update 29 December 2022

Vandaag nemen we afscheid van een bijzondere, inspirerende vrouw.
Op  de dag na de winterzonnewende
is kunstenaar Marlieke Overmeer op weg gegaan naar het licht.

 

Enkele maanden geleden heb ik onderstaand gesprek met haar gehad.
Graag deel ik dit nog eens met je om Marlieke in dierbare herinnering bij ons te dragen.

Marlieke Overmeer
31 januari 1958 – 22 december 2022

(oorspronkelijke publicatie september 2022) Naast schrijven over kunst, mag ik ook graag zelf bezig zijn in een creatief proces. Mijn oog viel op een aankondiging voor een kunstretraite ‘ Alles op z’n tijd’. Tijdens het weekend stond het thema ‘collages maken’ op het programma. Mijn nieuwsgierigheid was geprikkeld, de aanmelding ingestuurd, tas gepakt en op weg naar Herwijnen aan de Waal. Op boerderij de Vleugelslag ontmoette ik een aantal leuke vrouwen en een inspirerend en de moedig kunstenaar Marlieke Overmeer.

Waar liggen je wortels?

Marieke Overmeer: “Ik ben geboren in Nijmegen (1958). In ons gezin werd altijd gezongen en muziek gemaakt. Mijn vader speelde viool, mijn moeder zat aan de piano. Ik vond dat heel fijn al die aandacht voor muziek. Zelf heb ik altijd gezongen in kamerkoren. Van huis uit ben ik katholiek opgevoed. Mijn vader attendeerde me op het gedachtegoed van J. van het Kruis (1542-1591) en Teresa van Avilla (1515-1582). Ik ben geïnspireerd door mystici als Middeleeuwse theoloog Meister Eckhart (1260-1328) en Meester Thomas Merton (1915-1968) leerlingen uit de Boeddhistische Zen traditie en dichters als Rainer Maria Rilke (1875-1926) en de Perzische dichter en filosoof Jalal Ad-Din Rumi (1207-1273)”. 

Kun je iets vertellen over je artistieke vorming?

“Na de middelbare school in Nijmegen heb ik eerst de Lerarenopleiding omgangskunde en gezondheidskunde gevolgd in Tilburg. Daarna de Hogeschool voor Kunsten, afdeling drama in Arnhem. Om het bedrijfsleven beter te begrijpen heb ik de cursus opleidingsfunctionaris/
trainer (in samenwerking met de Erasmus Universiteit) gevolgd. In 1996 heb ik mijn verlangen gevolgd om me alleen nog maar bezig te houden met schilderen: het maken van kunst. Ik ben dus een autodidact met schilderlessen van Roel Elzinga en Willem Janssen. In deze periode heb ik ook de opleiding ITIP gevolgd. ITIP staat voor Instituut voor Toegepaste Integrale Psychologie. Vanaf 2018 ben ik mij steeds meer gaan richten op het geven van creatieve workshops en KunstRetraites. Daarnaast geef ik de lessen ‘Beeldend’ aan de ‘Masterclass derde fase’ van de Vrije Hogeschool in Zeist.“

“Levens- en zingevingsvragen zijn altijd leidend geweest in mijn leven en werk”.

Wie of wat inspireert je het meest in je werk en waarom?

“Ik schilder en maak collages. En als het platte vlak niet volstaat, maak ik objecten en installaties. Zoals in het beeld Schenk, geïnspireerd op Meister Eckhart’s spreken over Martha en Maria. In dit beeld komen zij samen. Ik houd van het werk van Jan Mankes en Jan van Heel. Het is de toon, de sfeer en de soberheid. Het zijn schilders uit één stuk. Ook Willem de Koning, zijn lijn en kleurgebruik voeren me in zijn werk. Levens- en zingevingsvragen zijn altijd leidend geweest in mijn beeldend werk”.

