Euan Uglow een obsessieve schilder

De zon schijnt volop, er is nieuws in Museum MORE. Een retrospectief van het oeuvre van de Engelse schilder Euan Uglow (speek uit als Juhan Juglo). De Engelse ambassadeur kwam er zelfs voor naar Gorssel om de expositie ‘Painting Perception’ te openen. Een vakman die zijn hele leven op zoek was naar het juiste perspectief. Uglow schildert ideeën, geen idealen. Amsterdam had deze lente David Hockney. De Achterhoek heeft nu Euan Uglow! Ga deze zomer op avontuur en ontdek het zelf in Gorssel t/m 1 september 2019.

Sneak preview Euan Uglow

 

Drie opscheppende Friezen

Hoe ontstaat een idee voor een tentoonstelling? Op deze vraag bestaat geen eensluidend antwoord. Ype Koopmans, directeur van Museum MORE, vertelt ons over de ontstaansgeschiedenis van ‘Painting Perception’. “Hartje zomer 2017, zaten er drie Friezen op het zonnige museumterras in Gorssel. We zaten wat op te scheppen over onze kennis van Engelse schilders en noemden alle drie wat namen. Kunstenaar Christiaan Kuitwaard opperde Euan Uglow. Voor mij en voor Feico Hoekstra, op dat moment nog een onbekende naam”, aldus Koopmans. Het nieuwsgierige zaadje was gepland, Hoekstra dook in de kunstarchieven. Op basis van deze nieuw verworven kennis boekten Koopmans en Hoekstra een ticket naar Engeland, op zoek naar het werk van Euan Uglow. Hun gids aan de andere kant van de Noordzee is kunsthistorica Catharine Lampert. Via haar leerden ze Uglow’s galeriehouders en zijn muze/model Georgia Georgallas kennen.

Euan Uglow, zelfportret nadat hij op zijn neus was gevallen (1963) 

Wie is Euan Uglow?

Nu bijna twee jaar verder, is de eerste grote overzichtstentoonstelling van Euan Uglow te zien in ons land. Zelfs in zijn geboorteland kreeg hij nog nooit zo’n omvangrijke retrospectief. Tijdens zijn leven (1932-2000) was Uglow een typische artist’s artist. Hij werkt alleen zijn eigen ideeën uit. Of de buitenwereld dat nu mooi vindt of niet, dat interesseerde hem weinig. In de video, die je op de tentoonstelling kunt zien, zegt hier hierover: “Ik ga nog liever lesgeven om geld te verdienen, dan dat ik een van mijn werken voor weinig geld aan een galerie moet verkopen”.

Immuun voor roem

Uglow was tijdens zijn leven immuun voor roem. Tot 2000 is er ook weinig informatie over hem te vinden in kunsthandboeken. In 2007 brengt Catharine Lampert hierin verandering met de publicatie van haar boek Euan Uglow, The complete Paintings (2007). Nu kun je naast de expositie in Gorssel ook een fijne lezenswaardige en mooie catalogus Euan Uglow ‘Paintings Perception (2019, Uitgeverij MORE Books) kopen en Uglow’s werk verder verkennen.

“Ik schilder niet voor de woonkamer,
ik schilder eigenlijk voor mezelf”.

uitspraak Euan Uglow in de video bij de expositie Painting Perception.

Wat je hier ziet is geen gewoon tafelblad met op elke hoek een gekleurd blokje en in het midden een beker. Passionate Proportions is Uglow’s weergave van de ultieme verdeling en proporties. De grijze lijst heeft Uglow ook zelf gemaakt omdat alleen hij wist wat de ultieme maatvoering zou zijn.

Alles onder controle

Bij de introductie vertellen Feico en Catharine dat Uglow een man van de precessie aanpak was. Hij wilde zijn idee en model volledig onder controle hebben. Dat deed hij o.a. door het object /model in zijn atelier achter een raster te plaatsen. Daarnaast hing er in zijn studie altijd een schietlood, een draad voorzien van een loodpunt. Dit is een hulpmiddel om te controleren of een vlak of een lijn echt verticaal staat. Met de punt aan het lood, kun je ook controleren over een punt loodrecht boven of onder een ander punt staat.

Meetpunten op canvas

Op zijn schetsen en schilderijen staan ook meetpunten. Deze blijven staan als hij stopt met schilderen. Voor Uglow betekende stoppen met een werk niet dat het definitief af was. Hij zag iedere fase in het creatieproces als een moment opname. Door de hulplijnen te laten staan, kon hij op ieder gewenst moment verder gaan met dat werk.

“Zo lang ik een idee heb,
wat ik wil schilderen, ga ik door met schilderen”.

citaat Euan Uglow in de video bij de expositie Painting Perception.

 afb. Naakt door 12 verticale oogposities (1967) Coll Victoria Gallery en Museum Liverpool

Een model van 2 meter 40

In de tweede zaal ontdek ik een bijzondere opstelling en een bijzonder groot model. Uglow vond het uitermate vervelend dat ons oog onze waarneming steeds vervormd. Stel er zit een model op een stoel in het atelier. Als de schilder naar het model opkijkt, of er iets op neerkijkt, vervormt dat de juiste afmetingen van het model. Euan Uglow benaderde een model in eerste instantie niet als een mens met gevoelens. Hij was primair geïnteresseerd in de juiste maatvoering. Hij wilde zijn model als object 100% nauwkeurig schilderen. En zo bedacht hij een systeem met een verstelbare stoel in twaalf standen. Hierdoor kon hij als schilder steeds op ooghoogte zijn met dat deel van het lichaam dat hij wilde weergaven. Ook op de muur achter het model werd controle lijnen aangebracht. Toen Uglow klaar was met deze oefening, bleek zijn model te zijn gegroeid van 1,80 naar 2,40 meter.

