Herdenking 125ste sterfdag Van Gogh
Vandaag, woensdag 29 juli 2015 herdenken we dat Vincent van Gogh 125 jaar geleden in het Franse Auvers is overleden. 125 Jaar na zijn overlijden heeft het team van het Van Gogh Museum in Amsterdam, 23 brieven uit naam van Van Gogh verstuurd. Ze zijn bezorgd bij evenzo veel hedendaagse kunstenaars. Als antwoord werd een kunstwerk van hen verwacht. Allen hebben gereageerd, hun werken zijn, over verdeeld over drie verdiepingen, tentoongesteld in het Van Gogh Museum in Amsterdam. Wil jij weten wat de kunstenaars aan Vincent ‘terug schreven’?
twee voorbeelden van originele brieven van Vincent van Gogh © Van Gogh Museum AMS
Een bonte verzameling
Het speciale aan deze tijdelijke expositie is dat hij dwars door de vaste collectie heen loopt. De creatieve antwoorden van de 23 kunstenaars hangen verdeeld over de drie verdiepingen van het museum. Niet in aan aparte ruimte zoals je dat meestal ziet bij een tijdelijke tentoonstelling. De rode draden in deze Van Gogh kluwen zijn de 23 artistieke reacties van de artiesten. De kunstenaars komen uit binnen- en buitenland en variëren in leeftijd en kunstrichting. Op de begeleidende kaart zie ik plaatsnamen als Spakenburg en Teheran, Oujda en Tiel. Ik ga op zoek naar de derde kunstenaar, daarna de derde Nederlandse kunstenaar en als hekkensluiter het antwoord op de laatste brief, nummer 23 op de derde etage. Antwoorden aan Van Gogh in 3×3.
De derde kunstenaar
Dit is een duo gevormd door de Nederlandse Siri Baggerman (1978) uit Tiel en de Finse Pilvi Takala (1981) uit Helsinki. Met en videoclip van zeven minuten geven zij hun reactie op brief 193 die Vincent op 23 december 1881 aan zijn broer schreef. Zij reageren op een brieffragment van Vincent over kleding die hij van zijn vader heeft gekregen die hem niet past.
“Geven en krijgen maakt je afhankelijk van elkaar”.
Dit laatste is het thema van de video. Siri kreeg (ongevraagd) van haar beide (gescheiden) ouders, onafhankelijk van elkaar een begrafenisverzekering. Ze heeft hier niets aan want ze had al besloten om haar lichaam na haar dood aan de wetenschap te schenken. Siri zou het geld liever nu hebben, nu het nog goed met haar ouders en haar gaat. Ze belt de Dela en vraagt om raad. In beeld komt steeds een billboard met de tekst “Why wait until it is too late? Say something wonderful now” afzender ‘Dela’. De reactie van de Dela op Siri’s verzoek is te horen op de ingesproken voicemail. Wie houdt wie nu voor de gek?
Op de vraag van Siri aan haar moeder: Zou je zo’n verzekering ook aan andere aanraden? zegt de oudere vrouw na enige aarzeling “… ach, dat weet je pas als je dood bent’. ? ! ? Cruijff zou nu zeggen: je ziet het pas als het het ziet.
De derde Nederlandse kunstenaar
Van de 23 artiesten komen er tien uit Nederland. Omdat de derde kunstenaar ook de Nederlandse nationaliteit heeft, tel ik er drie verder en kom zo op de tweede verdieping uit bij Simon van Til (1985) uit Doesburg. Hij kreeg brief 619 die Vincent begin juni 1888 vanuit Arles schrijft. Van Gogh is diep geraakt door de kleuren in Zuid-Frankrijk en ook de nachten vindt hij van een bijzondere schoonheid:
“de zee verschiet van kleur, sterren worden edelstenen. Tegen het blauwe fond schitteren de sterren, helder, groenig, geel, wit, lichtroze – helderder, fonkelende, meer als edelstenen dan bij ons, zelfs meer dan in Parijs”.
