update september 2020
Met veel enthousiasme is het team van ARTZUID begonnen met de voorbereidingen van de zevende editie.
|
Vrouwelijke kunstenaars op ARTZUID 2019
Op zoek naar de vrouwen op ARTZUID.
De zesde editie van ARTZUID heeft als ondertitel the ‘Amsterdam Sculpture Biennial’. Zo wil deze tweejaarlijkse gratis beeldenroute zich internationaal nog beter op de kaart zetten. Wat ik nog leuker vind is dat in de 2019 versie er meer beelden van vrouwelijke kunstenaars te zien zijn dan in voorafgaande edities. Een extra reden om vóór 15 september 2019 de grootste en gratis beeldenexpositie van ons land te bezoeken. Ik wens je een fijne nazomer!
Mijn digitale speurtocht naar de vrouwen op ARTZUID
Thema ARTZUID 2019:
Tussenruimte en Verbinding
ARTZUID info
Op de kruising van de Minervalaan en Apollolaan in Amsterdam Zuid, staat het ARTZUID Infocentrum. Als je de opgestoken duim van César ziet, weet je dat je op de juiste locatie bent. Op het terras kun je koffie drinken, terwijl je de route verkent op de handige route map (€ 3, -). Naast een papieren kaart is er een app en een uitgebreide catalogus. De uitvouwbare routemap geeft een goed overzicht van de verschillende locaties. Hierop staan zowel de beelden in Amsterdam als de 21 sculpturen in Amstelveen.
De # met een cijfer in het artikel, verwijzen naar het nummer van het betreffende kunstwerk op de routekaart van ARTZUID.
Ontdekkingsreis door 80 sculpturen
Van de 80 kunstwerken die je hier kunt zien, zijn er vijftig van internationale kunstenaars. Nog interessanter vind ik dat er 16 sculpturen door 10 verschillende vrouwelijke kunstenaars zijn gemaakt. Van Charlotte van Pallandt (1898-1997) tot Gloria Friedmann (1950) van Judith Wiersema (1968) tot Louise de Bourgeois ( 1911-2010) . Met een kop koffie en de routekaart, stippel ik een (fiets)route uit om nader kennis te maken met de vrouwen op ARTZUID. Ik beperk me in dit artikel tot de beelden die in Amsterdam staan. De serie in Amstelveen heb ik bekeken, toen ik de expositie ter gelegenheid van de verjaardag Klaas Gubbels in Museum Jan van der Togt heb bezocht. Onder dit artikel laat ik je de videobeelden zien van de koffiekannen van Klaas Gubbels.
Charlotte van Pallandt en Eja Siepman
In het park aan de Apollolaan staan twee beelden van Charlotte van Pallandt. Ze laten twee stijlen van een kunstenaar zien. Van Pallandt’s liggende vrouwenfiguur #32 (1964) is een realistische weergave. Haar tweede beeld ‘Constructie Staande’ #39 (1980) iets verderop links is een sterk geabstraheerde versie van een lichaam. Een constructie die de opbouw en de werkwijze van Van Pallandt laat zien. Van Pallandt bleef in haar lange artistieke leven steeds op zoek naar nieuwe vormen, constructies en werkwijzen.
“Ik heb me altijd gepassioneerd gevoeld over de eeuwenoude vocabulaire van de beeldhouwkunst. Maar de ware essentie van mijn werk ligt inde abstracte kwaliteiten, in een weloverwogen
en ingetogen idioom.”
Eja Siepman
Iets verder op staat het beeld de Zigzag (2019) #34 van Eja Siepman van den Berg (Eindhoven, 1943). Een vrouwelijke torso met een duidelijke link naar de klassieke beeldhouwstijl. Eja Siepman is de eerste winnares van de Charlotte van Pallandt-prijs die in 1978 is ingesteld. In 2017 kreeg Eja Siepman de Wilhelmina-ring. Deze Nederlandse beeldhouwster heeft in de vroege jaren zeventig een eigen visueel programma ontwikkeld. Ze maakt veel voorstellingen van (vrouwelijke) lichamen waarbij haar interesse zich richt op een harmonieuze figuratieve weergave in combinatie met de principes van abstractie.
Langs de Minervalaan staan nog twee beelden van Eja Siepman: Staande (armen omhoog – 1985) #76 en Venus (2009) #77. Als je meer werk van Eja Siepman wilt zien, kan ik je een bezoek aan Het Depot in Wageningen warm aanbevelen. Dit museum heeft maar liefst 39 beelden van haar hand in de collectie. Tot 26 januari 2020 is hier de tentoonstelling De inspiratiebronnen van Eja Siepman te zien.
Gloria Friedmann
De Duitse kunstenares Gloria Friedmann (1950) is hier vertegenwoordigd met drie sculpturen: De paars-roze Le Polymorphe #51 (2018), Everyday Robots #52 (2015) een groep van drie beelden en de neusknijper Et moi, et moi, et moi #53 (2015). Ga eens lekker op het bankje voor de beelden zitten en neem wat extra tijd voor deze sculpturen. Het is alsof ze na een tijdje spontaan hun verhaal met je delen.
