Tag archieven: Berlijnse Muur

Berlijnse Muur van licht

lichtgrens_5In het weekend van 8 en 9 november 2014 herdenken we dat de Muur 25 jaar geleden open ging. Mensen konden weer vrij van Oost naar West reizen. Snel na de val van de Muur zijn de Berlijners begonnen met het slopen van deze gehate betonnen scheiding tussen familie en vrienden. Op veel plaatsen in de stad is de Muur totaal verdwenen waardoor bezoekers (en bewoners) vaak geen idee meer hebben waar die Muur nu eigenlijk liep. Op 8 en 9 november a.s. wordt nog eenmaal een Muur opgetrokken in Berlijn. Dit maal een muur van licht! 12 kilometer licht herdenking door de stad. Ik kan  bijna niet wachten…! Hier alvast een beknopte vooruitblik

lichtgrens_2

Daar wil je toch bij zijn?!
Op de beurs ITB zag ik de trailer en ik wist direct: Hier wil ik bij zijn. Over een afstand van 12 kilometer worden ruim 8.000 ballonen met licht in het spoor van de muur opgesteld. Dit jaar wordt er op allerlei locaties en momenten in Berlijn aandacht besteed aan de val van de muur 25 jaar geleden. Het hoogtepunt van deze herdenking wordt ‘de lichtgrens’ een kunstinstallatie die op 8 en 9 november Berlijn extra licht. Op dit moment wordt hard gewerkt aan een speciale website waarop je straks alles kunt lezen over deze grens van licht. Blijf ons lichtspoor volgen …

lichtgrens_1

 foto’s met dank aan © Kukturprojekte Berlin 2014

Ik zie je bij Checkpoint Charlie

Deel 2 van het drieluik De Berlijnse Muur

Berlijn Check Point Charlie een museum met een verhaal © Wilma Lankhorst
Blikvanger bij Check Point Charlie in Berlijn

Het ‘Mauermuseum’ is in de volksmond beter bekend als ‘Checkpoint Charlie’. In het drieluik over 25 jaar Berlijnse Muur mag een bezoek aan deze historische plek niet ontbreken. Veel mensen kennen het nog van hun schoolreisje naar Berlijn in de jaren zeventig en tachtig in de vorige eeuw.  Anderen passeerden deze grensovergang met de eigen auto. Strenge controles voor bus, auto en inzittenden. Spiegels onder de auto om eventuele vluchtelingen te kunnen traceren. Altijd weer een moment waarop je even je adem inhield en beslist  geen grapjes maakte met de ’Grenzbeamte’.

Berlijn Ccheck Point Charlie © Wilam Lankhorst
Check Point Charlie van controlepunt naar foto-moment

Anno 2014 is de ervaring op deze plek totaal anders. De grensovergang van weleer ademt nu sfeer van een kermisattractie, Je kunt tegen betaling op de foto met’ Rus’ of ‘Amerikaan’. Aan jou de keuze.

DDR iconen, een grenspaal,, deel van de Muur en de rode ster © Wilma Lankhorst
Iconen van weleer bij Museum am Checkpoint Charlie

Haus am Checkpoint Charlie
De 43,1 km lange Muur tussen Oost- en West-Berlijn bestond op de meeste locaties uit twee muren met daar tussenin een openstuk niemandsland of de rivier de Spree. Dit om te voorkomen dat de mensen van oost naar west zouden vluchten. De talrijke vluchtpogingen staan centraal in ‘Haus am Checkpoint Charlie’.

In 1985 was ik  voor het eerst op deze plek. Het museum was toen veel kleiner en lag in mijn herinnering direct aan de Muur. Eén van de dingen die me sterk is bijgebleven is het smalle raam in de buitenmuur. Via dit raam keken we om beurten even naar het oosten.

Alleen al het naar buiten kijken, het gluren over de Muur veroorzaakte een zekere spanning.  Voor deze opening zit nu een plank.

Museum Haus am Mauer vertelt het verhaal van vele vluchtelingen © Wilma Lankhorst
You are leaving the American sector! Haus am Mauer

Het huidige ‘Mauermuseum’ is vele malen groter dan de oorspronkelijke expositie ( twee-en-halve kamer) die in oktober 1962 werd  geopend. Zo is hoek op de eerste verdieping met de Friedrichstraße nu grotendeel van glas. Hierdoor heb je een weids uitzicht over de Zimmerstraße en de Friedrichstraße. Niks gluren naar het oosten, nu een brede blik naar alle kanten. Niks niemandsland, nu volop attracties zoals ‘Black Box Kalte Krieg’, het Asisi panorama ‘die Mauer’ en even verderop een grote luchtballon van ‘der Welt’.

