Mary Cassatt
Amerikaanse impressionist in Parijs

  

Mary Cassatt is de enige vrouw die officieel lid was van de groep van de Franse Impressionisten. De geboren Amerikaanse raakte bevriend met Edward Degas. Hij zag haar grote talent en introduceerde haar bij zijn artistieke vrienden. Musée Jacquemart-André in Parijs eert dit bijzondere talent nu met een expositie: Mary Cassatt: une Impressionniste Américaine à Paris. Alle informatie is in het Frans, maar haar beeldtaal is universeel en nodigt uit tot een nadere kennismaking. Ga je mee naar Boulevard Haussmann?

Weekendje weg naar Parijs

In de speciale online kunstgeschiedenis cursus van Karin Haanappel  hoorde ik voor het eerst van Mary Cassatt. Karin had de tentoonstelling in Parijs bezocht en vertelde daar vol vuur over. De vlam sloeg over en een busreis naar Parijs was snel geboekt, fiets mee en op zoek naar Musée Jacquemart-André. In het prachtige stadspaleis van het kunstverzamelechtpaar Nélie Jacquemart en Édouard André zijn acht kamers ingericht met werk van Mary Cassatt. Dit is de grootste solotentoonstelling van haar werk in Parijs sinds haar dood in 1926.

Wie is Mary Cassatt

Mary Cassatt is op 22 mei 1844 in het Amerikaanse Allengheny (bij Pittsburgh Pennsylvania) geboren. Haar vader was de rijke beursmakelaar Robert Simpson Cassatt en haar moeder de rijke bankiersdochter Katerin Kelso Johnston. Als Mary zeven jaar oud is verhuist de familie naar Frankrijk. Het familieland van vaderskant. Ze wonen eerst twee jaar in Parijs, daarna nog drie jaar in Heidelberg en Darmstadt. Als haar oudste broer Robbie in 1855 overlijdt, verhuist het gezin terug naar Amerika. Philadelphia wordt hun nieuwe woonplaats.

Zelfportret Mary Cassatt - Wikimedia

  

Twee vroege werken van Mary Cassatt, l. op het balkon (1873) en r. twee vrouwen die bloemen werpen (1872) Wikimedia.

Mary volgt diverse kunstopleidingen

Terug in Amerika studeert Mary aan de Pennyslvania Academy of Fine Art (1861-1865). Mary had maar één droom en dat was kunstschilder worden. Deze passie is zo sterk dat ze besluit ongehuwd te blijven zodat ze haar eigen leven kan leiden. In 1866 verhuist zij terug naar Parijs om daar verder te studeren. In die dagen kan ze uiteraard niet alleen reizen, daarom gaan haar moeder en een vriendin uit Amerika de eerste maanden met haar mee. Als vrouw kan ze helaas niet naar de École des Beaux art, daarom schrijft ze zich in voor privélessen bij o.a. Jean Leon Gérôme en later nog bij (genreschilder) Charles Chaplin en Thomas Couture. Ze is vaak in het Louvre waar ze werken kopieert.

Mary Cassatt op de Parijse Salon

Voor de Salon expositie van 1868 wordt haar werk Mandoline Speelster geaccepteerd. Dit is het eerste werk dat je ziet in de tentoonstelling. Een klassiek aandoend portret van een jong meisje dat de mandoline speelt. Met lichtval op haar gezicht zoals Correggio dat ook deed. In de eerste jaren houdt Mary stevig vast aan de klassieke schilderstijl volgens de regels van de academie. Rondom haar wordt al volop geëxperimenteerd met een nieuwe stijl het Impressionisme.

Haar Franse collega Berthe Morisot is een van de grote aanjagers van deze nieuwe schilderstijl. In 1870 gaat ze voor een jaar terug naar Amerika i.v.m. de Frans-Duitse oorlog. In 1871 komt ze terug naar Europa en begint ze aan een Grand Tour. Waarbij ze o.a. een periode in Spanje verblijft. Daar richt ze zich in haar steeds meer op het moment. Haar verfstreken worden robuuster. Na drie jaar zoekt ze in 1874 een vast woonplek in Parijs. Haar zus Lydia komt dan bij haar wonen. In 1877 komen ook haar ouders en broer Alexander naar Parijs.

