De Vrouwen gaan DELIRIOUS op de Lustwarande
Deze zomer en herfst staat de 10e editie van de beeldtentoonstelling Lustwarande voor je klaar in Tilburg. Het decor van deze hedendaagse internationale beeldenshow is het historische sterrenbos Lustwarande uit 1715. Het overkoepelende thema DELIRIOUS verbindt werken van 25 nationale en internationale kunstenaars. Tilburg viert met de Lustwarande deze zomer een uitzinnige, feestelijke 10de editie. Jij kunt er nog bij zijn tot 20 oktober 2019.
Sneak preview, volg onze fietstocht door de Lustwarande.
Wat is een Lustwarande?
Tussen 1712 en 1715 is de basis gelegd voor de huidige Warande. De oorspronkelijk, Oude Warande is aangelegd door de Duitse prins Wilhelm Von Hessen-Kassel. Deze Wilhelm VIII was in die dagen heer van de Heerlijkheid Tilburg & Goirle. De Oude Warande is aangelegd in de Barokke stijl. Hierbij diende het gedachtegoed van tuinarchitect André le Nôtre (bekend van de tuinen van Versailles) als voorbeeld. Het hoofdpatroon is een stervorm, waarbij de paden de parkoppervlakte verdelen in vier kwadranten. Elk kwart heeft een eigen binnenvorm, dat varieert van een cirkel tot een octagon (achthoek). Als je hier rondloopt, krijg je al snel het gevoel dat je in een (lust)doolhof bent. (Afb. schets © lustwarande.org)
Een lustbos vol beelden
Het woord warande komt van het Franse woord varenne, dat betekent jacht- of lustbos. Dit soort bossen werden na aanleg van de paden en het groen verder verlevendigd met mythische beelden, grotten, fonteinen en vijvers. In deze idyllische omgeving werden fêtes galantes (dappere feesten) georganiseerd. Of dat in Tilburg in de 18de eeuw ook is gebeurt, is niet bekend. Wel weten we dat Prins Wilhelm kort na de voltooiing van zijn lustbos Tilburg heeft verlaten. Sinds 1952 is de Gemeente Tilburg eigenaar van de Warande. Vanaf 2000 worden hier om de vier jaar beeldenexposities georganiseerd onder de titel Lustwarande/Pleasure Garden. Met de keuze voor DELIRIOUS wordt de 10e editie van dit platform voor hedendaagse beeldende kunst extra uitzinnig gevierd.
Treedt binnen in het paradijs
Voor de tiende editie van Lustwarande zijn 20 kunstenaars geselecteerd. Leuk detail vind ik dat er 14 vrouwen zijn en 11 mannen. Zo kan het dus ook. Ondanks dat de mannen ook inspirerende bijdrages hebben geleverd, beperk ik me in dit artikel, zoals je van me gewend bent, tot de vrouwelijke kunstenaars. Het begint al bij de entree. Op het pad van het Informatie Centrum naar de Grotto staan twee aluminium sculpturen van de Duitse kunstenaar Lena Henke (Warburg, 1982). Zij noemde deze installatie Las Pozas (2017-2019), geïnspireerd op het idee van het paradijs van de Britse dochter Edward James. In enkele bomen rondom de toegangspoorten hangen ronde spiegels. Hierdoor kun je Las Pozas op allerlei manieren bekijken. Maar bedenk wel dat jij tegelijkertijd ook bekeken kunt worden!
Creatieve speurtocht
Ondanks dat we het boekje bij ons hebben, wordt het toch een creatieve speurtocht in het groen. We hebben er voor gekozen om het park met de fiets te verkennen. Lopen wordt aangeraden, maar wij zijn heel blij met de fiets want er liggen nog 24 beelden op onze aandacht te wachten. Uiteindelijk hebben we ruim twee-en-een-half uur in het lustbos vertoeft. We hebben ons geen moment verveeld. Bij de ‘leeuw’ (Cost of Living #17) van Justin Mathley (1972), fietsen we links verder het bos in. We zijn op zoek naar de drie Marlene’s #19 van de Duitse-Iraanse kunstenaar Bettina Pousttchi.
Dansparen in het groen
Tegen een fraai decor van elegante beukenstammen staan Marlene I (2019), Marlene II (2019) en Marlene III (2019) iets verder op al op ons te wachten. Op deze plek gaat het werk van Pousttchi (Mainz 1971) een prachtige dialoog aan met de omringende natuur. De dansparen zijn gemaakt van drie identieke lichtgroene sculpturen van boombeschermers. Als de zon doorbreekt, lijkt het alsof de Marlene’s in beweging komen.
