Hans Arp: The Poetry of Forms (1)

2017 de Stijl 100 jaar - deel 6

Maak kennis met Hans Jean Arp in Het Kröller Müller Museum op de Hoge Veluwe.
In de expositie The poetry of Forms, deelt Arp op poëtische wijze zijn beeldende taal en aaibare kunst. Hier ontdek je de voortdurende wisselwerking tussen de beeldende kunst en de poëzie in het werk van Arp. Volgens Hans Arp moet kunst niet de natuurlijke wereld nabootsen maar haar eigen natuur volgen. Ik fiets door de prachtige natuur van ons Nationaal Park De Hoge Veluwe  om de kunst van Hans Jean Arp te ontdekken.
Zin om mee te gaan?

Sneak preview 

l. Kop van een gnoom genaamd Kaspar (1930) - op de muur hier tegenover staat onderstaand gedicht van Jean Arp - Weggis 1912)

Kaspar is dood

Wee onze goede kaspar is dood
Wie draagt nu de brandende vlag
Verborgen in de wolkenvlecht
Dagelijks naar het zwarte poetsbaken

Wie draait de koffiemolen in het oervat
Wie lokt nu de idyllische ree uit de versteende papierzak
Wie verwart op de zeeën nu de schepen met

De aanhef paraplu en de winden met de bijval
Bijenvader ozonklos uwe hoogwelgeborene
wee wee wee onze goede kaspar is dood
Heilige bimbam kaspar is dood.

….. ….>
(Jean Arp, Weggis 1912)

  

Wisseling van taal & cultuur

Hans Arp werd op 16 september 1886 als Hans Wilhelm Arp geboren in Straatsburg.
Zijn vader was Duits, zijn moeder Frans en zijn geboortestad lag toen op Duitse bodem.
Na de Eerste wereldoorlog werd dit Frans grondgebied en veranderde hij zijn naam in Jean Arp. Later wisselde de stad nog enkel malen van nationaliteit en Hans Jean wisselde als een kameleon mee in taal in cultuur. Zo ook in de kunst. Met het grootste gemak wisselt hij van beeldende kunst naar poëzie, van schilderkunst naar de collagetechniek.
Hij past niet in één stroming, hij was pionier, een avant-garde kunstenaar.
Het ongrijpbare, het niet indeelbare bevalt Hans Jean Arp goed.
Deze wisseling is kenmerkend voor zijn hele loopbaan. Het begrip bestond in de jaren dertig nog niet. Maar je kunt Arp zien als een ‘intermediale’ kunstenaar. Het mooie is dat de vele kunstvormen die hij gebruikt een relatie met elkaar aangaan.

 

De navel is een terugkerend symbool in het oeuvre van Arp. Tekts uit 1931.

Ik ben geboren, in de natuur.
Ik ben geboren in Straatsburg.
Ik ben geboren in een wolk.
Ik ben geboren in een pomp.
Ik ben geboren in een mantel!
Ik heb vier naturen. Ik heb twee dingen.
Ik heb vijf zinnen. Zin en on-zin.
Natuur en is onzinnig, maak plaats voor de natuur.
De natuur is een witte adelaar.
Maak dada-plaats voor dada-natuur.

Hans Arp met Navel monocle (1926)-coll.Arp Stiftung-Berlijn

 

Arp & Van Doesburg

Er zijn twee aanleiding voor de tentoonstelling The poetry of Froms: ten eerste de relatie tussen Hans Arp en Theo van Doesburg, ten tweede het werk Schelp (Coquille cristal 1938) dat Arp cadeau gaf aan de toenmalige directeur en oprichter van het beeldenpark Bram Hammacher. Hans Arp vond zelf dat een prestigieus beeldenpark als dat van het Kröller Müller minstens één werk van zijn hand, in de collectie moest hebben.

Anno 2017 telt de collectie van het museum maar liefst negen werken van Jean Arp. Van bronzen beelden en gips-vormen tot een houtsnede op papier. Al deze werken kun je nu in een expositie zien.