Pratende tas
Ik zie ook enkele oude bekenden zoals de twee koffers op een rek waarin een Fransman zijn bruid uit het oosten smokkelde, de auto waarin een vluchteling een veilige plek vond in een benzinetank en de boodschappentas die opeens begon te spreken omdat er een klein jongetje in zat.
Tussen 13 augustus 1961 en 8 november  1989 zijn meer dan 5000 vluchtpogingen gelukt. De creativiteit die alleen al het idee aan vrijheid bij mensen naar bovenhaalde is indrukwekkend. Sommige vluchtpogingen zijn werkelijk geniaal zoals een mini onderzeeër en de luchtballon van papier waarin twee families naar het Westen zweefden. Deze laatstgenoemde poging is verfilmd in “Mit dem Wind nach Westen” en wordt dagelijks om 17.30 uur in het museum vertoond.

Van Ghandi tot Walesa
Nieuw voor mij zijn de uitbereidingen over de wereldreligies, de expositie ‘Von Gandhi bis Walesa’ en de strijd in bijvoorbeeld Afghanistan. Mijn verwachting is dat wanneer de huidige spanningen aan de Krim uit de hand lopen, dit historische moment straks ook een plekje krijgt in dit museum.

Het ‘Mauermuseum’ staat stijf van de informatiepanelen. Elk stukje muur is voorzien van foto’s of teksten. Af en toe begint het me te duizelen, de informatiestroom houdt maar niet op.
Dagelijks worden er verschillende films gedraaid  ’s Morgens om 09.30 komt ‘Das Wunder von Berlin’ op het witte doek en de museumdag eindigt steevast met de vertoning van ‘Mein Kampf’ om 19.30 uur. Alle filmvertoningen zijn bij de entreeprijs inbegrepen.

Mauermuseum Haus am Checkpopint Charlie
Friedrichstrasse 43-45 – D 10969 Berlijn – Kreuzberg
365 dagen per jaar geopend van 09.00 tot 22.00 uur
U-Bahn lijn 6 halte Koch Straße; U-Bahn lijn 2 halte Stadt Mitte; buslijn  M29s

Tip… Asisi panorama

Asisi panorama bij Check Point Charlie, even voelen hoe het was © Wilma Lankhorst
In Panorama Asisi voel je nog de angst van gluren over de Muur


Om nog een beetje van de spanning te ervaren rondom de Muur van weleer, kan ik een bezoek aan het Asisi panorama ‘Die Mauer’ van harte aanbevelen. Speciaal  voor dit panorama is een ronde hoge cilinder gebouwd, op enkele meters vanaf Checkpoint Charlie op de hoek Friedrichstraße/ Zimmerstraße.
De beelden , gesprekken en teksten in dit panorama nemen je mee terug naar het Berlijn van de jaren tachtig van de vorige eeuw.  De bedenker en maker van dit panorama, Yadegar Asisi, woonde zelf in de tachtiger jaren in de wijk Kreuzberg. Zijn eigen ervaringen en beelden zijn meegenomen in het totaal beeld. Je bent getuige van een herfstdag uit het leven van de Kreuzbergers. Aan de ene kant zie je de grijze muren van huizen aan de Sebastianstraße met daarop de felle kleuren van reclamebeelden uit die tijd. Aan de andere kant van de Muur, richting ‘Berlin Mitte’,  zie je de grijze muren van de huizen in het Oosten voorzien van DDR-teksten in rood en wit.
Rechts ben je onderdeel van de anarchie in Kreuzberg, links zie je de Muur en de versperringen. In het midden is de trap waarop mensen vanuit het westen nieuwsgierig naar het oosten kijken. Zij worden op hun beurt weer bekeken door de wachters in de uitkijktoren in Oost.

De hele opzet met de beelden, de belichting en de gesproken teksten gaven mij het gevoel van een déjà vu. Ik ervaar weer even wat ik voelde toen ik in 1985 zelf op zo’n uitkijkpost stond.

Asisi Panaroma ‘Die Mauer’
nog te zien tot eind 2014

Reissuggesties 

  • Overweeg bij  je reisopties naar Berlijn ook eens de trein. Je rijdt in vijf uur van station Deventer naar Berlijn Haubtbahnhof (Hbf). Heerlijk ontspannen en geen gedoe met eventueel  extra (lees over) bagage.
  • Voor het vervoer in Berlijn is de ‘Berlin Welcome card’ een ideale reisgenoot. 2,3 of 5 dagen gratis openbaar vervoer en kortingen op ruim 200 attracties. 2 Dagen v.a. € 18,50 online te bestellen o.a. bij de Visit Berlin

film goodbey leninFilmtip

  • Wil je meer weten over het leven in het voormalige Oost-Berlijn huur dan de film ‘Goodbey Lenin’ Het scenario is geschreven door Bernd Lichtenberg en de film is geregisseerd door Wolfgang Becker.