Vrouwen en dagelijks gewone dingen

“Vrouwen en de dagelijkse en gewone dingen vormen een belangrijk motief in mijn werk. Zoals de theepot, gevonden boodschappenbriefjes of de theemuts. De laatste jaren is mijn liefde voor de koe inspiratiebron geweest voor project WoeWei. Dat betekent ‘doen door niets te doen’. Ik zoek ook altijd naar vormen met directe interactie. Zoals bij mijn project Integendeel. Een project over vergankelijkheid; niets blijft en alles verandert in zijn tegendeel. Oude gebruikte theemutsen staan daarin centraal. De pop-up stiltekring van vierenzestig theemutsen heeft een plek gehad in verschillende steden in Nederland”.

Hoe ziet een atelier/werkdag er voor je uit?

“Na ontbijt en rondje met de hond, schrijf ik in mijn dagboek en lees een tekst. Tot voor kort reed ik dan met fiets naar mijn atelier. Tegenwoordig werk ik aan huis”.

Heb je een favoriete plek waar je naar toe gaat voor je rust?

“Ja zeker. Mijn nieuwe werkplek thuis en wandelen in de Ooijpolder, een prachtig natuurgebied ingeklemd tussen de Waal en de stuwwallen bij Beek. De Ooij is een groene oase waarin je op een vroege, stille ochtend otters kunt spotten. Langs de oevers en in de uiterwaarden van de Waal lopen de Konik-paarden en rode, langharige Galloway-runderen”.

Heb je ooit mee gedaan aan een expositie of heb je een boek gepubliceerd?

“Naast mijn deelname aan groepstentoonstellingen, heb ik meerdere solo-exposities gehad. Hier kun je het overzicht vinden. Van 2000 tot 2005 stond de theemuts in mijn werk centraal: het project ‘Verschijnsel theemuts” dat ging over moederschap en kunstenaarschap. In samenwerking met collega kunstenaars Sonja Hillen en Olivera Micovic bouwden we voort op de clichés die bestaan rondom de begrippen zorg en warmte. De theemutsen lieten me niet los. En zo ontstond mijn eigen project ‘Integendeel’. Daarin lieten de theemutsen zich van een andere kant zien. Ik ben de theemutsen letterlijk gaan ontmantelen. Het project ging over vergankelijkheid, over het feit dat alles verandert in zijn tegendeel. “Ook dit gaat voorbij”. Zo ontstond onder andere het (orakel)beeldboek INTEGENDEEL, met 64 theemutsen en hun ontmantelproces.” 

Welk museum heb je recent bezocht en waarom zou je mij een bezoek hieraan willen aanbevelen?

“Museum MORE in Gorssel is een van mijn favoriete musea. Zowel de vaste collectie (met Jan Mankes) als tijdelijke tentoonstelling hier kunnen op mijn belangstelling rekenen. Begin van de zomer heb ik de expositie Re-Collection van Arjan van Helmond (Deurne, 1971) bezocht.” Als ik tijdens de ‘Masterclass’ het thema Art Based Learning begeleid, ga ik met de deelnemers altijd naar dit museum”.

Mijn relatie met de kunstenaar

Vóórdat ik via Facebook van Marlieke een uitnodiging kreeg voor haar Kunstretraite ‘Alles heeft zijn tijd’, kende ik haar niet. Bij ons eerste persoonlijke contact blijkt dat we jaren bijna buren zijn geweest aan de St. Annastraat in Nijmegen. Tijdens een ijzig koud en nat weekend in Herwijnen ervaren we als deelnemers aan de retraite de warmte van Marlieke. Zij neemt ons mee in het creatieproces van collages maken. Een weekend zoeken, scheuren, verven, componeren, wederom zoeken en plakken, gelardeerd met mooie muziek en fijne gesprekken.

’s Morgens vroeg word ik wakker van het geklepper van de ooievaars op het dak. De beesten hebben het koud en de gastvrouw maakt zich zorgen over het eventueel nat worden van hun hoge nest. Maar het gaat allemaal goed, net als bij de deelnemers aan de kunstretraite. Ter afronding van de retraite zoeken we op zondagochtend allemaal een presentatie plekje voor onze creaties in de vroege voorjaarstuin. De verhalen en de muziek bij de presentaties maken het geheel rond. En ik voel dat alles z’n tijd heeft, dit weekend was het mijn tijd.