Van Til’s antwoord is een verweving tussen de fotografie en de werkelijkheid. Analoog fotografeert hij een vaas en laat deze dubbel zien. Het object wordt zo vervormd tot zijn eigen beeltenis. Van Til maakte zijn opnames ’s nachts bij het licht (dat Vincent beschrijft) van de volle maan.
“Onder specifieke omstandigheden van tijd en licht ontstaan mysterieuze werelden”
citaat van Van Til
Constant Dullaart drie bewerkingen
Het antwoord van de 23ste kunstenaar is te zien op de derde verdieping van het museum. Het toeval wil dat dit weer een Nederlandse artiest is. Constant Dullaart (1979) uit Leiderdorp kreeg brief 700 die Vincent in oktober 1888 aan zijn broer Theo schreef.
“Ach, wat zouden we met fotografie en de schilderkunst een portretten naar de natuur te maken zijn. Ik heb nog altijd de hoop dat ons met het portret nog een mooie revolutie te wachten staat”.
Dullaart houdt zich bezig met moderne beeldcultuur. Zowel de reproductie als de manipulatie er van (denk aan Photoshop technieken). Hij laat in zijn antwoord op Vincent’s brief de vervolgstap op de portretfotografie zien. In de tijd van Van Gogh was de fotografie een nieuw medium en zijn verwijzing en wensen in brief nummer 700 inspireerden Dullaart. Zijn antwoord is een drieluik.
Op de derde etage zie ik fotobewerkingen die allemaal ‘Jennifer in Paradise’ laten zien. Jennifer is de vrouw van een van de gebroeders Knoll die het ‘photoshoppen’ in 1990 hebben gelanceerd. Knoll heeft de fotobewerktechniek voor het eerst toegepast op de strandfoto van zijn vrouw Jennifer. Dullaart laat op zijn beurt drie bewerkingen zien.
Mijn ervaringen
Toen ik bij het museum aankwam stond de rij bijna tot halverwege het Rijksmuseum. Een half uur tot drie kwartier wachten voor je naar binnen kunt, is bijna een dagelijks ritueel. Tijdens mijn bezoek was het erg druk, dat vond ik niet alleen, dat beaamde ook een aantal museummedewerkers zonder dat ik er naar vroeg. Daarbij komt dat de creatieve antwoorden van de 23 kunstenaars ad random tussen de werken van Van Gogh hangen. Ik vond het hierdoor allemaal wat rommelig en dat was jammer omdat er hele verrassende reacties c.q. kunstwerken tussen zaten. Het idee achter deze tentoonstelling spreekt me erg aan. Het lijkt me heel bijzonder om 125 jaar na de dood van een groot kunstenaar nog een brief van hem te krijgen.
When I give, I give myself is nog te zien tot 17 januari 2016 in het Van Gogh Museum in Amsterdam.
@tekst Wilma Lankhorst
@ foto’s gebruik met dank aan Van Gogh Museum Amsterdam
© fotoserie ‘Jennifer in Paradise’ Constant Dullaart.
“Wat zijn die prachtige schilderijen opeens toch klein…
Ik was inmiddels zo gewend geraakt aan groot opgeblazen werken van Van Gogh op allerlei beurzen, op het Museumplein en recent nog in Berlijn bij Van Gogh Alive. Bij het zien van de originelen nog sterker ervaar wat voor een unieke kleinoden hier in Amsterdam hangen.”
Wilma Lankhorst tijdens bezoek aan Van Gogh Museum in Amsterdam juli 2015.
Meer lezen over Vincent Van Gogh en het Van Gogh Jaar?
2015 Van Gogh Jaar
Van Gogh & Co in het Kröller Müller Museum nog te zien tot 4 september 2015
Van Gogh Alive een multimedia spektakel in Berlijn