Berlijnse Muur in drie bezoeken

Bernauer Strasse wilma
Aan de Bernauer Strasse staat nog een authentiek stuk Berlijnse Muur

Deel 1 – De Berlijnse Muur
In november 2014 is het 25 geleden dat de Berlijnse Muur is gevallen. Vooruitlopend op deze herdenking gaan we in Berlijn diverse locaties bezoeken waar we 25 jaar geleden ook waren. In april neem ik je in een drieluik mee op ver- (her)kenning langs de Muur. Ons startpunt  ‘Gedenkstätte Berliner Mauer’ in het stadsdeel Prenzlauer Berg. Hier ligt nog een klein stukje van de Muur in zijn meest oorspronkelijke vorm. In deel twee bezoeken we het ‘Mauermuseum’ bij het voormalige controlepunt Checkpoint Charlie. Het drieluik wordt compleet met een fotoreportage en bezoek aan de kleurrijke muurdelen van de ‘East Side Gallery’ nabij de ‘Warschauer Brücke’.

De val van de Muur
Op 9 november 1989 ging toch nog vrij onverwacht de Muur open. Wat is het nu? De val van de Muur? of De opening van de Muur? In ieder geval was de ‘nieuwe vrijheid’ het resultaat van een onduidelijke uitspraak van Günter Schabowski, lid van het Politburo. Een Italiaanse journalist stelde Schabowski een vraag over de nieuwe in- en uitreisregels die net door de Raad van Ministeries van de DDR waren aangenomen. Het begrip ‘vrije doorgang’ was hierin cruciaal. Direct na Schabowski’s historische uitspraak liepen drommen mensen van Oost naar West Berlijn, de grenspolitie keek daarbij schouderophalend toe.

Om te weten waar de Berlijnse Muur stond zie je nu overal markeertekens in het wegdek © Wilma Lankhorst
De loop van de Berlijnse Muur in het wegdek van nu

Slechts een schim in het straatbeeld
Op veel plekken in de stad is de Muur volledig uit het landschap en/of stadsbeeld verdwenen dat je vaak geen idee meer hebt, waar de Muur ooit stond. Een handige brochure brengt uitkomst. We beginnen onze hernieuwde kennismaking met de Muur aan de noordwestzijde van de stad, de plek die bekend staat als Bernauer Straße ‘Gedenkstätte Berliner Mauer’. Dit is de enige locatie in Berlijn waar nog een dubbel muur is te zien.

Bernauer Strasse bezoek hier het Informatiecentrum over de Muur
Aan de Bernauer Strasse ligt het Informatiecentrum over de Muur

We nemen de S-Bahn tot aan het ‘Nordbahnhof’. Dit was in de tijd van de DDR een van de zogenaamde ‘verlaten stations’ in het Duits ‘Geistes Station’ genoemd. De totale lengte van de Muur (zowel om West-Berlijn als de grens tussen Oost- en West-Berlijn in de stad) was 155 kilometer. Het monument dat we nu bezoeken bestaat o.a. uit een 1,4 kilometer lange muur waarvan 220 meter in de oorspronkelijke, dubbele vorm.

Station Bernauer Strasse vertelt het verhaal van de splitsing © Wilma Lankhorst
DE Muur liep dwars dor het station aan de Bernauer Strasse

Lege perrons met honden
Als we naar het Nordbahnhof reizen, praten we over de tocht met de U-bahn die we in 1987 hebben gemaakt. In Oost-Berlijn was er toentertijd voor ons maar één station waar we uit de U-bahn konden en dat was Station Friedrichstraße. De tussenliggende ondergrondse stations waren bijna allemaal nog in tact. De metro ging bij benadering van zo’n station langzamer rijden. Op de perrons liepen politieagenten met honden, na de passage nam de snelheid van de metro weer toe. De sfeer die deze tussenliggende stations uitademde was er zowel een van spanning als van angst.
Op het Nordbahnhof lijkt alles nog als voorheen. Het tegelwerk en de naamborden zijn authentiek. In de stationshal en in de gangen hangen foto’s met informatieborden over de tijd van de Muur (1961 tot 1989). De situatie bij dit station was extra bijzonder omdat de Muur dwars door het station heen liep. De uitgang aan de Gartner Straße lag op Westers grondgebied, de uitgang aan de Invalider Straße lag opeens in Oost-Berlijn. Op de informatieborden lezen we dat er hier huizen stonden waarin de bewoners aan de ene zijde in het Westen verbleven en in andere kamers opeens in Oost-Berlijn woonden.