Settings Swallows (2019) Magali Reus
Terug naar de Grotto voor Magali Reus
Het centrale punt en daardoor ook het beste oriëntatiepunt in dit lustbos is de gerestaureerde Grotto. In de vier spiegelwanden wordt het omliggende park visueel verdubbeld. Als wij bij de Grotto komen, zijn alle tafels bezet. Dit is inderdaad een heerlijk plek om samen van een rustig moment te genieten. Wij gaan opzoek naar een van de drie Settings die de Nederlandse kunstenaar Magali Reus (Den Haag, 1981). Deze artiest won in 2015 de prestigieuze Prix de Rome. Het is even zoeken, maar dan zien we via de groene plaat op de grond de verwijzing naar #20. Hoog tegen de muur van de witte schuur hangt Setting (Swallows 2019). In eerste instantie lijkt het een verkeersbord, even later doet het me denken aan de emaille borden waarvan wij als kind onze dagelijkse pap aten.
Chillen op een courgette
Als we vanuit de Grotto het derde kwadrant gaan verkennen, horen we mensen lachen in het bos. Rechts voor ons zitten twwe jonge mensen op een grote, bronzen courgette. De Engelse kunstenaar Sarah Lucas (1962) heeft voor deze jubileum editie twee reuze exemplaren van groentes meegenomen. Voor ons liggen twee enorme courgettes, één van beton, die Lucas als ‘Florian’ doopte (2013) #16 en één van brons die Kevin heet (2013).
Young British Artist
Lucas is lid van de beroemde kunstenaarsgroep de Young British Artist (YBA). In het begin van de jaren negentig maakte de kunstwereld kennis met deze eigenzinnige en provocerende artiest. Lucas geeft met een groot gevoel voor (schunnige) humor en satire reacties op stereotype opvattingen over gender en seksualiteit. De courgette fungeert in Lucas werk o.a. als fallussymbool. Maar het verwijst ook naar een typische Engelse plattelands traditie waarbij, vooral mannen, hun best doen om de grootste exemplaren van bepaalde groenten te kweken.
Hoe houd ik met staande?
Via de tweede variant van Settings (Antennae – 2019) #20 van Magali Reus, komen we via een kleine klauterpartij bij de sculptuur van de Duitse kunstenaar Esther Kläs (1981). Vóór twee hoge boomstammen staat Estar (2019) #15. We vragen ons af wat Kläs ons wil vertellen. We zien een grijze lange, smalle plaat die tegen een paal leunt. Esther Kläs gebruikt graag kneedbare materialen die ze eigenhandig vorm geeft. Denk daarbij aan cement, klei, gips en styrofoam. Ze laat de sporen van het maakproces expres zien. De plaat die wij zien is van aluminium. Het beeld roept de associatie op met een persoon die zich staande moet zien te houden. Als dat zo is, komt de vraag naar boven: ‘welke druk ervaart deze persoon?’
Op zoek naar het slakkenhuis
In het derde kwadrant ontdekken we vooral werk van mannelijke kunstenaars. De drie witte (hars) figuren (Spring Figure I, II en III ) #5 van de Franse kunstenaar Morgan Courtois (1988). Drie vrienden van Courtois stonden model voor deze beeldengroep. Aan het einde van het pad zien we een tweede vijver. Daar moet het beeld van de Zweedse Nina Canell (1979) ergens liggen. En ja hoor, aan de rand van de droog gevallen vijver ligt Otic Pit (2019) #2. Onderwerpen die schijnbaar onzichtbaar zijn, fascineren Canell. Wat we hier zien, is een grote weergave van het slakkenhuis dat we allemaal in ons gehoororgaan hebben. Het slakkenhuis zorgt voor de omzetting van geluidsgolven in elektrische zenuwsignalen. Hier is het stil bij de blauwzwarte Otic Pit die is opgebouwd uit een mengsel van basalt, beton en pigment.
Het laatste kwadrant
Ondertussen is het terras van de Grotto gesloten. We zijn al ruim twee uur in het park en ontdekken nog steeds nieuwe beelden. We krijgen volop gezelschap in deze prachtige natuur van de Siberische grondeekhoorn. Je herkent deze soort aan zijn gestreepte rug.
Eldorica
Het eerste kunstwerk in het boekje is Ivory Dampers (2019) #1 van de Nederlandse kunstenaar Isabelle Andriessen (1986) komt uit een kunstenaars familie. Haar vader Jurriaan Andriessen (1951- 1991) was schrijver, graficus en componist. Opa Nico Andriessen was (stads) architect in Haarlem. Naar aanleiding van de publicatie van het Rapport van Rome (1972) schreef haar vader het boek Eldorica. In dit boek nemen de Eldoriërs verantwoordelijkheid voor hun levensstijl. Zij passen hun activiteiten én gebruik aan, met het oog op de beschikbare hoeveelheid grondstoffen. Het gedachtegoed van haar vader’s boek is een grote inspiratiebron voor Isabelle’s werk.
