Zwerven door Zeeuwse eeuwen

Zwerven door Zeeuwse eeuwen…
Wat weet jij van Zeeland buiten de Zeeuwse babbelaars, bolussen en bloedkoralen? Door de ligging aan de zuidwest grens van ons land, voelt Zeeland voor mij altijd een beetje als vakantie. Bij Zeeland denk ik aan eilanden, veerverbindingen, zeilen, stranden, wind, veel wind, mosselen eten, fietsen, wandelen en een beetje Piet Mondriaan. Om het Zeeuws culturele erfgoed beter te leren kennen, breng ik een bezoek aan het Zeeuws Museum in Middelburg. Op de voorgevel staat wat je hier kunt verwachten: Zeeuws handwerk en de wonderlijke insectenwereld van Johannes Goedaert. Binnen vertelt een enthousiaste medewerker dat er ook nog Wonderkamers zijn en dat ik de Zeeuwse wandkleden zeker niet mag vergeten. Volop leven in de brouwerij, de abdij dus in Middelburg. Krijg je al zin in Zeeland?

De abdij geschiedenis in een notendop

Eerst het verhaal van de locatie. In het historische hart van Middelburg staat een middeleeuwse abdij met een geschiedenis van ruim 850 jaar. Eens baden hier de Norbertijnen en zongen nonnen het hoogste lied, Hier werd gevochten door ridders, Vikingen, Fransen, Spanjaarden, Geuzen, Duitsers en Verzetsstrijders. Tijdelijk was dit het huis van de prinsen van Oranje, sliep Louise de Coligny onder een kunstige beschilderd houten dak en gedroegen de beeldenstormers zich hier als olifanten in een porseleinkast. Zowel de 80-jarige oorlog als de Tweede Wereldoorlog lieten hun sporen na. Na 1945 bleven de Zeeuwen met een verwoest en verbrand erfgoed zitten. Het omvangrijke complex is gerestaureerd en deels verbouwd. Ambtenaren van de Provincie Zeeland werken in één deel en het Zeeuws Museum bevolkt een ander deel. Tijdens het jaarlijkse monumentenweekend verzorgt de VVV rondleidingen door het abdijcomplex. Wie het Zeeuws Museum bezoekt, krijgt een goede indruk van de geschiedenis van Zeeland én een blik vooruit richting de toekomst.

Vijf verdiepingen geschiedenis

Iedere bezoeker krijgt een handzame folder mee met een overzicht van de zalen die verspreid liggen over vijf verdiepingen. Liften en trappen geven toegang tot alle etages. Op de eerste verdieping wordt het thema Zeeuws handwerk uitgelicht. In het meerderen project HANDWERK gaan ontwerpers en vakopleidingen samen aan de slag met (bijna) vergeten Zeeuwse (handwerk) technieken. Moderne ontwerpers bedenken nieuwe, eigentijds toepassingen waardoor de oude ambachten en technieken bewaard blijven voor de toekomst.

In 2016 stond de techniek van het maken van (hoofd)kappen als onderdeel van de klederdracht centraal. Modeontwerper Antoine Peters en Meesteropleiding Coupreur gingen aan de slag met traditionele vouw- en plooitechnieken uit de Zeeuwse klederdracht.

In deel twee dat nu loopt, gaat het om houtbewerking. Leerlingen van het Goese Lyceum gaan aan de slag met handgereedschappen en verschillende houtverbindingen die traditiegetrouw werden toegepast in de scheepsbouw en door stoelenmakers. Stoelenmaker Caspar Labarre is op zoek gegaan naar de beste manier om handmatig kwaliteitsproducten te maken, die zijn geïnspireerd door de collectie van het Zeeuws Museum. Het resultaat kun je hier zelf testen. Het ontwerp doet het in eerste instantie niet vermoeden, maar als ik ga zitten ontdek ik een super zitcomfort. Zulke stoelen zou ik wel rondom mijn eettafel willen.

Rupsen, poppen en vlinders

Op de tweede verdieping sta je opeens in de wondere insectenwereld van Johannes Goedaert (1617-1668). Naast kunstschilder was deze inwoner van Middelburg een groot insectenkenner. Zijn leven lang kweekte hij maden en larven, hij beschreef wat hij waarnam heel nauwkeurig en maakte er tekeningen bij. Hij beschreef als eerste de metamorfose van insecten en hij gaf aan veel soorten een Nederlandse naam. Aan het eind van zijn leven, heeft hij zijn ontdekkingen en bevindingen vast gelegd in het driedelige boek Metamorphosis Naturalis. Ontdek hier o.a. de Paeuw Ooge (Dagpauwoog), de doodshoofdvlinders, de kleine vos en vele andere kleurrijke fladderaars.

De Romeinen waren ook hier!

Op de derde etage stappen we verder terug in de tijd. Vondsten toonden aan dat 4000 jaar voor Christus Zeeland al werd bewoond door mensen. Aan het begin van onze jaartelling vestigden de Romeinen zich in Aardenburg, Domburg en Colijnsplaat. In vitrines liggen Romeinse spelden en parfum flesjes naast sieraden uit de Middeleeuwen, van de Vikingen en zilverwerk uit de tijd van der Spanjaarden.

