Jean Arp, the poetry of forms(2)

In deel twee van The poetry of forms, gaan we verder vanaf het moment waarop
Hans Arp, kunstenares Sophie Taeuber ontmoet.

Sophie Taeuber

Tijdens de tentoonstelling bij Tanner ontmoet hij kunstenares Sophie Taeuber, zijn latere partner in kunst en zijn eerste vrouw. Ook van haar zijn in deze tentoonstelling enkele werken te zien. Samen maken ze in 1918 een duo-collage (zonder titel). Deze compositie is opgebouwd uit 30 gelijkvormige rechthoeken. Ze verschillen van kleur en materiaal. Hans en Sophie waren samen op zoek naar de rol van het toeval. Hun zelf gestelde beperkingen in dit experiment waren de uniforme afmetingen, een lineaire horizontale en verticale ordening en een beperkt kleurgebruik.
Naast dit gezamenlijke vormexperiment, dwaalt Hans volop rond in zijn fantasiewereld, op zoek naar vormenland. Je ziet hier houtsnede in perfecte symmetrie (Fantastische gebeden 1916) en twee jaar later organische vormen in Vijfentwintig gedichten.

Mijn bezoek in videobeelden

De lucht is een wortel

De stenen zijn gevuld met ingewanden.
Hoera. Hoera. De stenen zijn met lucht gevuld.
De stenen zijn takken van water
……
Wanneer de stenen zich krabben,
Schieten nagels wortel. Hoerahoera.
De stenen hebben oren om de exact tijd te eten.

Uit Le surréalisme au service de la Révolution (1933)

Hij definieert een kunstenaar dan als iemand die dingen ‘construeert’. Hij roept op tot een herwaardering van de kunstenaar als eenvoudig ambachtsman. Hij werkt dan zelf met papier, stukken karton en alledaagse materialen als hout, wol en textiel. Zijn werken zijn een poging om het menselijke te overstijgen en dichter bij het eeuwige, het onuitsprekelijke te komen. Arp versnippert (gekleurd) papier en laat het toeval zijn nieuwe werk bepalen. Ook ontwikkelt hij een eigen taal, de taal van de objecten met o.a. Kurt Schwittert en Hannah Höch.

Handvrucht & snorhoed

In de tweede zaal ontdek je inspirerende voorbeelden met zelf verzonnen titels. Hij lijkt ons als kijker hiermee uit te nodigen om ook onze fantasie te gebruiken. Zie wat je wilt zien, of ontdek wat je denkt te zien.

De serie met zeven Arpaden uit 1923 is hier een echte blikvanger. Dit werk is bijna 100 jaar oud en het ziet er zo hedendaags uit. Proef de woorden snorhoed, navelfles & snorklok.

Ode aan Sophie

In de laatste zaal is ook ruimte voor een ode aan Sophie. Zijn vrouw sterft tijdens de Tweede Wereldoorlog aan de gevolgen van koolmonoxide vergiftiging (1943). Het verlies leidt tot wanhoop bij Arp en hij stopt tijdelijk met werken. Hij voelt zich artistiek verlamt. Dan pakt hij de draad weer op door het werk van Sophie opnieuw te bekijken. Hij verscheurt haar werk en herschikt ze tot nieuwe objecten. Hij verscheurt hun duo-tekening uit 1939 en rangschikt de losse onderdelen opnieuw en beschildert ze. Zo ontstaat letterlijk en figuurlijk een nieuwe gelaagdheid. Het eindresultaat hiervan staat symbool voor de ontbinding van alle materie en onze gehechtheid.

‘Kunst is een vrucht die groeit in de mens,
als een vrucht aan een plant
of een kind in de moederschoot’.

Uit ‘À propos de l’ art abstrait’ cahiers d’Art 6 (1931) Jean Arp

De ster

Naast de navel, is de ster een symbool dat regelmatig terug komt in het werk van Arp. In deze tentoonstelling ontdek ik verschillende vormen van de ster. Arp zei hier zelf over: ‘De sterren schrijven in een oneindig traag tempo en lezen nooit wat ze hebben geschreven’.

Arp zag de ster als een directe bron van creativiteit. Op zijn graf in Locarno staat een afgietsel van zijn beeldhouwwerk Etoile. Zo kan hij ook na zijn dood blijven stralen.