Uglow’s leven was een obsessieve zoektocht
naar absolute perceptie.

Mijn ervaringen met ‘Painting Perception’

• Toen ik de uitnodiging voor de perspresentatie kreeg dacht ik even: ‘Euan Uglow? Onder welke steen heb ik gelegen?’ Het was een hele opluchting voor me toen ik hoorde dat zowel de museumdirecteur als de gastcurator tot voor kort ook niets van Euan Uglow wisten;
• Zonder uitleg sta ik wat verwart voor de afbeeldingen. Ik ervaar geen emotie, zie wel mooie kleuren en een hele fraaie kleur blauw die vaak terugkomt. Hij maakte die kleur blauw zelf door het witmaak-wasmiddel Reckitt Blue toe te voegen aan de witte verf;
• Euan Uglow zei zelf altijd dat er over kunst niets te zeggen valt. Iedere kijker maakt er zijn eigen verhaal van. Je ziet het of je zet het niet? Maar is dat wel zo?
• Gelukkig bevat de catalogus mooie verhalen die je aan de hand nemen om de gedachtegang en de werkwijze van Euan Uglow een beetje te leren te kennen;
• In de video bij de expositie is Uglow zelf veel aan het woord, neem de tijd om zo nader kennis met hem te maken;
• Euan Uglow werd na zijn dood o.a. bekend door verzamelaars als popster David Bowie en ontwerper Paul Smith;
• Met een selectie van 60 schilderijen (naakten, portretten, stillevens, landschappen) en 20 tekeningen maak je hier op een unieke manier kennis met zijn obsessieve zoektocht én het werk van Uglow.

 

l. naakt, gekruld op een kruk (1982-1983) en r. de schetsen die Euan Uglow maakte.

De derde Fries

Aansluitend op de tentoonstelling van Euan Uglow is er een zaal ingericht met werk van de Christiaan Kuitwaard (Sneek 1965). Hij is de derde Fries die op het terras zat en Euan Uglow bij de andere twee introduceerde. Kuitwaard’s tentoonstelling heet 128 white box paintings.

“De zelf opgelegde beperkingen, maken me vrij”.

uitspraak Christiaan Kuitwaard in Museum MORE

Over controle gesproken…

Het basisidee achter 128 witte doos tekeningen is dat Kuitwaard in zijn studio een witte kist heeft staan. De kist (50 cm hoog) heeft geen deksel en is open aan de voorzijde. Elke week, al zeven jaar op rij, zet hij een wit (of wit geschilderd) object in de kist en dan schildert hij dit na. Alle objecten staan afgebeeld op wit geschilderde plankjes van 28 x 20 cm. De keuze voor dit formaat is (uiteraard) geen toeval. Kuitwaard deed uitgebreid onderzoek naar wat hij persoonlijk een fijn formaat vindt. Op dit moment heeft Christiaan al bijna 400 verschillende schilderijen gemaakt op basis van een voorwerp in de witte kist. Elk werk krijgt een nummer en is voorzien van een datum. Een selectie van 128 schilderijen (nr 264 t/m 391) hangen nu in Museum MORE.

Ondanks het strakke concept, is ieder werk anders. Het licht,
de kleur en de scherpte veranderen op verschillende
momenten op een dag. Ook het humeur van Kuitwaard en de tijd die hij op die dag heeft, bepalen het eindresultaat. Zo zijn
de 128 witte schilderijen geen 13 witte doeken in een dozijn.

Een blog, een boek een tentoonstelling

het hele idee van de witte kist, de wekelijkse opdracht en schilderen op één formaat, is bedacht door Kuitwaard zelf. Net als andere artistieke collega’s vond hij het soms moeilijk om op maandag morgen op een wit vel papier of een wit canvas een nieuw begin te maken. Door een vast stramien te ontwikkelen, weet Christiaan nu al jaren hoe hij zijn week begint. Hij hoeft niet naar inspiratie te zoeken. Alles wat in het kist past, mag er in. Van een schelp tot een glas water, van een dode vogel tot een tube van een handschoen tot een fles. Alle eindresultaten zijn gefotografeerd en staan op zijn blog . Daarnaast is er nu een boek waarin 128 werken staan. Dit boek is o.a. te koop in de museumwinkel van MORE. De derde loot aan de Kuitwaard-boom is de zomertentoonstelling in Gorssel. Leuk om te weten: alle werken zijn te koop.

Euan Uglow, Painting Perception en
Christiaan Kuitwaard, 128 white box paintings  zijn t/m 1 september 2019 te zien in Museum MORE in Gorssel.

© tekst, foto’s en video Wilma Lankhorst
© gebruik van de afbeeldingen met dank aan Museum MORE, Christiaan Kuitwaard en alle bruikleengevers van het Euan Uglow expositie.

Psst…

Na de bezichtiging van de boven genoemde exposities, zie ik de drie Friezen weer samen aan een tafel op het museumterras zitten. Waar en over wie zouden ze het nu hebben?
Ik laat me weer graag verrassen door hun gezamenlijke inspiratie en een eventuele volgend expositie in Museum MORE