  

l. Alexander J. Cassatt en zijn zoon Robert Kelso (1884-85) r. In de loge (18770-78). Theatervoorstellingen en portretten zijn favoriete onderwerpen voor Mary Cassatt.

Acht zalen vertellen het leven van Mary

Het leven en werk van Mary Cassatt wordt in acht zalen uit de doeken gedaan. Alle zaaltesten zijn in het Frans. Voor €3,50 kun je wel een audiotour huren met uitleg in het Engels. Al vrij snel na haar aankomst in Parijs leert Mary Louisine Elder kennen, zij worden hartsvriendinnen. Louisine trouwt later met de rijke industrieel Havemeyer. In deze positie kan ze het werk van Mary promoten en aankopen. Al in 1873 was haar werk opgevallen door kunstschilder Edgar Degas. Het duurt tot 1877 voor zij elkaar persoonlijk ontmoeten. Hij is onder de indruk van haar artistieke kwaliteiten en werpt zich op als haar mentor. Haar schilderstijl verandert langzamerhand in de richting van het impressionisme. In 1894 wordt ze door Gustave Geffroy geprezen als één van de drie grote vrouwelijke impressionisten. Naast haar Franse collega’s Berthe Morisot en Marie Bracquemont.

  

l. Jonge vrouwen plukken fruit  (1892) r. baby in blauw pakje (1883-85) Mary Cassatt

Salon des Impressionist

Haar meer klassieke werken zoals Twee vrouwen die bloemen gooien (1872) en Op het balkon (1873) worden goed ontvangen op de Parijse Salon. Als haar stijl verandert, past het niet meer in het traditionele jurysysteem van de Salon. Mary heeft kritiek op dit systeem en ze voelt dat werk van vrouwelijke schilders wordt geweigerd. In 1875 stuurt ze twee doeken in voor de Salon. Als deze worden geweigerd is voor haar de maat vol. Edgar Degas nodigt haar uit voor deelname aan de Salon des Impressionist in 1879. Aan het begin van de tentoonstelling zie je een van haar weinige zelfportretten (18.) met daarnaast het portret dat Degas in 1877-78 van haar heeft geschilderd. Volgens een briefwisseling was Mary niet echt blij met Degas’ weergave, het beeld was in haar ogen nogal traditioneel en donker.

  

l. Lydia Cassatta – La tasse de thé (1880-81) Mary Cassatt – r. Jong meisje (1885) Berthe Morisot

Ontmoeting met Berthe Morisot

In dezelfde ruimte hangt het grote doek Meisje in blauwe leunstoel (1877-1878). Om het op tijd af te krijgen voor de Salon des Impressionist geeft ze Degas toestemming om mee te werken aan de achtergrond van dit doek. Op de Salon van 1879 hangen maar liefst elf werken van Mary Cassatt. Hier ontmoet ze haar Franse collega Berthe Morisot.

Ze worden vrienden voor het leven. Net als Berthe mag Mary niet in het openbaar schilderen. De dames mogen ook niet naar het café om daar de avant-garde kunstenaars te ontmoeten. Op de privé salons die volop in de stad worden georganiseerd krijgen ze de kans om met de mannelijke collega’s van gedachten te wisselen over de vernieuwingen in de schilderkunst. In totaal zal Mary vier maal mee doen aan de Salon des Impressionist. Na 1890 mag ze niet meer mee doen omdat ze de Amerikaanse nationaliteit heeft.

  

Serie moeder en kind l.  Zittende vrouw met kind op haar arm (1889-1890) r.  Baby in moeders armen (1890-91) ©Mary Cassatt.

Portretten en moeder-kind serie

Mede omdat het voor vrouwen nauwelijks mogelijk was om buiten, in het publieke domein te schilderen, richt Mary zich op de portretkunst. In deze expositie zie je veel portretten van haar zus Lydia, haar broer Alexander met diens kinderen en Susan, het nichtje van haar huishoudster. Een ander geliefd thema van Mary is het moeder-kind portret. Hiervoor poseren haar zussen en schoonzussen regelmatig. Het is alsof je de nabijheid en de genegenheid van Mary voor de mensen op het doek voelt. De rode konen van de kindjes, de liefde van de moeders, het straalt allemaal van de doeken af.

