deel 2 van het tweeluik:- Vlisco 1:1 & Yinka Shonibare
Paradise Beyond in Helmond
Yinka Shonibare – zelfportret naar Andy Warhol
Paradise Beyond brengt je in andere sferen. De Brits-Nigeriaanse kunstenaar Yinka Shonibare laat Helmond stralen met zijn bijzondere creaties mede gebaseerd op de stoffen van Vlisco. Voor Museum Helmond ligt een golvende zee vol kleuren. Ik voel me verlicht en laat me meesleuren. In het kielzog van ‘Dutch Wax’ neemt Yinka Shonibare ons mee naar het Hof van Eden en misschien wel een stap verder. Paradise Beyond ligt nog t/m 12 februari 2017 in Helmond.
Alvast even kijken …. Hier een Sneak preview!
Van Londen naar Nigeria
Yinka Shonibare is op 9 augustus 1962 in Londen geboren. Als hij 5 jaar is, verhuizen zijn ouders naar Lagos (Nigeria). Zijn vader heeft daar een advocatenkantoor en ziet zijn zoon graag in zijn voetsporen treden. Yinka heeft andere ambities en verhuist op zijn 17e terug naar Londen en schrijft zich daar in op de Reprise School. Een jaar later gaat hij naar de Byam Shaw School of Art. Korte tijd na aanvang van zijn studie loopt hij een infectie op aan zijn ruggenwervel waardoor hij eenzijdig verlamt raakt. Hierdoor moet hij als opnieuw leren, dus ook opnieuw leren tekenen. Hij zet door en behaalt uiteindelijk zijn Master in Fine Art aan de Goldsmiths University van Londen. Hij is lid van de Young British Artist generatie en zet zich met zijn organisatie Sharpe Arts in voor het toegankelijk maken van kunst voor mensen met een beperking. Hij exposeerde o.a. op de Biënnale van Venetië en in verschillende vooraanstaande musea waaronder het Boymans van Beuningen in Rotterdam. In 2004 werd hij in Engeland genomineerd voor de Turner Prize. Een jaar later benoemde de koningin van Engeland hem als lid van de Most Excellent Order of the British Empire (MBE). Sindsdien staat de eervolle vermelding MBE achter zijn naam.
Zoektocht naar Afrikaanse wortels
Aan de academie liet hij zich inspireren door de vernieuwing in Rusland, de perestrojka geïnitieerd door Michael van Gorbatsjov. Een onderwerp dat op dat moment (1990) voor veel kunstenaars in grote delen van de wereld als voedingsbodem diende. Zijn docent vroeg hem waarom hij niet op zoek ging naar zijn Afrikaanse wortels in plaats van een algemeen onderwerp te pakken voor zijn werk. En zo begon zijn zoektocht naar zijn Afrikaanse ‘roots’. Na een intensieve speurtocht kwam hij bij de ‘Afrikaanse’ stoffen uit. De kleuren en motieven gaven hem een gevoel van betrokkenheid Dit had hij nog niet eerder ervaren bij zijn studie naar onder andere traditionele Afrikaanse maskers. Voor hem vertegenwoordigen deze stoffen zijn verbinding met Afrika. Dat het uiteindelijk een Nederlands bedrijf bleek te zijn die zijn favoriete stoffen drukten, deed aan zijn ‘wortelgevoel’ niets af. Yinka’s liefde voor ‘Dutch Wax’ vormt mede de basis van zijn succesvolle carrière als veelzijdig kunstenaar.
Politieke en sociale betrokkenheid
Naast zijn veelvuldig gebruik van Dutch Wax patronen, spreekt zijn onderwerpskeuze het grote publiek aan. Zijn betrokkenheid bij politieke en sociale onderwerpen komen terug steeds weer in zijn kunstwerken. In deze tentoonstelling ontdek je zowel verhalen uit de Engelse geschiedenis, zoals de (helden)verhalen rondom Admiraal Nelson, als de huidige opvattingen omtrent vluchtelingen (Bunch of migrants) en klimaatverandering. In de video, die je aan het begin van tentoonstelling Paradise Beyond kunt zien, geeft Shonibare aan dat het hem tegenwoordig, meer dan ooit, gaat om kunst die zich primair richt op het thema menselijkheid. De menselijke waarden staan bij hem nu nog meer centraal. Eén van zijn grootste idealen is het geven van een plek aan ‘de ander’, zowel in de samenleving als in de kunst.