Rijkdom uit de 15 eeuw

Dat het de Zeeuwen in de 15e eeuw voor de wind ging, zien we hier aan de hand van glazen parfumsprenkelaars uit Arabië en majolicaborden uit Spanje. Beide gevonden aan het hof van Souburg, vlak bij Vlissingen. Als ik de majolicaborden zie, moet ik weer denken aan de keramiek expositie van Picasso aan Zee in Scheveningen. Ondanks de vele eeuwen die deze stukken na elkaar vervaardigd zijn, lijkt het resultaat nauw verweven.

 

Zeeslagen in vijf wandkleden

De Beeldenstorm (1566) leidt uiteindelijk tot de Tachtig jarige oorlog tussen Nederland en Spanje (1566-1648). Als de Zeeuwen de Spaanse vloot enkele gevoelige nederlagen bezorgen met terugtrekking tot gevolg, wil het Zeeuwse Bestuur deze onafhankelijkheid graag vieren. In Antwerpen worden vijf grote wandkleden besteld waarop wij nu nog heel gedetailleerd kunnen zien hoe het strijdgeweld bij Bergen op Zoom, Veere, Zierikzee, Lillo en Rammeskens is verlopen. In deze zaal staan volop banken en hierop liggen boeken en er zijn beeldschermen waarop je alle details van dichtbij kunt bekijken. Hier kun je de roemrijke zeeslagen, liggend op een bank, heel relaxt nog eens aan je oog voorbij laten trekken.

Van zeeslag naar slaapvertrek

Soms voel ik me hier net Klein duimpje in Zeven-mijls-laarzen. Na de zaal met wandkleden stap ik zo de voormalige slaapkamer van Louise de Coligny binnen. Zij was de vierde en laatste vrouw van Willem van Oranje en moeder van Fredrik Hendrik. Zoonlief werd op 29 januari 1584 geboren. Op 10 juli van datzelfde jaar werd manlief in Delft vermoord door Balthasar Gerards. In de slaapvertrekken van Louise hangt nu een kleurrijke selectie schilderijen uit de Nederlandse geschiedenis. Modern werk van Jan Dibbets tegenover de blauwe appelboom van Piet Mondriaan. Ook Charley Toorop en Marinus Boezem kregen een plaats in de zaal van de 20-ste eeuw.

Een kleedkamer vol zilver

Achter de slaapkamer van Louise is nog een extra ruimte, ik noem dit voor het gemak de kleedkamer. In een bijna muur vullende vitrinekast pakt het Zeeuws Museum hier flink uit. Hier ligt kerkelijk zilver naast de ananasbeker van het Jakobsgilde uit Tholen. Ontdek hier de molenbekers gemaakt door de Middelburgse zilversmeden, het wijnkoelvat van Philippus Prié en de broodmand van Potmans.

 

l. Wonderkamers op zolder r. detail van de Zeeuwse collectie - Borduurgarnituur

Wonderlijke wonderkamers

Op de hoogste verdieping van de voormalige abdij liggen drie Wonderkamers. Op de grote zolder staan drie grote houten transportkisten. Deze kisten zijn ingericht met kabinetten zoals dat vroeger werd gedaan in de historische Wunderkamer. Elk kabinet hier is een wereld in het klein. Zo ontdek je hier de wereld van Huis & Wandel, de wereld van Leven & Dood en tot slot de wereld van Pracht & Praal. Op mij hebben de wonderkamers meer de uitwerking van rariteiten kabinetten. Plaatjes, bloemen, spelden, wapens, babykleding, borduursels, schilderwerkjes, nationale feestrokken en ivoren beeldjes wisselen elkaar hier af. Voor iedereen is er wel wat te ontdekken.

Mijn hoofd is verzadigd na vijf verdiepingen Zeeuwse geschiedenis. Ik pak de lift terug naar de begane grond en bestel in het museumcafé een lekkere lunch van biologische producten uit de eigen streek.

In die museumwinkel ontdek ik later een moderne, zwarte variant op het bekende Zeeuwse zilveren knopje. Ooit kreeg ik er een van mijn oma, nu neem ik een 21ste variant mee als herinnering aan deze dag.

Het Zeeuws Museum is van dinsdag t/m zondag geopend van 11.00 tot 17.00 uur.
Het is gratis voor houders van de Museum- of Rembrandtkaart.

© foto’s, en tekst Wilma Lankhors
Gebruik foto’s met dank aan het Zeeuws Museum

Overzicht van tijdelijke exposities in 2017

• De wonderlijke insectenwereld van Johannes Goedaert, Uyt Eygen Ervarentheyd is nog te zien t/m 29 oktober 2017
• Het kunstmuseum (een selectie uit het eigen museum depot) ook t/m 29 oktober 2017
• Handwerk – deel 2 – hout – is nog te zien t/m 29 januari 2018.

 

Eeerder verschenen op dit blog over Zeeuws Museum

Handwerk in het Zeeuws Museum
Sign of the Times @ Zeeuws Museum