Friedmann is in 1950 in het Duitse Kronach geboren. Ze volgde haar eerste kunstopleiding in Duitsland en vertrok in 1977 naar Parijs voor vervolgstudies. Ze werkt in drie disciplines: fotografie, beeldhouwen en als installatiekunstenaar. Op haar dertigste werd ze uitgenodigd voor deelname aan de elfde Biënnale de Paris en in 1987 was haar werk voor het eerst te zien op de Documenta #8 in Kassel. Sinds 1977 woont en werkt Friedmann met haar partner, de Franse kunstenaar Bertrand Lavier, afwisselend in Aignay-le-Duc en in Parijs.
Kom uit de tent
Een heel opvallend beeld hier is de kleurrijke tent van de Franse kunstenaar Elsa Tomkowiak (Saint Vallier 1981). OUT I Phébus’s Moire (2019) #20 staat op het grasveld rechts vanaf het Hilton hotel. Deze kleurrijke en schaduwrijke doorgang nodigt uit om er door heen te lopen. Dit geeft uiteraard een hele ander beleving.
Meer weten over het werk van Elsa bekijk dan de video onderaan dit artikel.
Tiny House van Dini Thomsen
Van een andere Nederlandse kunstenaar, Dini Thomsen (Katwijk 1943) staat hier de installatie Habitation – security or isolation (2011-2019) #11 voor ARTZUID. Vanaf de kleurrijke tent van Els Tomkowiak is het maar een klein stukje lopen naar de eenvoudige zwarte huisjes op palen. Zijn het vogelhuisjes of een vorm van Tiny Houses op palen? Geven de huisjes een gevoel van veiligheid of leidt het tot isolatie?
Thomsen is in de oorlog in het Nederlandse Katwijk geboren. Van 1962 tot 1965 studeerde ze aan de Schilder- en Tekenacademie Ars Aemulae Naturae in Leiden. Daarna studeert ze verder aan de Koninklijke Academie in Den Haag. In 1967 opent ze en atelier in Katwijk en gaat ze aan de slag als kunsttherapeut. Ze werkt dan o.a. met bewoners van de psychiatrische kliniek Overduin (1969-1975). Vanaf 1988 werkt ze in Duitsland, eerst in Bochum en sinds 1989 heeft ze een eigen atelier in de voormalige Bensdorf-fabriek in Kleve.
Wiersema heeft een passie voor het beeldhouwen van
vrouwelijke vormen.
De kracht van de vrouw staat centraal in haar werk.
Lange benen en grote stappen
De jongste Nederlandse kunstenaar die ik tegen kwam op ARTZUID is Judith Wiersema (Utrecht 1968). Om haar lange been met hoge hak te vinden, moet je de fiets op, of anders een stukje lopen. Als je vanaf de Apollalaan richting het Vondelpark gaat, kom je op een klein plein in de Johannes Verhulststraat. Als ik hier aankom, zitten er verschillende mensen, likkend aan een ijsje, aan de voet van Wiersema’s The big leg, the big step. Een metershoog been rust op een puntige stiletto hak. Het been en de schoen zijn kleurrijk beschilderd, dat bij mij de sfeer op roept van street-art. De hoge hak ziet Wiersema als het wapen van de vrouw. Een vrouw op hoge hakken kan op haar eigen benen staan, maar ze kan ook de benen nemen. Benen hebben en eigen taal volgens Wiersema. Ook de benen en spagaat komen vaak terug met de verwijzing naar de spagaat waarin vrouwen (soms ook mannen) vaak zitten met hun werk, hun kinderen en hun carrière.
Een kijkje in het werkleven va Judith Wiersema
# @ #
‘Mijn leven is elke dag opnieuw, een afrekening met het verleden’.
Louise Bourgeois
Louise Bourgeois zomergast in de Rijkstuinen
Beeld nummer #1 is Maman, een grote spin van de Frans-Amerikaanse kunstenaar en beeldhouwer Louise Bourgeois (Parijs 1911-2010). Wie ooit het Guggenheim in het Noord-Spaanse Bilbao heeft bezocht herkent het beeld direct. Wie deze kans nog niet heeft gehad, kan zich tot 3 november 2019 in de tuinen rondom het Rijksmuseum heerlijk vergapen aan het grote werk van de Bourgeois.
De spin, die Bourgeois veel gebruikt, kun je zien als een hommage aan de beschermende en wevende moeder. Haar vader nam het niet nauw met de huwelijkse beloften. Dit verraad en de ziekte van haar moeder hebben het leven van de Bourgeois getekend. Als Louise’s moeder ernstig ziek wordt, verpleegd de tienerdochter haar. Soms spijbelt ze daardoor langere tijd van school. Als Louise begin 20 is sterft haar moeder.