De vergeten bloemen van Daiga
Nadat we een tijdje stil heb gestaan bij het werk van Andriessen, stappen we weer op de fiets. Misschien komt het omdat we fietsen, want we missen aan het einde van ons bezoek, een werk van Daiga Grantina (Letland 1985). Haar installatie P-ree (2019) #7 zit verscholen in de oksels van de bomen. P-ree is een mobile dat bestaat uit holle, transparant siliconen vormen.
Wapperend roze tussen ’t groen
Wat we wil zien, is een roze doek dat hoog in de lucht lijkt te wapperen. Digging Soft Walls (2019) #14 is de naam van de installatie van de Zwitserse kunstenaar Sonia Kacem (Genève 1985). Kacem wil met haar installaties de kijker een sterke, voelbare relatie laten ervaren tussen vorm, materiaal en ruimte. Naast nieuwe materialen, gebruikt ze vaak gebruikte materialen, zoals stoffen, sponzen, papier en plastic. Sonia geeft (platte) stof hier de ruimte waardoor het onderdeel wordt van het park. Prachtig avondlicht geeft deze creatie een extra effect. Een gloedvol en uitzinnig slot van DELIRIOUS in de Lustwarande in Tilburg.
Je kunt zelf DELIRIOUS nog ondergaan in Park de Lustwarande in Tilburg t/m 20 oktober 2019. Het park ligt naast de Universiteit van Tilburg. We hebben op Tilburg Centraal een fiets gehuurd en dat zou ik je ook willen aanraden, want het park is redelijk uitgestrekt.
Als we het park uit fietsen, zien we Dropping the Ball (2016) #10 van Camille Henrot.
Out of touche (Boze brievenbussen) 2019 #13 Sven ’t Jolle.
Leuk om hier even bij stil te gaan en het verhaal van ’t Jolle (Antwerpen, 1966) te lezen.
De 25 kunstenaars deelnemende kunstenaars waarvan 14 vrouwen:
Isabelle Andriessen (NL) – Nina Canell (SE) – Steven Claydon (UK) – Claudia Comte
(CH) – Morgan Courtois (FR) – Hadrien Gerenton (FR) – Daiga Grantina (LV) – Siobhán Hapaska (IR) – Lena Henke (DE) – Camille Henrot (FR) – Nicholas Hlobo (SA) – Sven ’t Jolle (BE) – Sonia Kacem (CH) – Esther Kläs (DE) – Sarah Lucas (UK) – Justin Matherly (US) – Win McCarthy (US) – Saskia Noor van Imhoff (NL) – Bettina Pousttchi (DE) –Magali Reus (NL) – Jehoshua Rozenman (IL/NL) – Bojan Šarčević (FR) – Grace Schwindt (DE) – Eric Sidner (US) en Filip Vervaet (BE).
Door mijn bijzonder liefde voor Zuid-Afrika en haar inwoners kan ik het niet nalaten om je toch nog even te attenderen op het werk van Nicolas Hlobo. Hlobo is in 1975 in Kaapstad geboren en lid van de Xhosa gemeenschap. Speciaal voor DELIRIOUS heeft hij enkele boomsieraden gemaakt. Isithanga is Xhosa voor ‘kolonie’. Hlobo brengt zo nieuwe bewoners naar de Oude Warande. Hij laat daarbij in het midden of het gaat om migranten, uitheemse planten of buitenaardse organismen.
© tekst, foto’s en video Wilma Lankhorst © gebruik van de afbeeldingen met dank aan Lustwarande, alle bruikleengevers en de deelnemende kunstenaars.
Nog enkele wetenswaardigheden
Sinds 2015 presenteert Lustwarande – Platform for Contemporary Sculpture jaarlijks internationale exposities in de Lustwarande in Tilburg. Om de vier jaar is er een overzicht van de meest recente ontwikkelingen. In de er tussenin liggende jaren worden kleinere, thematische exposities ingericht. Om nader kennis te maken met de kunstenaars worden er jaarlijks twee edities van Brief Encounters georganiseerd.
Gedurende één middag zijn er drie zogenaamde event sculptures te beleven. Deze installaties zijn tijd gebonden en er blijft uiteindelijk niets van over. Deze zogenaamde Brief Encountres voor 2019 hebben we allebei gemist. We hebben alleen de acht boomstammen gezien op een veld #23 waar de Engelse kunstenaar Grace Schwindt haar Frozen Dance heeft uitgevoerd.
De organisatie van Lustwarande volgt de artistieke actualiteit op internationaal niveau. Onderzoek en experiment, site-specificiteit en tijdelijkheid zijn sleutelbegrippen binnen de organisatie. Een groot deel van de kunstwerken wordt voor Lustwarande geproduceerd. Als het lukt, worden er internationale co-producties tot stand gebracht.