen, later in Zwolle. Daarna verdiepte hij zich in de filosofie. Tegenwoordig noemt hij zichzelf street artist. Sinds 2008 werkt hij vanuit Nijmegen de directe omgeving.
Kunst delen in openbare ruimtes
Bij street art ligt de focus op het delen van kunst. De kunstenaar wil met zijn creatieve uitingen de openbare ruimte mooier maken en de kijker op zijn bewustzijn aanspreken. Bij Fred de Imker draait het allemaal om … juist het bijenvolkje. “Ik wil de mensen bewustmaken van de situatie rondom de bijen. Een paar jaar geleden waren de bijen in het nieuws. De aanleiding was de toenemende bedreiging van deze insectensoort en het mogelijk uitsterven van de bijen. Ik wilde daar iets mee doen, niet eenmalig maar systematisch en op een ludiek manier. Ik ben nature een zorgzaam, type, ik heb zorg voor onze planeet, voor mijn familie, mijn vrienden en mijn buurt. Mijn slogan is: ‘I care’. Om de mensen te attenderen op de bijen heb ik het stencil van de Imker ontwikkeld. Deze afbeelding kun die je op allerlei locaties in Nijmegen zien”, aldus Fred.
v.l.n.r. Rudolf Steiner, Joseph Beuys en de Heilige Ambrosius © Fred de Imker
Het verhaal van de bijen
Naast het bekende stencil van de imker heeft Fred een serie zwart-wit profielen gemaakt van bekende mensen die zich ook hebben ingezet voor de bijenvolkeren. Denk hierbij aan de Heilige Ambrosius, de beschermheilige van de bijen, de Duitse kunstenaar Joseph Beuys en Rudolf Steiner die een boek schreef over bijen. Met deze publicatie wilde Steiner de mensen attenderen op de noodzaak van duurzaam bijen houden en niet werken op basis van snelle winst en daardoor de dieren uitputten. ‘Het idee van deze hoofden kwam ik tegen bij een project van de Duitse kunstenaar Anslem Kiefer (1945) een vooraanstaand en veel besproken Duits kunstschilder en beeldhouwer”, vervolgt De Imker. Dit idee heeft hij verder uitgewerkt voor zijn missie in Nijmegen en omgeving. Om zijn actie extra kracht bij te zetten, plakt hij ook vaak en veel stickers. Ronde zwarte stickers met daarop een witte bij.
Dromen van het oude Roosje
Sinds 2008 is Fred de Imker actief in Nijmegen. Zijn favoriete schrijfplek was het terrein van muziektempel Doornroosje. Sinds de opening van het nieuwe complex wordt oud locatie liefkozend het ‘oudje roosje’ genoemd. “Daar klopte het concept helemaal. De mensen die daar kwamen voor de muziek waren ook geïnteresseerd in de street art in en op het gebouw van deze muziektempel. Het was daar allemaal heel organisch. Er was een goede kruisbestuiving tussen de muziek en de street art”, dagdroomt De Imker. Ook het indoor skate centrum Waalhalla is een prima plek. Van recentere datum is het oude fabrieksterrein aan de Lijnbaanstraat. Wie beide laatst genoemde locatie kent, ontdekt verschillende overeenkomsten in gebruikte figuren, motieven en tags.
Collectief #verfbaar
Op mijn vraag hoe hij het liefst werkt, alleen of in een groep (crew) antwoordt Fred: “In mijn begin jaren werkte ik het liefst alleen. Sinds een aantal jaren vind ik het prettiger om samen met anderen op te trekken, om samen aan een groter project te kunnen werken”. Een recent voorbeeld van een groter project is de locatie aan de Waalbanddijk, ter hoogte van de oude slachterijen van Hilckmann. Voor dit project is een speciale samenwerkingsnaam bedacht: Collectief Verfbaar. Deze naam vind je ook terug op verschillende delen van deze muurschilderingen. Naast organiseren en coördineren heeft de Imker zelf ook enkele creatieve bijdrages aan dit project toegevoegd. Het werk ‘zonder arbeid geen honing’ komt voort uit zijn missie rondom de bijen.