In zijn gevarieerde creaties kom je regelmatig het begrip ‘alien’ tegen. Hiermee verwijst hij naar racisme, xenofobie (angst voor vreemdelingen) en gevoelens van angst voor de ‘onbekende’ ander. Hij verbeeldt de buitenstaander als ‘alien’ wat in onze taal ‘vreemd’ betekent. In de hal van het museum maak je al direct kennis met twee aliens: Alien Child (2011) en Alien Woman on Flying Machine (2011). In een van de zalen boven hangt het werk ‘Bunch of Migrants’ (2016). Dit werk maakte hij als reactie op de uitspraak van David Cameron in januari 2016. Shonibare refereert met de kudde wildebeesten, aan dit voorval en vraagt zich af of dit de manier is waarop wij vluchtelingen (moeten) zien?
Collages tonen Klimaat Shit
Shonibare wordt ook gedreven door zijn zorg voor het milieu en de klimaatafspraken. In de serie Climate Shit Drawings (2009) laat hij zien hoe het koloniale verleden nog steeds invloed uitoefent op het heden. De kunstenaar vertelt zijn verhaal in tweedimensionale werken gemaakt van een combinatie van collages en tekeningen op papier. Uitgeknipte bloemen van Vlisco-stoffen combineert hij met krantenknipsels uit de Financial Times waarin melding wordt gemaakt van de economische crisis en klimaatverandering. Shonibare laat ons de concrete gevolgen zien van onze overconsumptie, globalisering en de uitbuiting van de kwetsbare en eindige bronnen op onze planeet.
Dood van de koloniale macht
Aan de hand van een serie foto’s Fake Death Pictures uit 2011 toont Shonibare een stervende Lord Nelson. Deze zeeman leidde in 1805 met de Engelse vloot de Battle of Trafalguar tegen de gecombineerde macht van Spanje en Frankrijk. Als je voorstellingen bekijkt, ontdek je sterfscènes uit andere bekende kunstwerken zoals Edoaud Manet en Henry Wallis. De stervende Nelson, gekleed in Vlisco-prints, wordt op de foto’s in spiegelbeeld afgebeeld. In werkelijkheid miste hij zijn rechterarm en niet zoals we hier zien zijn linker.
Leven wij in het paradijs?
Het grootste werk van Yinka Shonibare in Paradise Beyond is het bijna muur vullende werk Eden Painting (2013). Tegen een lichtblauwe achtergrond zie je allemaal cirkels, die deels zijn bekleed met Vlisco-motieven op de bovenkant, en deels aan de zijkant. Voor deze fries-achtige installatie heeft de kunstenaar zich laten inspireren door het verhaal van de Ark van Noach. Uit de zijkant van de ronde schijven steken prikkers met daarop allemaal dierenfiguren. Van dinosaurus-achtige dieren, tot herkenbare dieren uit onze dagelijkse omgeving en fantasie dieren uit strips en games. Shonibare suggereert in eerste instantie een wereld waarin harmonie en evenwicht heerst. Inmiddels weten we dat de kunstenaar ons als kijker graag op de proef stelt. Ook dit werk heeft een diepere laag. Met de fragmentering van het geheel verwijst de kunstenaar enerzijds naar de grootsheid van de schepping en anderzijds naar een echo van de grootsheid van de Amerikaanse schilderkunst na de Tweede Wereldoorlog. In die tijd stonden de grote doeken van de Amerikaanse abstract-expressionisten voor overheersing. Dit kun je ook interpreteren als een symbool voor de expansiedrang en macht van de Verenigde Staten.
In dezelfde ruimte staan nog twee andere installaties, The Pursuit (2007) en Adam & Eva. The Pursuit verwijst naar een ontmoeting van twee geliefden in een tuin. De twee zijn gekleed in Vlisco-motieven en hebben net als veel andere personages van Shonibare geen hoofd. Voor de opstelling heeft de kunstenaar zich o.a. laten inspireren door het werk The Progress of Love (1771-2) van Jean Honoré Fragonard. Bij de installatie Adam & Eve (2013) werk zie je een boom, twee figuren (zonder hoofd), gekleed in Vlisco-stoffen, appels en een slang. Het hele verhaal kun je in Helmond lezen in de compacte leeswijzer die speciaal voor deze tentoonstelling is samengesteld.
De tentoonstelling Paradise Beyond is nog t/m 12 februari 2017 te zien in Museum Helmond. Gratis met Museum- of Rembrandt-kaart
De expositie Vliso 1:1 is nog te zien t/m 17 maart 2017
Lees ook – Afrikaanse Mode uit Helmond
© tekst, foto’s en video Wilma Lankhorst Gebruik foto’s met dank een Museum Helmond en Yinka Shonibare