Na haar huwelijk met kunsthistoricus Robert Goldwater verhuist Louise in 1938 naar New York. Ondanks dat ze zich (samen) actief in de kunstringen bewogen, hield Bourgeois zich artistiek afzijdig van de toen heersende (dominante) kunststromingen in de Amerikaanse kunst. Haar erkenning heeft mede daardoor lang op zich laten wachten. Pas in 1982 breekt ze als zelfstandig kunstenaar door met een overzichtstentoonstelling in het MOMA (Museum of Modern Art) in New York.
Een variatie op deze vormentaal kreeg in 1995 de titel Les Bienvenus. Dit werk in opdracht van de Franse Staat hangt voor het gemeentehuis van Choisy-le-Roi in Parijs. In deze wijk woonde Louise als kind. Net getrouwde stellen gaan na de plechtigheid vaak onder deze sculpturen staan. De twee vormen, abstract maar ook sensueel, verwijzen naar de twee seksen. Onderwerpen die bij Bourgeois vaak terug komen zijn moederschap, schuilen en seksualiteit. Ze vertaalt deze thema’s in een organische vormentaal.
Wat wel het vermelden waard is dat de Bourgeois in 1950 samen met Jackson Pollock, Mark Rothko en andere moderne kunstenaars namens de Irascibles een open brief onderstekende uit protest tegen de conservatieve programmering van het Metropolitan Museum in New York.
De sculpturen van Louise Bourgeois zijn tot 3 november 2019 te zien in de tuinen van het Rijksmuseum.
Meerdere locaties met gratis beelden
Ook op de Zuid-as, rondom het station Amsterdam Zuid, op het aansluitende Gustav Mahlerplein, rondom het Museumplein en in Amstelveen staan talrijke beelden die onderdeel uit maken van ARTZUID 2019. Voor de beelden in Amstelveen is zelfs een aparte catalogus gedrukt.
ARTZUID 2019 kun je nog ontdekken t/m 15 september 2019 in Amsterdam Zuid.
© foto’s, video en tekst Wilma Lankhorst © gebruik foto’s met dan aan ARTZUID en de deelnemende kunstenaars.
“Het is verbazingwekkend hoe Bourgeois zichzelf
in de loop van tientallen jaren telkens opnieuw
heeft uitgevonden in haar kunst, en hoe ze werken van een dergelijke verscheidenheid creëerde die samen een verrassende samenhang en een unieke individuele signatuur laten zien.
Suzanne Swarts (directeur Museum Voorlinden).
Extra: Bourgeois in Voorlinden
Vanaf 12 oktober 2019 t/m 17 mei 2020 is een uitgebreid overzicht van zestig jaar artistriek werk van de veelzijdige kunstenaar Louise Bourgeois te zien in de expositie To unravel a Tornment in Museum Voorlinden in Wassenaar.
Deelnemende (vrouwelijke) kunstenaars ARTZUID
Aimé Mpane Enkobo, Antoine Poncet, Aristide Maillol, Arman, Armando, Atelier Van Lieshout, Auguste Rodin, Barry Flanagan, César, Charlotte van Pallandt (32, 39), Dan Graham, Daniel Göttin, David Altmejd, Dini Thomsen (11), Eja Siepman van den Berg (34, 76, 77), Elsa Tomkowiak (20), Erwin Wurm, Gabriel Lester, George Struikelblok, Gerda Maise (84), Gloria Friedmann (51,52,32), Hans van de Bovenkamp, Henk Visch, Irene Fortuyn (75), Ivan Cremer, Jan Fabre, Jaume Plensa, Jean Dubuffet, Jems Koko Bi, Jerzy Kędziora, Jésus Rafael Soto, Joel Shapiro, Johan Tahon, Judith Wiersema (6), Karel Appel, Lon Pennock, Marc Quinn, Matthew Monahan, Morgan Betz, Nancy Rubins (21), Nick Ervinck, Nic Jonk, Oliver Laric, PJ Roggeband, Roberto Barni, Sachi Miyachi, Sandro Chia, Theo Jansen, Tom Claassen, Tony Matelli, Wim Delvoye, Yoshitomo Nara, Yubi Kirindongo en Louise de Bourgeois (1).
ARTZUID in Amstelveen Klaas Gubbels, Kurt Metzier, Pieter de Monchy, Armando, Ed van der Elsken Lotti van der Gaag (12), Corneille, Charles Weddepohl, Heringa/Van Kalsbeek, Michael Jacklin, Robert Maingay, Jos Kruit en Ger Zijlstra.
Op de koffie bij de jarige Klaas Gubbels
In verband met zijn 85ste verjaardag trakteerde het Jan van der Togt Museum in Amstelveen, Klaas Gubbels met een mooie jubileumexpositie. Gubbels zorgde voor de koffie(kannen), het museum voor een fijne ambiance. Mijn herinneringen aan dit feestje heb ik vastgelegd in een korte videofilm.
Last but not least…. meer weten over Elsa Tomkowiak?
Bekijk dan deze video.