WL: Wat is het verschil tussen een crew en een collectief? FdI: In de graffiti wereld gebruiken schrijvers die samenwerken aan een project werken het woord crew. Street art artiesten geven in dit geval de voorkeur aan het woord ‘collectief’.
Street Art, Stencilen en Sign Painting
Dat Street Art meer is dan muurschilderingen wordt snel duidelijk als je Fred leert kennen. Op het terras tussen Stoom en de Meesterproef staat een oude vermicelli-silo. Hierop staat het gedicht ‘Soepletters’ van de Nijmeegse stadsdichter Frouke Arts. Het kalligrafeerwerk op zo’n silo heet officieel ‘sign painting’. De tekst van dit gedicht is door Fred hier aangebracht. Naast stencilen is sign painting één van de technieken waar De Imker graag mee werkt.
Stencilen gaat sneller
Stencilen is een van de richtingen binnen de street art. “Toen ik het werk van de Franse street artist Blek le Rat had gezien, wist ik dat ik die kant op wilde” zegt Fred. “Het basis principe van stencilen is werken in zwart-wit met als enige optie eventueel enkele grijstonen. Ik heb daar een persoonlijke variant op gemaakt door de woorden – de imker – in mijn stencils in rood toe te voegen”, vervolgt de kunstenaar. Een aardige bijkomstigheid is dat ik bijna al mijn imker stencils overdag heb gezet, zonder vermomming. Bijna iedere keer als ik bezig was, spraken mensen mij aan en kon ik hen het verhaal van de bijen vertellen. Ik heb een missie en die wil ik zo goed mogelijk uitdragen en daar past overdag schrijven het beste bij”, aldus Fred.
Welke artistieke wensen heb je voor 2017?
Fred: “Ik zou de Gemeente Nijmegen willen aanraden om, net als in het Limburgse Heerlen, jaarlijks een legaal street art festival te organiseren. Naast lokale artiesten zouden ze dan ook enkele internationale artiesten uit moeten nodigen om beide groepen te laten samenwerken. Tijdens zo’n festival doen alle deelnemers nieuwe inspiratie en energie op en kunnen ze hun netwerk verder uitbreiden.
En welke wens heb je eventueel nog op persoonlijk vlak?
“Als bijenliefhebber wil ik in 2017 graag samen met een collega de eerste stadsimker van Nijmegen worden.
Waar kun je graffiti en street art vinden in Nijmegen?
Vasim (vooral graffiti – the Fame of the Game) – Waalhalla – Honig Complex – Waalbanddijk tegenover Hilckmann – Lijnbaanstraat – Wijk Bottendaal (o.a. Thiemeloods en Viaduct Graafseweg) – in het centrum van de stad (op diverse binnenpleinen en in de oude benedenstad) – Rondo het Gebroeders van Limburgplein. 3e Walstraat, de omgeving Station Nijmegen en terrein van het Oude Roosje aan de Groenewoudseweg.
Enkele specifieke Nijmeegse straatkunst iconen zijn:
TL-mannetje – de Imker – Waar is Wally* – Liefde is- tulpen – zittende kat
Waar is Wally? was in 2013 erg populair toen kunstenaar Els Keutel op 25 locaties in het centrum van de stad liet zijn een genummerd stencil van Wally achter. Dit avontuurlijke ventje met fel blauwe broek en rood-wit gestreept trui werd in korte tijd een echt idool in de stad. Via een speciale Facebook pagina kon je volgen op welke locaties iemand een Wally had ontdekt.
No more Wally’s
Helaas hebben reinigingsambtenaren in opdracht van de Gemeente bijna alle Wally’s van de muur gespoten. Wie goed oplet, ontdekt anno 2018 heel af en toe nog een Wally.
Wist je dat?
- De oudste street art afbeelding in Nijmegen het (laatste) ME-mannetje uit 1981 is aan de Piersonstraat?
- De tulpen in Nijmegen van dezelfde maker zijn als Wally?
© tekst, foto’s en video Wilma Lankhorst Met dank aan Fred de Imker