Bezoekerscentrum met filmzaal
Voor we het herinneringsmonument betreden, brengen we een bezoek aan het Bezoekerscentrum. Hier kun je gratis enkele folders ophalen met veel achtergrondinformatie over de komende 1,4 kilometer. Hier ook koffie voor 50 cent, een toilet en een museumwinkel. We bekijken eerst de introductiefilm en gaan dan naar buiten.

overzicht Bernauer strasse
Overzicht vanaf platform hoek Bernauer-Acker Strasse, links de herdekingskapel
fotoherdenkinsgmuur aan de Bernauer Strasse © Wilma Lankhorst
Leren van de vluchtpogingen aan de Bernauer Strasse

In het park lopen, staan en zitten overal mensen: jong en oud, schoolklassen en families met kinderen. De 1,4 kilometer lange muur is afwisselend van stalen pilaren met wisselende tussenruimtes en originele stukken van de Berlijnse Muur. Vluchtpogingen worden met ronde ijzeren platen in de grond aangegeven. Vaak staat er een datum van de vluchtpoging bij, aangevuld met de naam van de gevluchte persoon of het aantal vluchtelingen. Her en der over het park verspreid staan luisterpalen. Door de persoonlijke verhalen die je hier hoort, komt de beleving steeds een stapje dichterbij.
Dan zien we een ijzeren wand met daarin zwart-wit foto’s al dan niet voorzien van naam, geboorte- en eventuele sterfdatum. Ruim 5000 mensen zijn van Oost naar West-Berlijn gevlucht. Van 186 mensen weten we dat zij het niet hebben overleefd. Zij worden hier één voor één met naam en toenaam genoemd.

Muur Bernauer-kijkje over muur
Een kijkje over de Muur aan de Bernauer Strasse

Kijkje over de Muur
Op de hoek Bernauer Straße en Ackerstraße staat nog een stuk van de oorspronkelijke dubbele Muur compleet met wachtpost en een stuk ‘niemandsland’. Aan de Westzijde is een hoge trap gemaakt waardoor de toeschouwers als vanouds over de schutting (de Muur) kunnen kijken. Boven op het platform ontmoeten we drie jongens uit Texas (US), twee van hen zijn voor het eerst in Europa, ze zijn diep onder de indruk van wat te zien en horen. Bij ons komen veel herinneringen weer naar boven als we op het platform staan. Een hele bijzondere plek in dit herinneringspark is de Kapel van de Vergeving (Kapelle der Versöhnung) . Het hart van deze kapel, de ronde adobe muur, bevat resten van de oorspronkelijk Kerk van de Vergeving. Deze is door het DDR-leger in de vroege ochtend van 28 januari 1985 opgeblazen. Vóór de nieuwe kapel ligt het silhouet van de oorspronkelijke kerk met ijzeren staven in de grond verankerd. Op dat we niet vergeten.

In deze kapel bevindt zich een van de zeven ‘spijkerkruizen van Coventry’ die Berlijn rijk is. Het kruisje van Coventry wordt wereldwijd gezien als hét symbool van vergeving.

Sprong naar vrijheid van soldaat Konrad © Wilma Lankhorst
Tegels in het gras, verwijzen naar de sprong van Konrad

Sprong over de Muur
In gedachten lopen we verder. Steeds weer zien we ronde stippen met namen en data. Ook zien we een soort ijzeren zebrapaden her en der in het grasveld. Dit zijn de locaties van bekende ondergrondse vluchtroutes. Bij het U-Bahnhof Bernauer Straße zien we op de hoek met de Brunnerstraße opeens een hele bekende zwart wit foto op een zijwand van een huis. Het is de foto van de springende soldaat, Kameraad Konrad, die zich opeens beseft dat de vrijheid maar één sprong van hem verwijderd ligt. Hij aarzelt geen moment, hij neemt een aanloop en springt zijn vrijheid tegemoet.

Gedenkstätte Berliner Mauer
Bernauer Straße 119 – 13355 Berlin – gratis
april –oktober van 08.30 tot 19.00 uur
november –maart van 08.30 tot18.00 uur
Facebook
Reken voor een gemiddeld bezoek 2 tot 2,5 uur

Reissuggesties

  • Overweeg bij  je reisopties naar Berlijn ook eens de trein. Je rijdt in vijf uur van station Deventer naar Berlijn Haubtbahnhof (Hbf). Heerlijk ontspannen en geen gedoe met eventueel  extra (lees over) bagage.
  • Voor het vervoer in Berlijn is de ‘Berlin Welcome card’ een ideale reisgenoot. 2,3 of 5 dagen gratis openbaar vervoer en kortingen op ruim 200 attracties. 2 Dagen v.a. € 18,50 online te bestellen o.a. bij de ANWB

Lees het ‘Berlijn Blog’
Wat dacht je van een zeer informatief Berlijn blog? Je online gids voor, na én tijdens je reis. Blogger Marjolein van der Kolk woont al jaren in Berlijn en runt dit gave blog.