De ster (1939) ©Hans Arp coll. Kröller Müller Museum

Mijn ervaringen

•  Een bezoek aan The poetry of forms, heb ik ervaren als een onverwacht feest.
•  Vier zalen, prachtig ingericht en vormgegeven. Waardoor ik dit bezoek ervaar als         een ontdekkingsreis door een wereld van nieuwe taal en vormen;
• De meeste beelden hebben een hoog knuffel gehalte. Ik moet me echt inhouden om ze niet even aan te raken…;
• De beelden, collages, gedichten en schilderijen zijn bijna een eeuw oud. Maar ze ‘voelen’ als nu. Arp heeft tijdloze bruggen gebouwd waarop we door zijn poëziewereld kunnen wandelen;
• Door zijn unieke titels, zelf ontwikkelde woorden, krijg je als bezoeker volop de kans om je fantasie alle ruimte te geven. De werken van Arp laten zich steeds opnieuw, laag voor laag (her)ontdekken;
• Als je de zaalteksten èn de titels van zijn werken leest, ontdek je steeds nieuwe woorden. Ik zou er best graag een aantal willen indienen voor opname in de Dikke van Daele;
• De mens lijkt de grote afwezige in deze expositie. Ik zie nergens een concrete afbeldingen of beeld van een mens. Wel details in de vorm van een torso of menselijke elementen als een navel en een snor;
• The Poetry of forms is puur genieten voor natuur- en kunstliefhebbers.

 

Hans Arp, the Poetry of forms is nog t/m 17 september 2017 te zien in het Kröller Müller Museum in Nationaal Park de Hoge Veluwe.

Mooie catalogus

Voor deze grote overzichtstentoonstelling van het werk van Arp is een prachtige catalogus samengesteld. Sinds de jaren zestig van de vorige eeuw is er geen grote expositie meer geweest van Arp in ons land. De tentoonstellingscatalogus is daarom een waardevolle publicatie voor liefhebbers. Voor € 24,95 ben je de eigenaar van 144 pagina’s met meer dan 80 afbeeldingen van zijn werken, aangevuld met interessante achtergrondverhalen. De catalogus is tweetalig uitgevoerd (Nederlands-Engels). De expositie is zelfs viertalig: Nederlands, Egels, Duits en Frans. Dus nodig je internationale vrienden gerust uit voor een dagje naar het Kröller Müller Museum.
 

Lijstje met bijzondere Arp-woorden

Graag doe ik een duit in het zakje voor de opname van nieuwe woorden in de Dikke Van Daele. Arp deelt zijn eigen woordcreaties gul in The poetry of forms.

wolkenpomp, wolkenherder, snorhoed, hamerbloem, handvrucht, navelfles, snorklok & woorddromen

 

Voorstelling: Menschen-Worte

Naast de boven beschreven tentoonstelling is er deze zomer ook een theaterprogramma rond Hans Arp. In de voorstelling Menschen-worte beleef je een theatraal concert rond de gedichten van Jean Arp. In deze muzikale voorstellingen wordt het absurde van het menselijk bestaan gevierd. Tussen 23 mei en 13 december 2017 worden er veertien voorstellingen verzorgd. Kijk hier voor alle details en de speellijst.

© tekst en video Wilma Lankhorst
© gebruik van de afbeeldingen met dank aan het Kröller Müller Museum en alle bruikleengevers.
foto 1 Buiten aanzicht Kröller Müller Museum met aankondiging HAs Arp, the poetry of forms foot Wilma Lankhorst
foto 2 Jean Arp (l) en Sophie Taeuber (r) tijdens l'Aubette in Straatsburg (1927-1928). vergroting hangt in extra zaal 
foto 3 Overzicht - links de 7 Arpaden foto Marjon Gemmeke
foto 4 In deze zaal brengt Jean Arp een ode aan zijn vrouw Sophie.
foto 5 De ster (1939) © Hans Arp coll. Kröller Müller Museum foto Marjon Gemmeke
foto 6 Folder met aankondiging theaterprogramma Menschen Worte
foto 7 & 8 Hans-Jean-Arp Coquille cristal (1938) foto Marjon-Gemmeke

Deel 1 van Hans Arp, the poetry of forms is op woensdag 7 juni op dit blog verschenen
lees er hier alles over…

beide foto's: Hans-Jean-Arp Coquille cristal (1938) foto Marjon-Gemmeke
Deze sculptuur gaf Hans Arp zelf cadeau aan het Kröller Müller Museum