Waar is je werk in 2022 te zien?

 Walk of wisdom: Op zaterdagochtend 3 september 2022 om 10.00 uur wordt in de Nijmeegse Stevenskerk het eerste hoofdstuk van het pelgrimsgetijdenboek Op Weg naar Wijsheid gepresenteerd. Voor dat hoofdstuk heb ik drie AardEngelen gemaakt. Daarnaast heb ik een (klein) gebaar om de wereld te redden ontworpen. Na afloop van de vertrekceremonie  op 3 september ontvangt iedere deelnemer dit kleine gebaar.

Founding Mothers: Op zondagmiddag 11 september 2022 (15.00 uur, Postweg 50 Nijmegen) geef ik mijn 64 ontmantelde theemutsen uit het project ‘Integendeel‘ door via een ceremoniële bijeenkomst in samenwerking met beeldend kunstenares Ellis Schoonhoven en ritueel-begeleidster Miranda Schutten. Ook interesse in een ontmantelde theemuts, beeld ITjing Integendeel en meer? Klik hier voor alle informatie. 

Engel aan mijn bed: Zondagmiddag 30 oktober 2022 ( Utrecht)presentatie-concert van het liedjesalbum ‘Engel aan mijn bed’ van componist Joost Kleppe  De illustraties in het liedboek zijn van Frank Schijven en mij. Kijk hier voor alle details over de CD- en boekpresentatie op 30 oktober. 

“Voor het project LISA met 110 kleine werken, ben ik nog op zoek naar een locatie, een geschikte thuishaven”. Heb jij een idee voor Marlieke? Je kunt haar hier online bereiken. 

Wie is Lisa?

Help je me haar te vinden? Een Duits (?) meisje, op de boot van Duinkerken naar Dover, DFDS, 21-juli 2019, 12-13 uur. Ik fotografeerde haar, niet wetende dat ze mijn muze voor 110 portretten zou gaan worden. Graag zou ik haar ontmoeten! Klik hier voor meer details. 

Marlieke over haar kunstretraites

“Tijdens de kunstretraites gaan bezinning en kunst op een organische manier samen. Het zijn mooie ontmoetingsmomenten voor mensen die zoeken naar beeldend werken en zingeving èn ervan houden dat ‘aldoende’ te ontdekken. Ik voel het als mijn missie om mensen te coachen om hen ervan bewust te maken dat het altijd de moeite waard is om JA tegen het leven te zeggen. Om de weg van de kunstenaar te gaan. Dat wil zeggen het diepste van je eigen zijn te ontdekken om daarmee de uitdaging van het leven met moed en overtuiging aan te gaan. Ik lever graag mijn bijdrage in leven en werk via de kunst die laat zien en bewust kan maken, wie je bent en waar je staat”.

“Mijn workshops en retraites zijn een spel met de wezenlijke dingen van het bestaan”.

Voelende reisleider

“Het is fijn om de deelnemers te leiden naar nieuwe ontdekkingen en als vertaler van de ervaringen die ikzelf onderweg heb opgedaan. Als luisterend en voelende reisleider ‘bewandelen’ we de verrassende paden en een soms schurende route. De kunstretraite is een avontuur waarin van alles kan gebeuren met teken- en schildermaterialen, foto’s, collages, gedichten en verhalen, spelen en schrijven en met kijken naar kunst. Het is een reis met in -en uitzoomen, het detail en het grote, over jou in de wereld.
Over de vragen die je bewegen. In je element komen, waarbij je je uitdrukt zoals alleen jij dat kan doen. Ik beschouw mijn rol als bondgenoot, als (mede) richting gever in een creatief samenzijn, waarin zich iets nieuws kan ontwikkelen dat inspireert tot betekenisvol te leven”.

© tekst Wilma Lankhorst
© afbeeldingen met dank aan en goedkeuring van Marlieke Overmeer