  

Twee voorbeelden van prints van droge naald l. Moeder en kind (groene jurk) (1894) en r. La toilette (1890-91) ©Mary Cassatt.

Koningin van de print

Thema’s die veel in haar werken voor komen zijn theater- en operavoorstellingen, familie en het moeder & kind motief. In de expositie zie je van al deze thema’s prachtige voorbeelden. Naast de schilderkunst beheerst ze ook de techniek van het etsen, droge naald techniek, pasteltekenen en het aquarelleren. In 1880 hangen enkele van haar gravures in de Salon. In de tentoonstelling hangen enkele prachtige voorbeelden van haar etsen en litho’s. Edgar Degas stimuleerde haar steeds om nieuwe technieken te leren. Ze werd ‘de koningin van de print’ genoemd.

  

r. Zomer (1894-95) en l. Le repas des canards (1895) © Mary Cassatt

Veel werk naar Amerika

Mede door haar innige vriendschap met Louisine Havemeyer Elder komt een relatief groot deel van Mary Cassatt’s werk in handen van Amerikaanse kunstverzamelaars. In 1886 heeft ze haar eerste expositie in New York. Een jaar later exposeert Paul Durand Ruel werk van haar. Net als bij Van Gogh zien we dat Mary Cassatt zich laat inspireren door de Japanse prentkunst. Mary blijft een grote steun voor de Impressionisten. Zo adviseert ze haar vriendin Louisine Elder en haar man Harry Havemeyer bij de aanschaf van een collectie impressionistische werken. Na de dood van Louisine in 1929 is deze verzameling geschonken aan het Metropolitan Museum of Art in New York. Ook Mary’s broer Alexander (bekend van de Amerikaanse spoorwegen) kocht een aantal werken van Morisot, Monet, Manet, Renoir, Pissarro en Degas.

  

l. Moeder en kind en r. Kind met ovale spiegel (1899) de moderne Madonna (serie moeder en kind) ©Mary Cassatt.

Laatste grote reis door Europa en met Midden-Oosten

Als in 1908 Harry Havemeyer, de man van haar vriendin Louisine overlijdt, zoekt Mary haar op in Amerika. Tijdens deze reis bezoekt ze ook haar broer Gardner. In 1910 maakt ze met deze broer en zijn vrouw Louise en hun twee kinderen een grote reis door Europa en het Midden-Oosten. Ze reizen o.a. naar Constantinopel en Egypte. Gardner wordt ziek tijdens deze reis en overlijdt kort daarna in Parijs. Ook Mary komt moe en ziek terug van deze tocht. In haar kasteel in Beaufresne komt ze weer wat op kracht. Mary heeft een oogziekte, haar gezichtsvermogen neemt af. Mede hierdoor maakt ze in 1913 haar laatste werk. Vanaf 1921 is ze praktisch blind. Op 14 juni 1926 overlijdt ze in haar kasteel de Beaufresne in de l’Oise Vallei, dichtbij Parijs.

Mijn ervaringen:

• Dank Karin voor het attenderen op het werk en de expositie van Mary Cassatt in Parijs.
• De acht kamers zijn prachtig ingericht, door slot-tijden in te stellen is het nooit echt druk in deze ruimtes.
• De Engelstalige brochure en de audiogids geven echt meerwaarde aan de expositie.
• Vóór je bij de tentoonstelling komt, loop je eerst door het indrukwekkende stadspaleis van Nélie Jacquemart en haar man Édoaurd André. Dit is een geweldige entree en opmars naar het werk van Cassatt.
• Hier lunchen of de ‘best cappuccino in town’ drinken is een ware belevenis.

Mary Cassatt: une Impressionniste Américaine à Paris  / nog t/m 23 juli 2018 te zien in Musée Jacquemart-André Boulevard Haussmann 158, in Parijs.

Ook zin in een busreis naar Parijs? Kijk dan hier voor inspiratie!

© tekst en video Wilma Lankhorst
© gebruik van de afbeeldingen met dank aan Musée Jacquemart-André en alle bruikleengevers.