De relatie tussen Arp en  Van Doesburg zie je hier het beste in de extra zaal. Hierin staat het verhaal van l’ Aubette centraal. Sophie Taeuber Arp, de eerste echtgenote van Jean Arp kreeg in 1928 een opdracht van de gebroeders Horn in Straatsburg.  Ze was gevraagd om het interieur van hun nieuwe amusementspaleis l’Aubette te ontwerpen. Sophie vroeg manlief om hulp en hij nodigde op zijn beurt Van Doesburg uit. Theo van Doesburg had mede door de opdrachten in Drachten, ervaringen met grotere bouwprojecten. Hij nam de leiding direct over van Sophie en stelde een werkplan op. Helaas is er niets meer over van het project, buiten enkele foto’s, werktekeningen en twee maquettes.

 

ik ben een Zwitserse kunstenaar

Arp wilde zelf niet in een artistiek hokje passen, of geplaatst worden. In 1925 begon hij met zijn Russische collega El Lissitzky aan een bijzonder project. Samen publiceerden ze Die Kunstismen. Een overzicht van avant-gardebewegingen in drie talen. Als hem gevraagd wordt bij welk –isme, zijn werk het beste past, is Arp’s reactie: ‘Ik ben een Zwitserse kunstenaar’. Lissitzky is net als Arp een veelzijdig artistiek man, hij is (net als Arp) schilder, beeldhouwer en graficus. Arp is daarnaast ook nog tekenaar, dichter en woordkunstenaar. Een mooi voorbeeld van het laatste zijn de zeven Arpaden (zaal 2)

Arp was een intensief netwerker, hij kende veel (vernieuwende) kunstenaars.
Ook leden van elkaar beconcurrerende experimentele stromingen.
In de in Zürich opgerichte Dada-beweging speelde hij een sleutelrol.

Dada, het toeval & de natuur

Als de Eerste Wereldoorlog uitbreekt, slaat de verwarring toe bij Arp. Het land van zijn vader is in oorlog met het land van zijn moeder. Wat moet hij doen? Hij gaat in ballingschap in het neutrale Zwitserland en sluit zich in 1915 in Zürich aan bij een internationale gemeenschap van kunstenaars, schrijvers en intellectuelen. Ze delen elkaars afschuw van de oorlog. In november 1915 heeft hij een eigen expositie in Galerie Tanner in Zürich.

Hier eindigt deel 1

Lees hier verder met deel 2

Hans Arp, the Poetry of forms is nog t/m 17 september 2017 te zien in het Kröller Müller Museum  in Nationaal Park de Hoge Veluwe.

© tekst Wilma Lankhorst
© gebruik van de afbeeldingen met dank aan het Kröller Müller Museum en alle bruikleengevers.
foto 1 De wolkenherder,Berger de nuages(1953)JeanArp ©foto Marjon Gemmeke
foto 2 Jean Arp Overzicht entree The-Poetry of Forms foto Marjon-Gemmeke
foto 3 Hans Jean Arp, Torse Preadamite (1938) l. de ster (1939) foto Marjon-Gemmeke
foto 4 Hans Arp met Navel monocle (1926) coll. Arp Stiftung Berlijn
foto 5 Theo van Doesburg Sophie Taeuber en Hans Arp steken het Place Kléber over in Straatsburg (1927-28) coll. RKD Den Haag
foto 6 Theo van Doesburg ,Maquette Aubette in Straatsburg, interieur Cine dancing ontwerp 1928-maquette circa 1888, foto Cary Markerink
foto 7 omslag publicatie Die Kunstismen - Hans Arp i.s.m. El Lissitzky (1925) coll. Universioteoit leiden foto Wilma Lankhorst 
foto 8 Portfoli De Arpaden (1923) coll. Stiftung Arp berlin foto Wilma Lankhorst zaal 2 Kröller Müller Museum
foto 9 Hans Arp, Sculptuur in drie vormen (1932) coll.Tate-Gallery© foto Wilma Lankhorst